Δύο μέρες πριν από τις εκλογές στην Τουρκία - Τα σενάρια

Δεν είναι να απορεί κανείς που, δύο μέρες πριν από τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου, αισθάνεται την ατμόσφαιρα βαριά στους δρόμους της Τουρκίας, οι άνθρωποι είναι κατηφείς, αποφεύγουν τις συζητήσεις για τα πολιτικά (ακόμη και οι συνήθως λαλίστατοι ταξιτζήδες)…

Κρύβουν όντως την οργή τους, όπως διατείνονται μερικοί σχολιαστές και περιμένουν να πουν το λόγο τους προσερχόμενοι αθρόως στις κάλπες ή θα πάνε διακοπές, αφού η κυβέρνηση ‘φρόντισε’ να επεκταθεί σε 4ήμερο (μαζί με την Παρασκευή 30/10 και τη Δευτέρα

2/11 που θα είναι κλειστά τα σχολεία λόγω εκλογών).

Η μειωμένη προσέλευση στις κάλπες ‘ωφελεί’ το ΑΚΡ. Στις εκλογές της 7ης Ιουνίου η συμμετοχή ανήλθε σε 84% και από όσο φαίνεται στα ίδια υψηλά επίπεδα θα κυμανθεί και σ’ αυτές. Το αντίθετο, πάντως, δηλαδή η μειωμένη προσέλευση, δεν αποκλείεται.

2 σενάρια για το αποτέλεσμα

Δύο τινά μπορεί να συμβούν: ή να επαληθευτεί η γενική πρόβλεψη δημοσκόπων και σχολιαστών ότι ‘τα αποτελέσματα δεν θα είναι πολύ διαφορετικά από αυτά της 7ης Ιουνίου, επομένως, θα χρειαστεί να σχηματιστεί κυβέρνηση συνασπισμού’ ή να υπάρξει έκπληξη –που σημαίνει να πέσει δραματικά το ποσοστό του ΑΚΡ και –ταυτόχρονα– να αυξηθεί το ποσοστό του CHP πάνω από το 30% που το έβγαλε στην τελευταία έρευνά της η εταιρία KONDA.

Μερικά στοιχεία για τις εκλογές και κάποια ‘προβλεπόμενα’ γι’ αυτές:

• 54.075.851 είναι οι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους του εσωτερικού και 2.895.885 οι Τούρκοι υπήκοοι που είναι εγγεγραμμένοι στους καταλόγους (σε 54 χώρες) του εξωτερικού. Σύνολο: 56.971.736.

(Οι ψηφοφόροι εσωτερικού αυξήθηκαν κατά 310.620 άτομα από τις εκλογές της 7ης Ιουνίου μέχρι σήμερα και αντιστοίχως κατά 28.227 άτομα στο εξωτερικό –θα παίξει κι αυτό το ρόλο του, αφού οι έδρες σε 22 νομούς ‘κρέμονται από μια κλωστή’.

• Το Ανώτατο Εκλογοδικείο τύπωσε συνολικά 75.288.955 ψηφοδέλτια. (Ο μεγάλος αριθμός ψηφοδελτίων είχε δημιουργήσει θέμα στις 7 Ιουνίου. Σε αυτή την προεκλογική περίοδο δεν ειπώθηκε τίποτα σχετικά).

• Στις εκλογές θα συμμετέχουν 26 κόμματα και 21 ανεξάρτητοι υποψήφιοι (οι υποψήφιοι συνολικά είναι πάνω από 8.000).

• Η ψηφοφορία θα ξεκινήσει στις 8.00 και οι κάλπες θα κλείσουν στις 17.00.

• Οι ψηφοφόροι εξωτερικού ψήφισαν (από τις 8 ως τις 25 Οκτωβρίου) και οι σάκοι με τα ψηφοδέλτια μεταφέρθηκαν ήδη στην Άγκυρα για να ανοιχτούν το βράδυ της Κυριακής. Η συμμετοχή στο εξωτερικό έφτασε αυτή τη φορά στο 44% (στις εκλογές της 7ης Ιουνίου είχε παραμείνει σε ποσοστό 33%).

