Τα Ι.Χ. των ονείρων (μέρος 2ο)

Ας μείνουμε σε μερικές εικόνες που χαρακτηρίζουν μια άλλη πόλη. Μπορούμε να δούμε κάποιες από αυτές: Οι πεζοί κινούνται σε ανισόπεδες διαβάσεις, σε διώροφα πεζοδρόμια, σε κυλιόμενες σκάλες για την υπέρβαση προβληματικών σημείων του χώρου, σε κυλιόμενους ιμάντες κατά τα πρότυπα αεροδρομίων, σε δημόσια ασανσέρ. Μπορούν να έχουν μια ποικίλη «μηχανική υποστήριξη» – θα έλεγα μεταφράζοντας έναν παλιό καλό συλλογισμό του αείμνηστου καθηγητή Αθανάσιου Αραβαντινού.

Αυτή τη «μηχανική υποστήριξη» τη βλέπουμε ολοζώντανη σε πόλεις κάθε άλλο παρά πολυάνθρωπες, όπως η Περούτζια της Ιταλίας, όπου η προσέγγιση

των πολιτών στο υψηλά τοποθετημένο κέντρο από μια υπερεξαπλωμένη περιφέρεια γίνεται με τη βοήθεια κυλιόμενης σκάλας. Τη βλέπουμε στο Λουξεμβούργο, όπου η πρόσβαση στην «Κάτω Πόλη» και αντιστρόφως γίνεται με ασανσέρ.

Αστικοί θύλακοι του τύπου της Ντεφάνς στο Παρίσι παρουσιάζουν χαρακτηριστικά διαχωρισμού αυτοκινήτων από τους πεζούς και αποτελούν «αστικό κύτταρο» προς μίμηση και πληθοπαραγωγή…

Μια «πόλη των πεζών» δεν είναι αναχρονισμός, ούτε «επιστροφή στις ρίζες». Ακόμη δεν είναι πόλη χωρίς αυτοκίνητα, αλλά πόλη όπου οι οδεύσεις των πεζών είναι «διαχωρισμένες» από την τροχαία κυκλοφορία με έναν τρόπο που θυμίζει κάπως τον διαχωρισμό των ιπτάμενων αντικειμένων στην εναέρια κυκλοφορία!

Ένας τέτοιος αστικός σχηματισμός παρέχει τη μεγαλύτερη δυνατή κυκλοφοριακή ασφάλεια, αλλά και ένα μεγάλο επίπεδο ασφάλειας από την «κοινή» εγκληματικότητα σε σχέση με τις υπερεξαπλωμένες αστικές περιοχές – όπως έδειξαν συγκεκριμένα και καθόλου ηθικοπλαστικά οι αναλύσεις μελετητών του Ινστιτούτου Worldwatch, της Marcia Low και του Jeffrey Kenworthy.

Επιπλέον, σε έναν τέτοιο σχηματισμό, η πολυχρησιμοποίηση του αστικού χώρου από τους πολίτες δημιουργεί ένα σταθερό ερέθισμα για τη μορφική αναβάθμιση του τοπίου της πόλης. Η πόλη ομορφαίνει στον βαθμό που οι πολίτες την κρίνουν βαδίσιμη και «περιεργάσιμη» – ικανή ώστε να παρουσιάζεται σε βιτρίνες, σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, σε ανοικτές γκαλερί, σε υπαίθριες παραστάσεις και σε άλλα υπαίθρια γεγονότα, και να εκτίθεται στην κοινή θέα και κριτική. Όπως η «πόλη των γυναικών» του Φελίνι, έτσι και «η πόλη των πεζών» είναι ή τείνει να γίνει ωραία…

Μια οφειλόμενη δίαιτα αδυνατίσματος

Με βάση αυτές τις παρατηρήσεις, αξίζει να ρίξουμε μια ματιά σε διάφορες πτυχές του κυκλοφοριακού προβλήματος. Ας μιλήσουμε για τα «παχύσαρκα αυτοκίνητα», αυτά που υπερβαίνουν τα βάρη του παρελθόντος, που υπολογίζεται ότι ένα συνηθισμένο Ι.Χ. είναι βαρύτερο κατά έναν τόνο από το αντίστοιχό του προ πεντηκονταετίας, ενώ το Land Rover Discovery φτάνει να ζυγίζει 2,5 τόνους! Μέσα στην πρόσφατη επταετία (2016-2023) τα αυτοκίνητα πήραν πρόσθετο βάρος 400 κιλών!

Είναι γεγονός, για λόγους προσωπικής ασφάλειας, για να αντιμετωπίσουν ένα τρακάρισμα, τα αυτοκίνητα αποκτούν μεγαλύτερο βάρος – μέρα με τη μέρα. Αυτό έχει δυσμενείς συνέπειες στην κατανάλωση καυσίμων, στον τρόπο πέδησης, στην αδυναμία εύκολου παρκαρίσματος, στα υψηλά διόδια και στις γενικότερες φορολογικές επιβαρύνσεις.

