Βιβλίο: Μια ιστορία αγάπης και εξαπάτησης

Martin Suter      

Μέλοντι

Μετάφραση: Απόστολος Στραγαλινός

Εκδόσεις Κριτική

Από τους πιο δημοφιλείς εκπροσώπους της σύγχρονης γερμανόφωνης πεζογραφίας, ο πολυγραφότατος και πολυβραβευμένος Μάρτιν Ζούτερ δεν είναι άγνωστος στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό μιας και ήδη τέσσερα έργα του έχουν μεταφραστεί στη γλώσσα μας τα τελευταία εικοσιπέντε χρόνια περίπου, από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, Καστανιώτη και Πατάκη. Εδώ έχουμε το πέμπτο έργο του που

μεταφράστηκε στα ελληνικά και κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Κριτική και πρόκειται για ένα ακόμα εξαίσιο δείγμα γραφής του επιτυχημένου Ελβετού συγγραφέα που αναδεικνύει για μια ακόμα φορά την τεχνική του και το ταλέντο του να κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.  Μυθιστόρημα συναρπαστικό από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα, κινηματογραφικού ρυθμού, πυκνής και -επικίνδυνα- χαμηλόφωνης αφήγησης, έντονου σασπένς , πολλαπλών αναγνώσεων και ερμηνειών και με μια ιστορία κατά τη διάρκεια της οποίας η αλήθεια και το ψέμα συμπορεύονται.

Ο Ζούτερ με το «Μέλοντι» πλέκει με δεξιοτεχνία ένα απολαυστικό ανάγνωσμα με μια ιστορία αγάπης σε πρώτο επίπεδο, ενώ , σε δεύτερο επίπεδο, δημιουργεί ένα λογοτεχνικό κομψοτέχνημα – μελέτη πάνω στην αλήθεια, στην τέχνη της εξαπάτησης, στις παγίδες της μνήμης, στη φύση και τον σκοπό της ίδιας της αφηγηματικής τέχνης, στα πολλαπλά μας πρόσωπα και ένα εκ των οποίων συχνά επιλέγουμε να προβάλλουμε  μπροστά στους άλλους. Ο Ζούτερ δοκιμασμένος και έμπειρος και στη συγγραφή σεναρίων και αστυνομικών μυθιστορημάτων, -με αρκετά από τα βιβλία του να έχουν μεταφερθεί στη μεγάλη οθόνη- με το παρόν μυθιστόρημα που βρίθει ανατροπών και δημιουργεί διαρκείς αμφιβολίες για το τι ισχύει και τί όχι, δεν αφήνει τον αναγνώστη να βγάλει εύκολα συμπεράσματα για τους χαρακτήρες και την εξέλιξη.

Η ιστορία, εδώ, εκτυλίσσεται κάπου στα περίχωρα της Ζυρίχης. Κεντρικό πρόσωπο είναι ο τριαντάχρονος Τομ Έλμερ, πτυχιούχος νομικών επιστημών αλλά άνεργος, χωρίς ιδιαίτερες προοπτικές και με το οικογενειακό του υπόβαθρο να του έχει αφήσει ανοιχτές πληγές κι ένα αβέβαιο ανασφαλές μέλλον. Στην αναζήτησή του για εργασία, το μάτι του πέφτει στην   αγγελία μιας εφημερίδας όπου ζητείται μορφωμένος νεαρός άντρας με νομική κατάρτιση για πλήρη απασχόληση ώστε να αναλάβει την τακτοποίηση κληρονομικών υποθέσεων. Ο Τομ στέλνει αίτηση και βιογραφικό και σύντομα καλείται για συνέντευξη. Μεταβαίνει σε μια βίλα σε έναν δασώδη λόφο κι εκεί συναντά τον δρ Στοτς, (το άλλο κεντρικό πρόσωπο του έργου) πρώην ομοσπονδιακό βουλευτή, άνθρωπο ισχυρό με μεγάλη επιρροή που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην οικονομία του τόπου.