Προβλέψεις

Η πρόβλεψη, γενικώς, είναι προς την κατεύθυνση ότι δεν θα υπάρξει μεγάλη διαφορά από το αποτέλεσμα της 7ης Ιουνίου και ότι και αυτή τη φορά θα μπουν στην εθνοσυνέλευση 4 κόμματα. «Αν αυτό συμβεί, λένε οι αναλυτές, και μάλιστα αν τα ποσοστά του CHP και του HDP ‘παίξουν’ έστω και ελάχιστα προς τα πάνω, θα είναι τόσο ηχηρή η εθνική βούληση για τον σχηματισμό συνασπισμού, ώστε το ΑΚΡ και ο Ερντογάν δεν θα μπορούν παρά να συναινέσουν σε κυβέρνηση συνασπισμού».

Η πρόβλεψη, λένε οι εταιρίες δημοσκοπήσεων, είναι δύσκολη, διότι, υπό κανονικές συνθήκες, η προτίμηση των ψηφοφόρων δεν αλλάζει σημαντικά σε διάστημα έξι μηνών. Οι συνθήκες όμως δεν είναι ‘κανονικές’ και οι δημοσκοπήσεις (που εξάλλου υπήρξαν εν γένει αναξιόπιστες και στις εκλογές της 7ης Ιουνίου) μπορεί να μην μπορούν να ‘μετρήσουν’ τις πραγματικές προτιμήσεις των ψηφοφόρων ή μπορεί οι ψηφοφόροι να φοβούνται και να λένε ψέματα. Ακούσαμε μερικούς υποψήφιους των αντιπολιτευόμενων κομμάτων να διατείνονται ότι σε συγκεντρώσεις σε μικρούς χώρους (καφενεία, αίθουσες ξενοδοχείων κλπ) μερικοί από τους προσερχόμενους τους ρωτούν επίμονα ‘αν θα βγουν φωτογραφίες’ και ομολογούν κρυφά ότι δεν θέλουν να εμφανιστούν σε φωτογραφία με υποψήφιο, λόγου χάρη, του CHP, ‘γιατί το παιδί τους εργάζεται σε κρατική τράπεζα ή στο δημόσιο και μπορεί να το βλάψουν…’.

Αξίζει, επίσης να σημειωθεί ότι σε 22 νομούς, όπου τα κόμματα είχαν κερδίσει έδρες με οριακή διαφορά στις 7 Ιουνίου, αναμένεται ότι θα διεξαχθεί ο πιο σκληρός αγώνας ανάμεσα στους αντιπάλους.

Σημαίνοντα μέλη του ΑΚΡ εκτοξεύουν ελεύθερα τις τελευταίες μέρες, απειλές: ο νυν πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης και υποψήφιος βουλευτής, Ισμέτ Γιλμάζ, είπε σε προεκλογική ομιλία προ τριών ημερών ότι «αν δεν βγούμε πρώτο κόμμα, δεν θα μπορούμε πια να δίνουμε βοήθειες, ούτε να διορίζουμε…». Ο πρώην λογογράφος του Ερντογάν και νυν υποψήφιος, Αϊντίν Ουνάλ, δήλωσε ότι «μετά την 1η Νοεμβρίου θα τιμωρηθούν και η ‘Τζουμχουριέτ’, η ‘Σοζτζού’ και η ‘Ζαμάν’». Πριν από δύο μέρες, πάλι, ο αντιπρόεδρος του κόμματος Μεχμέτ Αλί Σαχίν (δεν είναι υποψήφιος), δήλωσε ότι «αν προκύψει αποτέλεσμα παρόμοιο με αυτό των προηγούμενων εκλογών, δεν αποκλείεται να πάμε για ‘τρίτες εκλογές’».

