Ανάλυση Κοντού: Η ποιότητα των αμερικανοτουρκικών σχέσεων έχει υποχωρήσει

Για την συνάντηση του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, με τον Τούρκο ομόλογό του, Ταγίπ Ερντογάν, μίλησε στο Sigmalive ο Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, Μιχάλης Κοντός.

Συγκεκριμένα ανέφερε ότι στη διεθνή πολιτική υπάρχουν φορές που οι συναντήσεις μεταξύ ηγετών αποτελούν ορόσημα και καθορίζουν τη μετέπειτα πορεία των θεμάτων που συζητούνται. Άλλοτε, όμως, οι συναντήσεις αυτές έχουν-ή αποδεικνύεται εκ των υστέρων ότι έχουν-μικρότερη επίδραση επί των όσων θα

ακολουθήσουν. Ο ειδικός θεωρεί ότι η συνάντηση αυτή εμπίπτει, περισσότερο, στη δεύτερη κατηγορία. Ο λόγος έχει να κάνει με το υπόβαθρο και τις παρεμπίπτουσες επιπλοκές που συνοδεύουν την εξέλιξη των αμερικανοτουρκικών σχέσεων. Η ποιότητα των αμερικανοτουρκικών σχέσεων έχει υποχωρήσει, δεν βρίσκεται στο ίδιο σημείο που βρίσκονταν μέχρι και τις αρχές του 21ου αιώνα. Βασικές πηγές των διαφορών που προκύπτουν είναι η αναθεώρηση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής επί ημερών Ερντογάν, αλλά και η υποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από τις δεσμεύσεις τους στην περιοχή. Γενικότερα, η περιοχή της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, και το διεθνές σύστημα στο σύνολό του, διέρχονται μια περίοδο ανακατανομών και ανακατατάξεων, οι οποίες προσδιορίζουν σε μεγάλο βαθμό το περιεχόμενο των σχέσεων μεταξύ των κρατών. Πολλώ δε μάλλον όταν μιλάμε μεγάλες δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ, αλλά και για κράτη με σημαντικό περιφερειακό εκτόπισμα και κομβικό περιφερειακό και διεθνή ρόλο, όπως η Τουρκία. Συνεπώς, οι επαφές μεταξύ των ηγετών έχουν τη σημασία τους, αλλά το υπόβαθρο των διακρατικών σχέσεων καθορίζεται κυρίως από άλλους, κυρίως συστημικούς παράγοντες. Εάν δε λάβει κανείς υπόψη και τις αντιδράσεις που προκαλεί στο εσωτερικό των Ηνωμένων Πολιτειών η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, αλλά και η στάση του Προέδρου Τραμπ απέναντί της, τότε αντιλαμβανόμαστε πόσο δύσκολο θα είναι για μια τέτοια συνάντηση να θέσει στέρεες βάσεις για μελλοντική ανάπτυξη των αμερικανοτουρκικών σχέσεων.

Συμπλήρωσε ότι η υπόθεση της παραγγελίας των S-400 από την Τουρκία αποτέλεσε το σοβαρότερο από τα πρόσφατα περιστατικά ρήξης στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Όπως φαίνεται από τις κατά καιρούς δηλώσεις που έχουν γίνει, αλλά και από το περιεχόμενο του νομοσχεδίου East Med. Act, οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιλαμβάνονται το ζήτημα αυτό ως πρόκληση για την ασφάλεια και την διεθνή τους θέση. Το γεγονός ότι ένας ΝΑΤΟϊκός σύμμαχος (και δη τόσο σημαντικός) προμηθεύεται ένα οπλικό σύστημα που δύναται να δημιουργήσει κενά ασφαλείας για τα αεροπορικά μέσα του ΝΑΤΟ είναι πολύ σοβαρό. Επιπλέον, η Τουρκία δείχνει αποφασισμένη να προχωρήσει παρά τις αντιδράσεις, γεγονός που καταδεικνύει μια συγκεκριμένη ροπή των ρωσοτουρκικών σχέσεων που δεν είναι ευχάριστη για την Ουάσιγκτον. Από την άλλη, το ζήτημα που τίθεται για τα αμερικανικά και τα ΝΑΤΟϊκά συμφέροντα είναι αλληλένδετο με πολλούς παράγοντες. Ένας εξ αυτούς αφορά το μέλλον του ΝΑΤΟ και το κατά πόσον οι Ηνωμένες Πολιτείες θα εξακολουθήσουν να επενδύουν σε αυτό, ή αν θα συνεχίσουν να υποβαθμίζουν (τουλάχιστον λεκτικά) την σημασία του, όπως συμβαίνει επί προεδρίας Τραμπ. Ένας άλλος παράγοντας είναι η ποιότητα και η εξέλιξη των αμερικανορωσικών σχέσεων. Νοείται ότι η σοβαρότητα της υπόθεσης των S-400 εντείνεται ως αποτέλεσμα της αύξησης της έντασης στις αμερικανορωσικές σχέσεις από καταβολής της πρόσφατης ουκρανικής κρίσης. Εάν, όμως, διάφοροι παράγοντες συντρέξουν έτσι ώστε η σχέση αυτή να βελτιωθεί κατά το επερχόμενο χρονικό διάστημα, τότε η σημασία της αγοράς των S-400 από την Τουρκία δύναται να μεταβληθεί.

Όπως έχει ήδη αναφέρει ο Μιχάλης Κοντός, οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις διέρχονται μια περίοδο σοβαρής υποχώρησης. Στα πλαίσια αυτής της υποχώρησης προκύπτουν συχνά ζητήματα διπλωματικής φύσεως. Όσο η ποιότητα των αμερικανοτουρκικών σχέσεων παραμένει προβληματική, τόσο αυτές οι διπλωματικού τύπου κρίσεις θα συνεχίσουν να εμφανίζονται και να επανεμφανίζονται. Επιπλέον, όσο οι δύο αυτές χώρες θα παραμένουν δεσμευμένες στην βελτίωση των σχέσεών τους, τόσο θα προσπαθούν να δημιουργούν γέφυρες, γεγονός που ενδεχομένως να οδηγήσει κάποια από αυτά τα ζητήματα είτε σε επίλυση είτε σε αποκλιμάκωση. Κάπως έτσι προέκυψε η υποχώρηση του Προέδρου Τραμπ στο θέμα των Κούρδων της Συρίας.