Σύμβολο ίσον ταυτότητα: Η ιστορία του πράσινου ήλιου του ΠΑΣΟΚ και των σημάτων της Ν.Δ.

Το ΠΑΣΟΚ απέκτησε ξανά τον… ήλιο του λοιπόν. Το πιο πετυχημένο πολιτικό σήμα της μεταπολίτευσης επέστρεψε μετά βαΐων και κλάδων. Δεν είναι τυχαίο. Η πολιτική είναι κυρίως επικοινωνία, λένε οι επιστήμονες.

Το brand name και στην πολιτική είναι ένα στρατηγικό περιουσιακό στοιχείο. Είναι η ταυτότητα και η ιστορία του πολιτικού φορέα. Μέσω του συμβόλου του ένα πολιτικό κόμμα μπορεί να επικοινωνήσει τις ιδέες του. Να μεταλαμπαδεύσει την κουλτούρα, τη συμπεριφορά του, τις πολιτικές του. Και ταυτόχρονα να μιλήσει

Για αυτό και στο εξωτερικό οι επιταγές της πολιτικής επικοινωνίας υπαγορεύουν τη διατήρηση του σήματος και του χρώματος. Μπορεί να αλλάζουν τα μέσα, οι αρχηγοί, οι εποχές, όμως τα σήματα και τα χρώματα μένουν.

Είναι ενδεικτικό ότι κόμματα – θεσμοί στην ευρωπαϊκή ιστορία, όπως οι Συντηρητικοί και οι Εργατικοί στη Μεγάλη Βρετανία, οι Χριστιανοδημοκράτες και οι Σοσιαλδημοκράτες στη Γερμανία ή τα γαλλικά κόμματα, άλλαξαν πολλά τα τελευταία χρόνια, προσαρμόστηκαν στην εποχή, εκσυγχρονίστηκαν, αλλά δεν άλλαξαν την ταυτότητά τους. Αντίθετα την προστάτευσαν ως κόρην οφθαλμού.

Η Ελλάδα της μεταπολίτευσης, η πιο κανονική σε ό,τι αφορά την ομαλότητα και τη σταθερότητα της δημοκρατίας, αποδεικνύει του λόγου το αληθές.

Η μοναδική περίοδος που ένα από τα δύο κόμματα που σφράγισαν τη μεταπολίτευση, το ΠΑΣΟΚ, άλλαξε σύμβολο, όνομα και χρώμα, ήταν όταν ήθελε να το ξεχάσουν οι ψηφοφόροι μετά τα μνημόνια – και οι τράπεζες, λόγω των υπέρογκων χρεών του, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

Τώρα που τα πάθη έχουν καταλαγιάσει, που η οικονομική κρίση μοιάζει μακρινή ανάμνηση, που η νοσταλγία για τα καλά χρόνια του ΠΑΣΟΚ – που υπήρξαν – έχει επιστρέψει, επέστρεψε και το ίδιο το ΠΑΣΟΚ. Ας δούμε όμως την ιστορία του πράσινου ήλιου.

Ήταν Αύγουστος του 1974. Στο ξενοδοχείο «Καστρί» μια ομάδα νέων πολιτικών, μεταξύ των οποίων και ο Θανάσης Τσούρας, συζητεί για το σήμα του νέου κόμματος.

Τότε δεν χρειάστηκε να προβληματιστούν ιδιαίτερα, αφού ο ιδρυτής τού ΠΑΣΟΚ Ανδρέας Παπανδρέου, λίγες μέρες πριν επιστρέψει στην Ελλάδα, είχε αποφασίσει μαζί με τους Αντώνη Λιβάνη και Γιώργο Κίσσωνα, στην Ιταλία, για το έμβλημα, το σύμβολο που επανήλθε πανηγυρικά. Θα ήταν ο ήλιος που ανατέλλει. Και σε πράσινο χρώμα, που είναι το χρώμα της ελπίδας.

