Ανάλυση: Το Αφγανιστάν στα χέρια των Ταλιμπάν – Επηρεάζεται η Κύπρος;

Οι Ταλιμπάν εισήλθαν το βράδυ της Κυριακής στην Καμπούλ με τους επικεφαλής τους να δίνουν συνέντευξη Τύπου στο προεδρικό μέγαρο, αφότου οι αντάρτες πήραν τον έλεγχο της αφγανικής πρωτεύουσας. 

"Η χώρα μας απελευθερώθηκε και οι μουτζαχεντίν είναι νικητές στο Αφγανιστάν", είπε από το προεδρικό μέγαρο ένας αντάρτης στον τηλεοπτικό σταθμό Al Jazeera.

Οι ισλαμιστές βρίσκονται πρακτικά στο τελικό στάδιο της ανακατάληψης της εξουσίας στη χώρα, δυο δεκαετίες μετά την ανατροπή τους με την εισβολή διεθνούς στρατιωτικού

Το Αφγανιστάν βρίσκεται σήμερα σχεδόν ολόκληρο στα χέρια των Ταλιμπάν, μετά την κατάρρευση των κυβερνητικών δυνάμεων και τη φυγή στο εξωτερικό του προέδρου Άσραφ Γάνι, ο οποίος παραδέχθηκε τη «νίκη» τους, έπειτα από είκοσι χρόνια πολέμου.

Μιλώντας στο SigmaLive, ο Δρ. Μιχάλης Κοντός Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, κλήθηκε να σχολιάσει πως η κατάσταση αυτή αλλάζει τις ισορροπίες στην περιοχή και πώς είναι δυνατό να επηρεαστεί η Κύπρος. 

Αναφερόμενος στο Αφγανιστάν, είπε πως πρόκειται για μία φτωχή και απομονωμένη χώρα, χωρίς ιδιαίτερη περιφερειακή δικτύωση, η οποία δεν καθορίζει καθ’ οιονδήποτε τρόπο τα τεκταινόμενα στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. 

Εν τούτοις, αρκετές φορές στο παρελθόν βρέθηκε στο επίκεντρο περιφερειακών γεωπολιτικών εντάσεων λόγω της γεωγραφικής της τοποθέτησης, ενώ έχει χαρακτηριστεί ως το «νεκροταφείο των αυτοκρατοριών» επειδή εκεί υπέστησαν μοιραίες στρατιωτικές ήττες αρκετές αυτοκρατορίες του παρελθόντος (π.χ. η αραβική, η μογγολική και εσχάτως η σοβιετική). 

Σημείωσε πως η έντονα ορεινή γεωμορφολογία της χώρας και η κατακερματισμένη, φυλετική κοινωνική της δομή αποτελούν τα βασικά χαρακτηριστικά της που καθιστούν πολύ δύσκολη την επιβολή οποιουδήποτε ελέγχου στην τραχιά αυτή χώρα. 

Τόνισε ότι η τωρινή κατάσταση αναμένεται να επηρεάσει την περιοχή μας πρωτίστως λόγω των αναμενόμενων μεταναστευτικών ρευμάτων. Ήδη υπάρχει ένα πολύ μεγάλο κύμα φυγής από τη χώρα, εν αναμονή της εγκαθίδρυσης του νέου καθεστώτος των ακραίων ισλαμιστών Ταλιμπάν. Επιπλέον, αρκετά ευρωπαϊκά κράτη έχουν ήδη «παγώσει» τις διαδικασίες επιστροφής στο Αφγανιστάν αιτητών ασύλου των οποίων η αίτηση απορρίφθηκε λόγω της ανασφάλειας που επικρατεί πλέον στη χώρα. Οι αιτητές ασύλου αναμένεται αρχικά να εισρεύσουν σε γειτονικές χώρες όπως το Ιράν, ενώ αρκετοί πιθανόν να κατευθυνθούν προς την Τουρκία με απώτερο στόχο τη μεταφορά τους μέσω παράνομων δικτύων διακίνησης στην Ευρώπη. Συνεπώς, σημείωσε, δεν αποκλείεται να δούμε τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη μέσω της Ανατολικής Μεσογείου να ενισχύονται εκ νέου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται από πολιτικής και κοινωνικής άποψης. Επιπλέον, δεν θα πρέπει να αποκλείεται η εκ νέου εγκατάσταση τρομοκρατικών πυρήνων στα βουνά του Αφγανιστάν, όπως κατά το παρελθόν ευνοήθηκε από τους Ταλιμπάν η εκεί παρουσία της ηγεσίας της Αλ Κάιντα και η εκπαίδευση των μελών της, είπε. Αν και οι συνθήκες πλέον είναι διαφορετικές (π.χ. υπάρχουν υπέρτερα τεχνολογικά μέσα αντιμετώπισής τους απ’ ό,τι στο παρελθόν) εν τούτοις δεν αποκλείεται να δούμε τα επόμενα χρόνια μια νέα φουρνιά ισλαμιστών τρομοκρατών που να έχουν εκπαιδευτεί στα βουνά του Αφγανιστάν, οι οποίοι να θελήσουν να επιχειρήσουν στην Ευρώπη και σε άλλες δυτικές χώρες.

