Βιβλίο και Α[ I ]νθρώπινη δημιουργικότητα: Μια συζήτηση με τον πρόεδρο του ΕΛΙΒΙΠ, Νίκο Μπακουνάκη

Μπορεί το πολιτιστικό γεγονός των ημερών να είναι η 21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης, η οποία ανοίγει τις πύλες της σήμερα, αλλά το ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι ότι τελείται για πρώτη φορά υπό την οργανωτική επιμέλεια του ΕΛΙΒΙΠ.  Πρόκειται για τον νεοσύστατο φορέα, με το πλήρες όνομα Ελληνικό Ίδρυμα Βιβλίου και Πολιτισμού, με πρώτο πρόεδρό του τον Νίκο Μπακουνάκη, διακεκριμένο συγγραφέα και μεταφραστή. Οι περισσότεροι έσπευσαν να θεωρήσουν τον νέο φορέα ως διάδοχη κατάσταση του «αποθανόντος»

-ελέω οικονομικής κρίσης- ΕΚΕΒΙ,  ο Νίκος Μπακουνάκης, με τον οποίον είχαμε μια συνάντηση, το αποκηρύσσει μετά βδελυγμίας. «Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, ήταν ένας φορέας για την υπεράσπιση του βιβλίου προ δεκαπενταετίας. Εν τω μεταξύ, οι συνθήκες άλλαξαν τελείως και από την αναλογική εποχή έχουμε περάσει στην ψηφιακή σύνθεση», μας λέει, θέλοντας να δηλώσει την επιθυμία του για μια εκσυγχρονισμένη πολιτική για το βιβλίο.

Αμέσως γεννιέται η περιέργεια του ποιός είναι ο προσδιορισμός των στόχων του ΕΛΙΒΙΠ, υπό το φως αυτών των νέων συνθηκών. Για αρχή  μαθαίνουμε κάποιες μάλλον «κλασικές» δράσεις ενός  ανάλογου φορέα. Ενίσχυση της φιλαναγνωσίας, εκθέσεων, όπως αυτή της Θεσσαλονίκης και αναζήτηση προγραμμάτων χρηματοδότησης για μεταφράσεις ελληνικών λογοτεχνικών βιβλίων. Άλλωστε, η ελληνική λογοτεχνία είναι αυτή που συγκεντρώνει τον εστιασμό του βλέμματος του νέου προέδρου. Αλλά και η δυνατότητα εκμετάλλευσης του ψηφιακού κόσμου, θα προσθέταμε, αφού το ΕΛΕΒΙΠ θα μεριμνήσει για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των εκδοτικών οίκων και τις έρευνες για την ένταξη της λογοτεχνίας στο καινούριο οικοσύστημα του βιβλίου, όπως το αναφέρει ο κύριος Μπακουνάκης.

Πουλάει ακόμη το βιβλίο;

Ναι, σύμφωνα με τον Νίκο Μπακουνάκη, το βιβλίο παραμένει εντυποκεντρικό. Το αποδεικνύει η αγορά στις ΗΠΑ, καθώς κατά 70% καλύπτεται από τις παραδοσιακού τύπου εκδόσεις. Μπορεί το ηλεκτρονικό βιβλίο να φάνηκε πως κερδίζει έδαφος από τις αρχές του 2000 και μετά, αλλά η ισορροπία επανήλθε. Σε αυτό βοήθησε και ανάπτυξη της online αγοράς, όπως και το ψηφιακό εμπόριο. Να ένα παράδειγμα εκμετάλλευσης των νέων συνθηκών, έστω κι αν αυτό περιορίζει  την εμβέλεια των κλασικών βιβλιοπωλείων.
Παρατηρούμε ότι ίσως η σταθερότητα του βιβλίου οφείλεται και στην προτίμηση του αναγνώστη για ξεφύλλισμα και όχι για «σκρολάρισμα». Συμφωνεί ο Νίκος Μπακουνάκης, μιλώντας για τη «σωματικότητα του βιβλίου». Τι ωραίος όρος, βιαζόμαστε κι εμείς με τη σειρά μας να συμφωνήσουμε. Εν τέλει, « το βιβλίο δεν υποχώρησε», καταλήγει ο συνομιλητής μας. «Δεν έχασε ο Γουτεμβέργιος», όπως βιάστηκαν κάποιοι να προδιαγράψουν. «Στην ενημέρωση και στα σχετικά έντυπα; Εκεί μάλλον δεν τα κατάφερε», ανταπαντουμε,  συμφωνώντας και οι δυό. 