Στην πορεία διατυπώθηκαν και άλλες προτάσεις, όπως, για παράδειγμα, το σπαθί ή η φλόγα.

«Ως σκέψεις κρίθηκαν καλές, αλλά, αφού “το είπε ο πρόεδρος”, δεν υπήρχαν και πολλά περιθώρια διαφοροποίησης. Έτσι οι συζητήσεις περιορίστηκαν στο αν ο ήλιος θα είχε εννέα ή οκτώ ή λιγότερες ακτίνες. Τελικά, για λόγους συμμετρίας περισσότερο, παρά για κάποιον ειδικό συμβολισμό, οι ακτίνες έγιναν εννέα με φόντο το πράσινο της ελπίδας» αναφέρουν σε σχετικό ρεπορτάζ τους τα «Νέα» το 2001.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήξερε πολύ καλά την αξία του συμβόλου. Αγνόησε το «στάχυ» και το «κλαδί ελιάς», που ήταν το σήμα της Ένωσης Κέντρου πριν από τη δικτατορία. Το σήμα αυτό απέφυγε να το χρησιμοποιήσει στη μεταπολίτευση και ο Γεώργιος Μαύρος, ο οποίος προτίμησε τον «φρυγικό σκούφο». Δεν στάθηκε καν στο «τιμόνι» της ΕΠΕΚ του Πλαστήρα. Ενώ και η «άγκυρα», το έμβλημα των Φιλελευθέρων του Βενιζέλου, δεν απασχόλησε τον μεγάλο πολιτικό.

Ταυτόχρονα με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ η πολιτική διαφήμιση επηρεάστηκε καθοριστικά από την έλευση της τέχνης της αφίσας. Από το 1950 περίπου και μετά, οι αφίσες είχαν στοχευμένο περιεχόμενο, με τις προσωπογραφίες και τα καυστικά σχόλια να κατέχουν ακόμα κεντρικό ρόλο στο χαρτί.

Για πρώτη φορά στις εκλογές του Οκτωβρίου του 1961 τα κόμματα ξοδεύουν υπέρογκα ποσά στη διαφήμιση και φυσικά το βασικό της όπλο, την αφίσα. Τη δεκαετία του 1980 όμως η ζωγραφική στις αφίσες μένει πίσω και εγκαινιάζεται η χρήση του φωτομοντάζ.

Την περίοδο αυτή παράλληλα εμφανίζονται πολλές καινούργιες διαφημιστικές εταιρείες στον ελλαδικό χώρο. Τα χρώματα είναι προσεγμένα και τα μηνύματα που περνάνε είναι καλά σχεδιασμένα, καθώς το προϊόν που πουλάνε οι εταιρείες διαφήμισης είναι οι πολιτικοί. Το λογότυπο του κάθε κόμματος γίνεται η μάρκα της «εταιρείας κόμματος».

Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και σήμερα οι παλαιότεροι θυμούνται τα συνθήματα και τις αφίσες των εκλογών της δεκαετίας του 1980.

Το 1985 κάνει την εμφάνισή της η αρνητική διαφήμιση στην πολιτική αφίσα της προεκλογικής περιόδου. Το αποκορύφωμα της επίθεσης προς τον αντίπαλο είναι το 1989-1990.

Αμέσως μετά έρχεται η ιδιωτική τηλεόραση στην Ελλάδα. Μαζί με αυτήν έρχεται και η τηλεοπτική πολιτική διαφήμιση. Πλέον ικανοποιούνται με διαφορετικό τρόπο οι επικοινωνιακές ανάγκες της πολιτικής και δημιουργείται για πρώτη φορά η σχέση της πολιτικής διαφήμισης με την εμπορευματοποίηση του ραδιοτηλεοπτικού συστήματος.