Ένα άλλο ζήτημα που αξίζει να εξετάσουμε είναι αυτό της πλωτής κυκλοφορίας: Στον Πειραιά, και κατ’ επέκταση προς όφελος της Αθήνας, είναι δυνατόν να οργανωθεί ένα σύστημα πλωτής παράκτιας κυκλοφορίας, που να παρακάμπτει τη χερσαία κυκλοφορία με Ι.Χ., τραμ και λεωφορεία, κατά τα πρότυπα της Σμύρνης. Παρά την υστέρησή της από πλευράς ταχύτητας, η κυκλοφορία αυτή θα δίνει στους πεζούς μια σημαντική απόλαυση – θα προσφέρει την εικόνα ενός τοπίου. Το θέμα τέθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 από ομάδα πολιτών και επαναλήφθηκε μέσα στο Πρόγραμμα «Αττική Περιβάλλον SOS» επί υπουργίας Λαλιώτη, στη συνέχεια όμως ξεχάστηκε…

Το θέμα της «Υπεριπτάμενης κυκλοφορίας» έχει επίσης ατονήσει στην ευρωπαϊκή ήπειρο: Η κυκλοφορία σε ύψος, γνωστή από τις ιαπωνικές πόλεις, μπορεί να αποτελεί ένα τελεφερίκ προς επικοινωνία των πιο σημαντικών περιοχών της πόλης. Οι υπόγειες και υπέργειες διαβάσεις πεζών: Στοιχείο ανασφάλειας στις πόλεις. Δεν καθαρίζονται, δεν συντηρούνται, δεν φυλάσσονται. Παρ’ όλα αυτά αξίζουν να δημιουργούν επαρκή «διαχωρισμό ασφαλείας» ανάμεσα στους πεζούς και στα διερχόμενα οχήματα.

Η κινητικότητα για την κινητικότητα

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχει σημαντική κινητικότητα των ιδεών σχετικά με την κινητικότητα και τη διαχείριση του αστικού χώρου. Υπάρχουν πολλά ψηφίσματα και πολλές διακηρύξεις, που έως έναν βαθμό έχουν εφαρμοστεί σε χώρες που ανήκουν στον πυρήνα της Ε.Ε. Η διακήρυξη της Κοπεγχάγης για τον Πολιτισμό της κινητικότητας, σημείο 1:

«Η κινητικότητα είναι έκφραση ελευθερίας και αναπόσπαστο τμήμα της σύγχρονης κοινωνίας. Η κινητικότητα είναι τμήμα του πολιτισμού μας». Και στη συνέχεια: «Ωστόσο η αυξανόμενη κυκλοφορία – ειδικότερα η προερχόμενη από την υπερεξάρτηση από τα ιδιωτικής χρήσης αυτοκίνητα – θέτει σε κίνδυνο την οικιστική και πολιτιστική κληρονομιά των ευρωπαϊκών πόλεων και περιορίζει τόσο την κινητικότητα όσο και την ποιότητα ζωής των πόλεων».

Εξ άλλου το Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την προστασία των πεζών και τον ευρωπαϊκό χάρτη δικαιωμάτων του πεζού αναφέρει:

«Κάθε άνθρωπος σε κάποια εποχή της ζωής του κυκλοφορεί πεζός. Υπολογίζεται ότι το 25% – 45% κυκλοφορούν πεζοί, μάλιστα δε οι ασθενέστερες τάξεις (παιδιά, ηλικιωμένοι) κυκλοφορούν περισσότερο… Ο πεζός δικαιούται να έχει στην αποκλειστική του χρήση αφενός μεν αστικές ζώνες, κατά το δυνατόν εκτεταμένες, οι οποίες δεν θα αποτελούν απλώς “νησίδες πεζών”, αλλά θα εντάσσονται αρμονικά στη γενική συγκρότηση της πόλης, αφετέρου δε διασυνδεόμενες με σύντομες, λογικές και ασφαλείς διαδρομές».

Εξ άλλου η ποδηλασία αποτελεί έναν τρόπο επιτάχυνσης της κυκλοφορίας πεζών – που χρήζει υποστήριξης.

Εν κατακλείδι, πρέπει να προηγείται η «έμφαση στην ανάπτυξη των συστημάτων δημοσίων μεταφορών παρά στις δαπάνες για νέες οδικές υποδομές». Και να μην ξεχνάμε: «Η ανταπόκριση στην αυξημένη κυκλοφορία αυτοκινήτων υπήρξε πολύ συχνά η κατασκευή νέων δρόμων, που με τη σειρά τους ενθαρρύνουν ακόμη περισσότερο την κυκλοφορία»…

Πηγές

– Πράσινο βιβλίο για το Αστικό Περιβάλλον, έκδοση Επιτροπής Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 1990

– Εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», αφιέρωμα στο αυτοκίνητο, 1/7/99

– Πολιτισμός κινητικότητας: Η διακήρυξη της Κοπεγχάγης, 6/5/1996

– Ψήφισμα Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου για την προστασία των πεζών, 12/10/1988

– Γιάννη Σχίζα, «Κυκλοφορία και χώρος», Νέα Οικολογία, Νοέμβρης 1988

– Γιώργου Ντούρου, «Δρόμοι παλιοί», Δεκέμβρης 1998

Διαβάστε επίσης

Τα Ι.Χ. των ονείρων

Η φωτογραφία και η πραγματικότητα

Ζωή μέσα στην αβεβαιότητα