Στις προηγούμενες εκλογές 3 κόμματα είχαν ανακοινώσει τα ποσά που ξόδεψαν μόνο για την προεκλογική εκστρατεία και τη διαφήμισή τους: το ΑΚΡ, 60 εκατομμύρια λίρες Τουρκίας (περίπου 20 εκ. ευρώ), το CHP 50 (περίπου 16 εκ. ευρώ) και το ΜΗΡ 38 (περίπου 12 εκ. ευρώ).

Το αποτέλεσμα της 7ης Ιουνίου ήταν :

ΑΚΡ 40,87%CHP 24,95%MHP 16,29%HDP 13,12%

Η κίνδυνος νοθείας είναι μια μεγάλη συζήτηση. Στην Τουρκία ανδρώθηκε, μετά το Γκεζί, ένας μη κυβερνητικός τομέας που ξεκίνησε τη δράση του στις δημοτικές του 2014 και συνέχισε στις προεδρικές του ίδιου έτους. Είναι οι δύο σύλλογοι παρατηρητών των εκλογών: ο «Επέκεινα της Ψήφου» και ο «Οι Ψήφοι της Τουρκίας». Δούλεψαν θαυμάσια και οι δύο στις εκλογές της 7ης Ιουνίου. Για τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου, ο πρώτος έχει συγκεντρώσει 50.000 εθελοντές.

Τα κόμματα, μεγάλα και μικρότερα, ετοιμάζονται επίσης, όπως ανακοινώνουν, με δικούς τους εθελοντές-αντιπροσώπους στα εκλογικά τμήματα (που είναι πάνω από 194.000) και δικά τους ηλεκτρονικά συστήματα.

Τις εκλογές θα παρακολουθήσει και αυτή τη φορά μεγάλη ομάδα παρατηρητών του ΟΑΣΕ καθώς και ομάδα παρατηρητών του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Ο ΟΑΣΕ επικρίνει τη ‘δημοκρατία’ στην Τουρκία

Ο ΟΑΣΕ εξέδωσε πρόσφατα την τελική έκθεσή του για τις εκλογές της 7ης Ιουνίου. Μερικά από τα σημεία που υπογραμμίζονται είναι:

Το εκλογικό όριο του 10%Οι απειλές και η καταπίεση στα ΜΜΕ που κριτικάρουν την κυβέρνησηΟι δημόσιοι λειτουργεί που συνόδευαν τον ΠτΔ σε προεκλογικές συγκεντρώσεις με κρατικά έξοδα· η συμμετοχή του ΠτΔ σε πάρα πολλές εκδηλώσεις που ήταν προς όφελος του κυβερνώντος κόμματος και στις οποίες επικρίνονταν τα κόμματα της αντιπολίτευσηςΗ απαγόρευση κάποιων προεκλογικών αφισών των κομμάτων της αντιπολίτευσης με την αιτιολογία ότι προσέβαλαν τον ΠτΔΟι διάφορες επιθέσεις εναντίον γραφείων και υποψηφίων κομμάτων της αντιπολίτευσηςΗ ανεπάρκεια διαφάνειας του Ανώτατου Εκλογοδικείου· το γεγονός ότι κάποιες από τις αποφάσεις του σχετικά με την διαχείριση των εκλογών και τις προεκλογικές εκστρατείες των κομμάτων δεν ήταν σύμφωνες προς την κείμενη νομοθεσίαΤο ότι η νομοθεσία δεν περιλαμβάνει έναν περιεκτικό τρόπο οργάνωσης της χρηματοδότησης της προεκλογικής εκστρατείας και το ότι τα κόμματα και οι υποψήφιοι δεν ανακοίνωσαν δημόσια τα έσοδα και τα έξοδα των εκστρατειών τους, συμπεριλαμβανομένων των δωρεώνΟι ανησυχίες σχετικά με τη διαφάνεια και την αμεροληψία του Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου· οι μεταδόσεις του τηλεοπτικού καναλιού TRT1 υπέρ του κυβερνώντος κόμματος (σύμφωνα με μια πρόσφατη δημοσιογραφική είδηση, η TRT1 διέθεσε 38 ώρες σε προεκλογικές εκδηλώσεις του κυβερνώντος κόμματος, 3 ώρες στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης και 8 λεπτά στο HDP).Το γεγονός ότι οι αποφάσεις του Ανώτατου Εκλογοδικείου δεν υπόκεινται σε δικαστικό έλεγχο.Το γεγονός ότι, ως την ημέρα της διεξαγωγής των εκλογών, το Συνταγματικό Δικαστήριο δεν είχε λάβει καμιά απόφαση για τις προσφυγές που υποβλήθηκαν σε αυτό σχετικά με την συμμετοχή του ΠτΔ στις προεκλογικές συγκεντρώσειςΤο ότι οι πολίτες δεν μπορούσαν να εκτελέσουν καθήκοντα εκλογικών αντιπροσώπων με τρόπο αποτελεσματικό.