Οι πολιτικές διαφημίσεις ανατίθενται σε διαφημιστικές εταιρείες και πολλές φορές δεν ξεχωρίζουν από αυτές γνωστών προϊόντων. Έχουν καταγραφεί καβγάδες επί καβγάδων στις αρμόδιες διακομματικές επιτροπές για το ποιος θα μεταδώσει τη διαφήμισή του πριν από δημοφιλή τηλεοπτικά προγράμματα. Το καλύτερο σημείο – θέση στην κολόνα δίνει τη θέση του στο καλύτερο πλασάρισμα του prime time.

Η λογική του μέσου και το πολιτικό μάρκετινγκ αλλάζουν. Το ίδιο το ΠΑΣΟΚ αλλάζει αρχηγό, πολιτική, συνθήματα. Ένα μένει ίδιο: το σύμβολο.

Μόνο ο Γιώργος Παπανδρέου το 2009, λίγο πριν από τις εθνικές εκλογές, είχε προσπαθήσει να αλλάξει ελαφρά τον ήλιο, είχε μειώσει τις ακτίνες, είχε αλλάξει τον χρωματισμό, αλλά, αφού κέρδισε τις εκλογές, είχε άλλα προβλήματα να λύσει.

Τα χρόνια περνούν και εισβάλλει στη ζωή μας το Ίντερνετ. Αν κάποτε οι αφισοκολλήσεις και τα φυλλάδια ήταν τα προαπαιτούμενα του καλού υποψηφίου, τώρα η εποχή προστάζει διαφορετικά και πάλι. Η πολιτική διαφήμιση «αγαπά» το Ίντερνετ, όπως βέβαια και οι Έλληνες το αγαπούν, αφού στρέφονται κυρίως σε αυτό για ενημέρωση.

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, τα social media απέδειξαν τη δύναμή τους το 2016 με την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ. Όμως δεν χρειάζεται να πάμε τόσο μακριά.

Κινήματα όπως οι Αγανακτισμένοι, αλλά και κόμματα και υποψήφιοι έχτισαν την εικόνα τους μέσω των social media τα προηγούμενα χρόνια στη χώρα μας ξεκινώντας την πολιτική τους δράση μέσα από το Διαδίκτυο.

Έρευνα του Reuters Institute Digital News Report δείχνει ότι, παρά τη μικρή πτώση, το Facebook μόνο του, χωρίς τη συνδρομή και των άλλων social media, αποτελεί την πηγή ενημέρωσης για το 60% των ανθρώπων στη χώρα μας.

Οι χρήστες του Facebook στην Ελλάδα το 2021 ανέρχονται στους 5.083.000. Περίπου το 50% αυτών είναι μεταξύ 25-44 ετών, ενώ εντύπωση θα μπορούσε να προκαλεί για κάποιους το γεγονός ότι είναι περισσότεροι οι χρήστες στις ηλικίες 45-54 παρά στις ηλικίες 18-24.

Επικοινωνιακές στρατηγικές, live μεταδόσεις, Instagram stories, άρθρα, εικόνες, banners χρησιμοποιούνται για να επηρεάσουν πολίτες. Και πάλι οι επικοινωνιολόγοι λένε ότι σε αυτήν την καταιγίδα υλικού που βρίσκει κάποιος στο Διαδίκτυο χρειάζονται ορισμένοι σταθμοί, σημαδούρες. Και αυτά είναι τα οικεία σύμβολα, αυτά που αυτόματα ακουμπάνε το συναίσθημα, τις αισθήσεις, τις αναμνήσεις.

Το σύμβολο της Νέας Δημοκρατίας, του δεύτερου κομβικού κόμματος της μεταπολίτευσης, είχε και αυτό τις περιπέτειές του.

Στις εκλογές του 1974 εμφανίζεται η ιστορική αφίσα του Κωνσταντίνου Καραμανλή που τον παρουσίαζε ως τον μαχητή της Ελλάδας. Το πρόσωπο του Καραμανλή ήταν το πρώτο σύμβολο για το κόμμα της Ν.Δ. από την ίδρυση του κόμματος, το 1974, μέχρι και το 1985.