Κληθείς να σχολιάσει πώς αλλάζει η στάση της Αμερικής σε διεθνές επίπεδο, ο κ. Κοντός ανέφερε πως «για τις Ηνωμένες Πολιτείες η κατάσταση αυτή αποτελεί, σε συμβολικό επίπεδο, μια επανάληψη της ήττας στο Βιετνάμ. Το γεγονός αυτό επηρεάζει ανάλογα το γόητρο της χώρας ως υπερδύναμη, καταφέρνοντας σοβαρό πλήγμα στο διεθνές της κύρος. Είναι γεγονός ότι ο πρώτιστος στόχος της στρατιωτικής επέμβασης του 2001, ο οποίος ήταν η σύλληψη ή εκτέλεση του Οσάμα Μπιν Λάντεν και η διάλυση των πυρήνων της Αλ Κάιντα, επετεύχθη. Εν τούτοις, ο παράλληλος στόχος του εκδημοκρατισμού του Αφγανιστάν και της δημιουργίας δυτικού τύπου πολιτικών δομών αποδείχτηκε ανέφικτος. Γενικά, η στρατηγική του βίαιου εκδημοκρατισμού της Μέσης Ανατολής, η οποία υιοθετήθηκε από την κυβέρνηση Μπους στις αρχές του 21ου αιώνα, αποτέλεσε ένα φιάσκο που βασίστηκε σε επιπόλαια φιλελεύθερα ιδεολογήματα. Η αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν σηματοδοτεί το τέλος του ατυχούς και πολυδάπανου αμερικανικού στρατιωτικού παρεμβατισμού στη Μέση Ανατολή. Η στρατιωτική αποχώρηση από το Ιράκ το 2011 και το δόγμα “leading from behind” που υιοθετήθηκε στη Λιβύη το ίδιο έτος είχαν σηματοδοτήσει τις απαρχές αυτής της αποχώρησης δέκα χρόνια προηγουμένως. Επιπλέον, τα ενεργειακά συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών σταδιακά αποσυνδέονται από τον Περσικό Κόλπο και τη Μέση Ανατολή. Εν τούτοις, συμφέροντα όπως η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και η ανάσχεση της επέκτασης της κινεζικής επιρροής διεθνώς διατηρούν την ανάγκη παρουσίας, έμμεσης τουλάχιστον, στην περιοχή. Σε αυτό το πλαίσιο, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επιδιώξουν την ενίσχυση του συμμαχικού τους δικτύου προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα μακρινής εξισορρόπησης, χωρίς την ανάγκη άμεσης στρατιωτικής παρουσίας». 

Όσον αφορά για τη σημασία που έχει η κατάσταση στο Αφγανιστάν για την Τουρκία, ανέφερε πως μέσα στο πλαίσιο της στρατηγικής ήπιας ισχύος της κυβέρνησης Ερντογάν, η οποία στηρίζεται στην προώθηση της χώρας ως ηγέτιδας δύναμης των μουσουλμάνων διεθνώς, προφανώς διαφαίνεται μια ευκαιρία επέκτασης της επιρροής της. 

Εν τούτοις, τόνισε, είναι πολύ δύσκολο να επιβάλει κανείς κεντρικό έλεγχο επί του Αφγανιστάν, παρά το γεγονός ότι είναι πιθανόν να βρεθούν ικανά κανάλια επικοινωνίας με το καθεστώς των Ταλιμπάν. 

Όπως σημείωσε ο κ. Κοντός, για την Τουρκία τίθεται και το προαναφερθέν ζήτημα του νέου αναμενόμενου μεταναστευτικού κύματος, το οποίο η χώρα θα ήθελε είτε να αποφύγει, είτε να προσελκύσει διεθνή χρηματοδότηση για την διαχείρισή του. Παράλληλα, όπως η περσινή κρίση στον Έβρο απέδειξε, ενδεχομένως η Άγκυρα να επιχειρήσει να αξιοποιήσει την συγκυρία αυτή προς εξεύρεση νέων μοχλών πίεσης επί της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Διαβάστε επίσης 

Καμπούλ: Σκηνές χάους στο αεροδρόμιο με πυροβολισμούς στον αέρα (ΒΙΝΤΕΟ)