Κλίμα κοινωνίας

Βόμβες εκρήγνυνται, κάπου 600 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους στους τρεις μήνες που πέρασαν από τις 20/8 που έγινε η επίθεση στο Σούρουτς (στον αριθμό δεν περιλαμβάνονται οι 1.388 εργάτες που έχουν χάσει τη ζωή τους σε εργατικά ατυχήματα μεταξύ Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2015, ούτε οι 266 γυναίκες που δολοφονήθηκαν από τους συζύγους τους το ίδιο διάστημα), η πόλωση έχει οδηγήσει την κοινωνία στο χείλος σχεδόν ‘εμφυλίου’, δημοσιογράφοι ρίχνονται στις φυλακές, περιουσίες κατάσχονται…

Οι δικηγόροι του Τούρκου ΠτΔ δουλεύουν σαν μηχανές παραγωγής «εξώδικων διαψεύσεων», έτσι ώστε, οι (αντιπολιτευόμενες) εφημερίδες να είναι, καθημερινά, γεμάτες με κείμενα ‘διάψευσης’ και μηνύσεων «για προσβολή της προσωπικότητας του ΠτΔ» βάσει του άρθρου 299 του τ/Ποινικού Κώδικα, που προβλέπει ποινή φυλάκισης από 1 έως 4 χρόνια ή χρηματική ποινή από 10 μέχρι 200 χιλιάδες λίρες Τουρκίας (περίπου 3 έως 60 χιλ ευρώ). Οι μηνύσεις αυτές έχουν ξεπεράσει τις 500 από τον Αύγουστο του 2014 που ο Ερντογάν εξελέγη στην προεδρία. Στη φάκα των δικηγόρων πιάνονται συχνότατα μηνύματα που ανταλλάσσονται στο Facebook και το Twitter και ο αρχικός αποστολέας εντοπίζεται, συλλαμβάνεται και προφυλακίζεται…

Οι δικηγόροι δεν κάθονται να ψάχνουν στα κοινωνικά δίκτυα μήπως ανακαλύψουν ‘προσβολή και συκοφαντία’, τη δουλειά αυτή την κάνει ο ‘στρατός’ των 9.000 ΑΚ-τρολς που μισθοδοτούνται από το ΑΚΡ.

2 παιδιά, 12 και 13 ετών στο Ντιάρμπακιρ, παραπέμφθηκαν σε δίκη με την έγκριση του υπουργού Δικαιοσύνης (είναι απαραίτητη αυτή η έγκριση σε όλες τις εν λόγω μηνύσεις), ‘γιατί η αστυνομία τα συνέλαβε να σκίζουν αφίσα με τη φωτογραφία του Ερντογάν’…