Το 1985 ο Γεώργιος Ράλλης, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και ο Ευάγγελος Αβέρωφ κατέθεσαν στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου ως επίσημο έμβλημα τον πυρσό, που, φυσικά, είχε συνδεθεί και νωρίτερα με την ιστορία της κεντροδεξιάς παράταξης με την έγκριση του ίδιου του Καραμανλή.

«Αναμμένος πυρσός, του οποίου η φλόγα είναι στραμμένη προς το γράμμα Ν και τον οποίον κρατεί ένα χέρι. Η όλη σύνθεσις δύναται να περικλείεται εντός κύκλου» ήταν η περιγραφή του εμβλήματος της Νέας Δημοκρατίας, όπως κατατέθηκε στον Άρειο Πάγο.

Στη συνέχεια ο Μητσοτάκης αντικατέστησε ανεπίσημα τον πυρσό με ένα ουράνιο τόξο, στις τρεις συνεχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις του 1989 – 1990, ώστε να δημιουργήσει ένα ευρύτερο μέτωπο απέναντι στον Ανδρέα Παπανδρέου. Μάλιστα είχε κάνει μια απόπειρα να αλλάξει και το όνομα του κόμματος προσθέτοντας το επίθετο «φιλελεύθερη» μπροστά από τις λέξεις Νέα Δημοκρατία.

Όλα αυτά διεγράφησαν μονοκονδυλιά με την έλευση του Μιλτιάδη Έβερτ στην αρχηγία της Νέας Δημοκρατίας και ο πυρσός αποκαταστάθηκε στον θρόνο του.

Το 2000 ο τότε εκπρόσωπος Τύπου Άρης Σπηλιωτόπουλος δοκίμασε σε προσυνέδριο της Ν.Δ. να λανσάρει ως έμβλημα τα τρία περιστέρια. Ωστόσο οι σύνεδροι του κόμματος δεν πείστηκαν γι’ αυτή την αλλαγή και την αντιμετώπισαν με ιδιαίτερο σκεπτικισμό, αλλά και με ατάκες του τύπου «τρία πουλάκια κάθονταν»…

Ο πυρσός παρέμεινε το επίσημο σύμβολο της Ν.Δ., αν και συχνά δεν χρησιμοποιείτο σε αφίσες και διαφημίσεις όταν αυτές είχαν στόχο την προσέλκυση ενός ευρύτερου κοινού.

Το 2011 ο Αντώνης Σαμαράς επέλεξε ως αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας να αλλάξει το χρώμα και να βάλει τον τίτλο «Νέα Δημοκρατία» με μπλε – γαλάζια γράμματα και δύο γραμμές σε χρώμα πράσινο και πορτοκαλί.

Την τελευταία αλλαγή, που δεν πρόκειται στην πραγματικότητα για αλλαγή, αλλά περισσότερο για εκσυγχρονισμό, την έκανε ο νυν πρωθυπουργός.

Το νέο έμβλημα της Ν.Δ. από το 2018 είναι σε λευκούς και μπλε τόνους, σχεδιασμένο σύμφωνα με τις τελευταίες τάσεις που επικρατούν στο ντιζάιν, ενώ κυριαρχεί το σχήμα του ρόμβου, με τον πυρσό να εμφανίζεται και πάλι στο σήμα του κόμματος ανάμεσα στο Ν και το Δ.

Διαβάστε επίσης

Εκλογές ΣΥΡΙΖΑ: Οι δύο «κάλπες» που θα κρίνουν τους εσωκομματικούς συσχετισμούς

Πανάκριβη φωτογραφία στο Οβάλ Γραφείο

Το ΚΚΕ καταψηφίζει την Ελληνοαμερικανική Συμφωνία για τις βάσεις – Τη χαρακτηρίζει «κατάπτυστη» κι «επικίνδυνη»