Και με το ΑΙ τι γίνεται;

Στο ζήτημα αυτό ο Νίκος Μπακουνάκης γίνεται πιο απόλυτος και πιο επιθετικός, χωρίς βέβαια να παραβιάζει την παραδοσιακή ευγένειά του. Ξεκινάει, απορρίπτοντας τις αντιδράσεις και τις φωνές, οι οποίες απλώς επιφέρουν μια αναστάτωση: «ας σκεφτούμε τις αντιρρήσεις που επέφερε ακόμη και είσοδος της γραφομηχανής στο βιβλίο κι ας μη βιαστούμε να δαιμονοποιήσουμε την Τεχνητή Νοημοσύνη. Θα πρέπει να τη  δούμε ως σύμμαχο και να εμετελλευτούμε τις δυνατότητες που μας προσφέρει», είναι η κατάληξη της τοποθέτησής του. 

Την καλύτερη απόδειξη της συγκεκριμένης πολιτικής του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ αποτελεί ο κεντρικός τίτλος της φετινής, 21ης Δειθνούς Έκθεσης Βιβλίου της Θεσσαλονίκης: Α[ I ]νθρώπινη δημιουργικότητα. Λίγο προκλητικός, θα μπορούσαμε να σκεφτούμε, καθώς οι κίνδυνοι και τα ερωτήματα, οι οποίοι βασανίζουν τους πολίτες δεν μπορεί να αγνοηθούν. «Ούτε το ΕΛΙΒΙΠΙ τα αγνοεί αυτά. Υπάρχουν ερωτήματα, όπως το αν θα πληγεί η δημιουργικότητα, αν θα ενισχυθεί η γνώση και δεν θα αρχίσει να ακυρώνεται, τι θα γίνει με επαγγέλματα, όπως του μεταφραστή, ο οποίος θα καταλήξει επιμελητής, ελέγχοντας απλώς μια μηχανιστική μετάφραση». Τον ίδιο τον κύριο Μπακουνάκη, πάντως, τον απασχολεί περισσότερο η κυριαρχία συγκεκριμένων αλγορίθμων, που αποτελεί εγκλωβισμό της σκέψης «κι αυτό είναι το κρίσιμο ζήτημα, πολιτικού ενδιαφέροντος». Ως ενισχυτικό της ενασχόλησης με τα ερωτήματα αυτά, έρχεται η παρουσία πολλών πάνελ με ανάλογα θέματα, κατά τη διάρκεια της Έκθεσης στη Θεσσαλονίκη, όπως διαπιστώνουμε.

Οι κύριες δράσεις της 21ης Δειθνούς Έκθεσης Βιβλίου

Κλείνοντας, λοιπόν, ο Νίκος Μπακουνάκης μάς συνόψισε τις δράσεις της φετινής Έκθεσης, οι οποίες απεικονίζουν τις προθέσεις του ΕΛΙΒΙΠ. Παρά το γεγονός ότι τιμώμενη χώρα είναι η Ιταλία, οι Έλληνες συγγραφείς και η ενίσχυση της φιλαναγνωσίας αποτελούν την κύρια φροντίδα και μέριμνα. Συγχρόνως, η «Παιδική γωνιά» επιθυμεί να συστήσει το βιβλίο σε μικρές ηλικίες, διαπλάθοντας νεαρούς «φιλαναγνώστες». Συγχρόνως, σε σχέση με την τιμώμενη Ιταλία, στόχος είναι η συνεργασία και όχι η προώθηση της ιταλικής λογοτεχνίας. Για παράδειγμα έχουν προσκληθεί οι καθηγητές των πανεπιστημίων Βενετίας, Παλέρμο και Πάντοβας, οι οποίοι και προωθούν την ελληνική γλώσσα στα πανεπιστημιακά τμήματά τους, όπως επίσης διακρίνονται για τις μεταφραστικές τους επιδόσεις. Συγχρόνως η φίλη της Ελλάδας, συγγραφέας και μεταφράστρια Αντρέα Μαρτολόμπο, θα έρθει σε επαφή με το κοινό, μιλώντας σε ένα είδος workshop. Τέλος, η Έκθεση θα αρχίσει να επεκτείνεται στον αστικό ιστό, αρχικά συστήνοντας σε κάποια εστιατόρια τον πρόσφατα χαμένο συγγραφέα Αντρέα Καμιλέρι, γνωστό από το «γέννημά» του, τον επιθεωρητή Μονταλμπάν. Μετά από αυτά, το «καλή αρχή…» μοιάζει όχι μόνον ευχή, αλλά ίσως και διαπίστωση.

Διαβάστε επίσης:

PHOTOVISION ART 2025: Η μεγάλη γιορτή της δημιουργικής φωτογραφίας

Ο Βινίσιους Τζούνιορ κάνει το ντεμπούτο του στο φεστιβάλ Καννών ως παραγωγός παιδικής αντιρατσιστικής ταινίας

«Ο Ήλιος είναι Έλληνας»