Οι (αντιπολιτευόμενες) εφημερίδες γράφουν για τέτοιες περιπτώσεις όταν υποπίπτουν στην αντίληψή τους, αλλά οι περιπτώσεις αυτές είναι πια ‘ψιλά γράμματα’, οι αναγνώστες έχουν εθιστεί και δεν τους κάνουν αίσθηση…

Αίσθηση όμως προκάλεσε η προχθεσινή «υπαγωγή σε επιτροπεία και συντηρητική κατάσχεση ολόκληρης της κινητής και ακίνητης περιουσίας» του ομίλου εταιριών Κόζα-Ιπέκ του Ακίν Ιπέκ (με κύρια ασχολία την εξόρυξη χρυσού και 22 εταιρίες, ανάμεσα στις οποίες και δημοσιογραφικός όμιλος που περιλαμβάνει τα τηλεοπτικά κανάλια Bugün TV και Kanaltürk και τις εφημερίδες Bugün και Millet).

Ποτέ πριν δεν είχε γίνει ‘συντηρητική κατάσχεση περιουσίας’.

Ως γνωστό η αστυνομία εισέβαλε με ομάδα των ειδικών δυνάμεων για να ‘επιδώσει’ την απόφαση «επιτροπείας και συντηρητικής κατάσχεσης», σπάζοντας την πόρτα εισόδου στα γραφεία και ‘διαλύοντας’ τους συγκεντρωμένους στην είσοδο δικηγόρους και δημοσιογράφους μαζί με τρεις βουλευτές του CHP, με δακρυγόνα. Να ‘επιδώσει’ σε εισαγωγικά, γιατί στα χέρια τους δεν είχαν ‘δικαστική απόφαση’, αλλά, όπως επιβεβαιώνει στην εφημερίδα ‘Τζουμχουριέτ’ ο πρόεδρος της Ένωσης Δικηγορικών Συλλόγων Τουρκίας, Μετίν Φεϊζίογλου, «το Σύνταγμα εγγυάται τον σεβασμό της ιδιοκτησίας. Στα χέρια τους δεν είχαν ούτε την βασισμένη σε γνωμοδοτήσεις δύο εμπειρογνωμόνων απόφαση που είχε υπογράψει δικαστής ειδικού πλημμελειοδικείου». Διορίστηκαν 9 επίτροποι, όλοι ‘άνθρωποι του ΑΚΡ’, που μπήκαν στο κτίριο συνοδεία αστυνομικής δύναμης. Το πρώτο που έκαναν ήταν να κλειδώσουν το κοντρόλ και όλες τις τουαλέτες (!) και να απολύσουν τον διευθυντή του Bugün Tv, Ταρίκ Τορός, που προσπαθούσε να συνεχίσει κανονικά το πρόγραμμα…

Μια παρένθεση είναι ίσως απαραίτητη στο σημείο αυτό: μάλλον πάντοτε στην Τουρκία, ιδίως όμως επί κυβερνήσεων ΑΚΡ, χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος ‘της αποστολής της εφορίας ή κλιμακίου της MASAK’ (όπως λέγεται η τουρκική ΣΔΟΕ) σε εταιρίες ‘αντιφρονούντων και μη συμμορφούμενων’ επιχειρηματιών. Τα ακόλουθα είναι λίγα μόνο παραδείγματα: τα διυλιστήρια TÜPRAŞ του Κοτς –που είχε ‘ανοίξει’ το ξενοδοχείο του ‘Ντιβάν’ στο Ταξίμ, για τους τραυματισμένους του Γκεζί–, ελέγχθηκαν οικονομικά 3 φορές το 2014, αλλά και ακυρώθηκε ο διαγωνισμός που είχε κερδίσει για τη ναυπήγηση πολεμικού πλοίου (ο Ερντογάν ως πρωθυπουργός ήταν επικεφαλής της Εκτελεστικής Επιτροπής Αμυντικής Βιομηχανίας του τ/Υπουργείου Εθνικής Άμυνας), ο Όμιλος Εταιριών του Αϊντίν Ντογάν (‘Χουριέτ’, ‘Πόστα’, CNN Türk κλπ) ελέγχθηκε αλλεπάλληλες φορές φορολογικά, (πιο πρόσφατα ακόμη όχλος με επικεφαλής το πρόεδρο της Νεολαίας του ΑΚΡ, Αμπντουραχίμ Μποϊνούκαλιν, έσπασε τις τζαμαρίες της εισόδου των γραφείων της ‘Χουριέτ’ και μετά από μερικές μέρες ξυλοκοπήθηκε έξω από το σπίτι του ο δημοσιογράφος της εφημερίδας Αχμέτ Χακάν). Πριν από δύο εβδομάδες, συνελήφθησαν και προφυλακίστηκαν προσωρινά, με την κατηγορία ‘της σχέσης με την Κοινότητα Φετουλάχ Γκιουλέν’, 7 επιχειρηματίες της Καισάρειας, ανάμεσα στους οποίους και ο μεγαλοεπιχειρηματίας Μεμντούχ Μποϊντάκ, ιδιοκτήτης του Ομίλου Μπόϊντάκ (έπιπλα İstikbal που υπάρχουν και στην Ελλάδα) και μέλος του ΔΣ του Συνδέσμου Βιομηχάνων Τουρκίας-TÜSİAD.