Ο ηλικιωμένος Πέτερ Στοτς προσλαμβάνει τον Τομ με ετήσιο συμβόλαιο προσφέροντάς του ικανοποιητική αμοιβή και δωρεάν διαμονή στην πολυτελή οικία του. Ο Τομ μετακομίζει εκεί και γίνεται αναπόσπαστο μέλος ενός ιδιόρρυθμου νοικοκυριού ανάμεσα στις παρουσίες της Ιταλίδας μαγείρισσας Μαριέλα και του ψυχρού αποτραβηγμένου μπάτλερ Ρόμπερτ.  Στα καθήκοντά του είναι να βάλει σε σειρά έναν τεράστιο όγκο εγγράφων και του αρχείου του Στοτς ενώ καθημερινά, πριν και μετά από κάθε γεύμα της ημέρας, γίνεται ακροατής των αφηγήσεων του υπέργηρου εργοδότη του, αφηγήσεις από το ένδοξο παρελθόν σχετικά με την καριέρα του και μιας θλιβερής ιστορίας που αφορά μια γυναίκα, την Μέλοντι.  Ο Στοτς ζει περιτριγυρισμένος από τα πορτραίτα και τα -τεχνότροπων σχεδίων- εργόχειρα της Μέλοντι, μιας γυναίκας που αγάπησε παράφορα πριν από 40 περίπου χρόνια και λίγο πριν το γάμο τους εκείνη εξαφανίστηκε από προσώπου γης χωρίς εξήγηση, σπάζοντας την καρδιά του Πέτερ σε χιλιάδες κομμάτια. Ο Στοτς ορίζει τον Τομ διαχειριστή της κληρονομιάς του και του εμπιστεύεται με κάθε λεπτομέρεια την ιστορία του με την Μέλοντι: την τόσο όμορφη Μέλοντι σαν μουσική που αιωρείται στο χώρο και κάνει τους πάντες να ονειροπολούν, την Μέλοντι των βιβλίων και των καλλιτεχνικών ανησυχιών, την αισθησιακή γυναίκα μαροκινής καταγωγής που αγάπησε βαθιά. Παρά την άνετη οικονομικά ζωή του και τις  επαγγελματικές του  επιτυχίες του, η εξαφάνιση της Μέλοντι τον ακολουθεί σαν βαριά σκιά τόσα χρόνια κι όσο κι όπου κι αν την αναζήτησε δεν κατάφερε ποτέ να την βρεί, μένοντας ολομόναχος με την ανάμνησή της, με το άρωμά της, τον ήχο της φωνής της, τους φόβους της και τη σαγηνευτική της μορφή καρφωμένη στο μυαλό του και στα πορτραίτα της που κοσμούν τους τοίχους. Ο Τομ, βήμα βήμα, μπαίνει στα άδυτα του -πρότερου και παρόντος- βίου και του τρόπου σκέψης του Στοτς μέσω των εγγράφων του και των προφορικών του μαρτυριών κι έρχεται μια φράση του ηλικιωμένου άντρα «Στη μυθοπλασία κρύβεται συχνά περισσότερη αλήθεια απ’ ότι στα γεγονότα» κι έρχεται μαζί κι ένα πλήθος μικρών και μεγάλων αντιφάσεων κι έτσι ο νεαρός δικηγόρος αρχίζει να αναρωτιέται αν ο γηραιός εργοδότης του είναι αυτό που επιθυμεί να δείχνει κι αν οι αφηγήσεις του είναι πραγματικές ή αποκυήματα φαντασίας ενός άντρα στη δύση της ζωής του.

Σαν θεατρικό έργο δωματίου με λίγα πρόσωπα, με την κυρίως δράση του να λαμβάνει χώρα στο εσωτερικό της βίλας του Στοτς όπου λουκούλλεια γεύματα προετοιμάζονται και σερβίρονται (ολοζώντανες οι περιγραφές των γευμάτων σε σημείο που η μυρωδιά και γη υφή τους διαπερνούν τις σελίδες και φτάνουν ως τη μύτη του αναγνώστη), μεγάλες ποσότητες ακριβού αλκοόλ καταναλώνονται μπροστά στο τζάκι συνοδεία εξιστορήσεων, με αναμνήσεις να στροβιλίζονται σε ομιχλώδες τοπίο με αντικριστούς ραγισμένους καθρέφτες. Ο Στοτς αφηγείται την ιστορία με / για την Μέλοντι, (την μεγάλη πρωταγωνίστρια του παρόντος αναγνώσματος) την τόσο απούσα κι αόρατη και ταυτόχρονα τόσο παρούσα και ορατή μέσω των αναδρομών στο παρελθόν, να ποζάρει, να διαβάζει, να κεντά, να πολεμά τους δαίμονές της. Ο Τομ ακούει. Η Μαριέλα μαγειρεύει. Ο Ρόμπερτ σερβίρει. Η Λάουρα, ανιψιά του Στοτς, μπαινοβγαίνει συχνά στο μεγαλοπρεπές σπίτι κι έρχεται κοντά με τον Τομ. Και κάποια πρόσωπα ακόμα που έρχονται από το παρελθόν συμπρωταγωνιστούν στο αφηγηματικό παρόν ή εμφανίζονται στο κάδρο προς τα τελευταία κεφάλαια του μυθιστορήματος για να δώσουν -κρυπτικά, αινιγματικά και φανερά – απαντήσεις σε άλυτους γρίφους, για να πυκνώσει ακόμα περισσότερο το μυστήριο ώσπου να ξεπροβάλλει ένας θαμπός ήλιος πίσω από βαριά σύννεφα και ν’ γεννηθεί απ’ το χώμα η αλήθεια. Όταν ο Στοτς πεθαίνει, ένα εκτυφλωτικό φως διαλύει τα σκοτάδια που χρόνια σκεπάζουν με το μαύρο μανδύα τους το φόντο της αυτό-αντίληψης, της πραγματικότητας και της μυθοπλασίας, του ολισθηρού δρόμου της αφήγησης και του τρόπου που οι άνθρωποι επιλέγουν να παρουσιάσουν στον κόσμο τις πολλές όψεις της αλήθειας. Ο Τομ και η Λάουρα αποφασίζουν να ανακαλύψουν τι τελικά κρύβεται πίσω από την εξαφάνιση της Μέλοντι και ξεκινούν έρευνες που τους οδηγούν μέχρι την Ελλάδα.

Έργο υψηλής λογοτεχνικής ποιότητας, συνεχών ανατροπών, έντονης πλοκής και αφηγηματικής δομής, μεθυστικό σαν κόκκινο παλιό κρασί, αριστοτεχνικά σκηνοθετημένο από την πένα και το κοφτερό πνεύμα του Μάρτιν Ζούτερ και εξαιρετικά μεταφρασμένο από την πένα και την καρδιά του Απόστολου Στραγαλινού.

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Η τέχνη των Comics & Graphic Novels στην εκπαίδευση

Βιβλίο: Περιπέτεια σε πολλές διαστάσεις

Βιβλίο: Από τη μεταβυζαντινή στη νεότερη ελληνική ζωγραφική