Δύο επιχειρηματίες κρίθηκαν προφυλακιστέοι στις 16/10 στην πόλη Ούσακ πάλι για ‘σχέση με τον Γκιουλέν’. Στην εισηγμένη στο Χρηματιστήριο εφημερίδα ‘Ταράφ’, οι εργαζόμενοι είχαν βρει το πρωί της 25ης Μαΐου (2015) τρεις εφοριακούς να κάθονται στο τραπέζι συνεδριάσεων, το οποίο κατέλαβαν επί πέντε μέρες, όσο κράτησε ο έλεγχος, από τον οποίο δεν προέκυψε κάποια παρατυπία…

Επιδρομές της αστυνομίας σε αντιπολιτευόμενα και φιλογκιουλενικά ΜΜΕ (πχ. στην εφημερίδα ‘Ζαμάν’, στην τηλεόραση ‘Σαμάνγιολου’ (ο διευθυντής της, δημοσιογράφος, Χινταγιέτ Καράτζα βρίσκεται εδώ και 9 μήνες στη φυλακή, γιατί ο εισαγγελέας δεν έχει ακόμη συντάξει το κατηγορητήριο), πιο πρόσφατα στην Today’s Zaman για τη σύλληψη, λόγω ‘ενός τουίτ που περιείχε προσβολή στο πρόσωπο του Ερντογάν’, του διευθυντή της Μπουλέντ Κενές, ο οποίος αφέθηκε ελεύθερος ύστερα από τρεις ημέρες…), δεν είναι, επίσης, κάτι το ασυνήθιστο τα τελευταία τρία χρόνια…

Είναι απογοητευτικό, επίσης, από την άποψη ενός ενδεχόμενου μελλοντικού νοικοκυρέματος της οικονομίας, να βλέπει κανείς πολιτικούς όπως ο Αλί Μπαμπατζάν, που του αποδόθηκε περισσή ‘εμπιστοσύνη’ τις εποχές που η οικονομία ανθούσε, όχι μόνο να μην έχει να επιδείξει κάποια επιτυχία [τώρα] στις δύσκολες εποχές, αλλά και να παρακολουθεί από μακριά αυτή την ανομία.

Καθώς ρημάζονται, σήμερα, θεσμοί και αρχές και προστίθεται η μια ανομία πάνω στην άλλη, με τη σκέψη ότι ‘τίποτα δεν γίνεται ούτως ή άλλως, δεν υπάρχει καμιά αντίδραση’, η Τουρκία οδηγείται και πάλι στα ίδια Παντελάκη μου, στα ίδια Παντελή μου... Και η κρίση σε ηθικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο να μην αργήσει να έρθει τελικά.