Σπύρος Στεριάδης στο topontiki.gr: «Καταδικάζουμε τη βία όταν το θύμα δεν μας μοιάζει;»

08:04 6/3/2024 - Πηγή: Το Ποντικι

Κάθε Κυριακή ο Σπύρος Στεριάδης πέφτει θύμα άγριου λιντσαρίσματος. Η σκηνή γεμίζει γυαλιά και αίματα από τη βία που δέχεται.

Άνθρωποι της διπλανής πόρτας γίνονται κακοποιητές του, επειδή τον αισθάνονται διαφορετικό και αδύναμο, σε μια στιγμή που απειλήθηκε από αυτόν η μικροαστική κανονικότητά τους.

Ο ίδιος διασκεύασε για να σκηνοθετήσει τη νουβέλα της Αγγελικής Σπανού, «Ματιέ», αναζητώντας τα όρια ανάμεσα στην ενεργητική και την παθητική επιθετικότητα, την ορατή και την αόρατη βία, το καλό και το κακό.

Γιατί αποφασίσατε να ασχοληθείτε με ένα τόσο σκληρό

θέμα;

Όποια εποχή και αν εξετάσουμε, θα παρατηρήσουμε πως ο άνθρωπος μέσω της τέχνης, είτε συνειδητά, είτε ασυνείδητα «πραγματεύεται» τη βία. Αυτό που αλλάζει, ανάλογα με τις εποχές και τις συνθήκες, είναι το πόσο φανερά ή μη γίνεται αυτή η «αναπαράσταση» της βίας. Η αυξανόμενη βία σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας έχει ουσιαστικά επιβάλει την ευρεία και εντεινόμενη αναπαράσταση της βίας και στην τέχνη τα τελευταία χρόνια. Όμως προσωπική μου στόχευση με την επιλογή μου να δουλέψω στο κείμενο της Αγγελικής Σπανού, από την ομώνυμη νουβέλα της με τίτλο «Ματιέ», δεν ήταν η ίδια η βία, αλλά η αποτύπωση της ευκολίας με την οποία ο καθένας μας αποδέχεται τη βία, επινοώντας μάλιστα άλλοθι για τη στάση αυτή. Την εσωτερική -και μάλλον εντονότερη- σκληρότητα θέλησα να διερευνήσω με την παράσταση, την ετοιμότητά μας να δούμε κάποιους άλλους σαν «λιγότερο ανθρώπους», να τους αποστερήσουμε από τις ανθρώπινες ιδιότητές τους και τελικά να επιτρέψουμε την εξόντωσή τους. Μας ενδιαφέρει η ζωή κάποιου που δεν μας μοιάζει; Πόσα είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε για να αποτρέψουμε τη βία σε βάρος κάποιου με τον οποίο δεν ταυτιζόμαστε; Πόσο συμφιλιωνόμαστε με το κακό όταν δεν μας αγγίζει άμεσα και προσωπικά; Αυτά τα τρία ερωτήματα έθεσα στον εαυτό μου και πήρα την απόφαση να ασχοληθώ με αυτό το θέμα.

Στη διάρκεια των προβών, αναρωτηθήκατε τι θα κάνατε εσείς αν ήσασταν ο ίδιος μάρτυρας ενός λιντσαρίσματος;

Όλες οι ενδιαφέρουσες σεναριακές ιδέες στη μυθοπλασία πρέπει να ξεκινούν με το ερώτημα «τι θα γινόταν αν…;». Αυτός είναι ο πιο επιτυχημένος τρόπος εισόδου στον χώρο της φαντασίας. Τι θα γινόταν αν ήμουν μάρτυρας ενός λιντσαρίσματος; ‘Η -ένα εξίσου ισχυρό ερώτημα που αποτέλεσε για μένα σεναριακό ερέθισμα- τι θα γινόταν αν είχα βρεθεί στη θέση ενός θύματος βίας; Διαπίστωσα αμέσως ότι δεν μπορώ να δώσω μία και μόνη απάντηση και αυτό ήταν που με ώθησε στην απόδοση πολλών διαφορετικών αντιδράσεων στο ίδιο περιστατικό. Ξέρετε, εκτιμώ ότι μια θεατρική παράσταση δεν απαιτείται -ή και δεν πρέπει- να κάνει κατήχηση. Δηλαδή να δίνει τη μία, τη σωστή, την αδιαμφισβήτητη απάντηση σε κάποιο ερώτημα. Αυτό που οφείλει να κάνει είναι να δίνει στο κοινό τη δυνατότητα να νιώσει συναισθήματα μέσω των πράξεων των ηρώων. Συναισθήματα θετικά και αρνητικά. Να νιώσει ότι θα μπορούσε να είναι εκείνος ένας από τους ήρωες ή τις ηρωίδες. Και τελικά να μπει ο κάθε θεατής στη διαδικασία αναζήτησης της ερμηνείας της συμπεριφοράς και των επιλογών του.

Στην παράσταση, τα ΜΜΕ -και ειδικά η τηλεόραση- παρουσιάζονται σαν κρεατομηχανές. Αυτό είναι ένα πολύ αυστηρό σχόλιο. Είστε πραγματικά τόσο επιφυλακτικός απέναντι στα ΜΜΕ;

Η παράσταση στηλιτεύει την εντεινόμενα παθητική στάση της κοινωνίας ως συνόλου έναντι της βίας, συνεπώς από αυτήν την περιγραφή δεν θα μπορούσε να απουσιάζει η αναφορά στα ΜΜΕ ως ενός εκ των κεντρικών κοινωνικών δρώντων που μάλιστα δείχνει να καταναλώνει αχόρταγα τα περιστατικά βίας. Ωστόσο, δεν αποδίδεται από την παράσταση στα ΜΜΕ κάποιος ιδιαίτερος ρόλος καθοδηγητή ή τροφοδότη της βίας. Επιπλέον, ο ίδιος ο ήρωας-εκπρόσωπος του μιντιακού κατεστημένου –ο ρεπόρτερ που έρχεται να καλύψει το περιστατικό της ληστείας– δεν είναι σε καμία περίπτωση ένας «καθαρός κακός». Αναρωτιέται, έχει δεύτερες σκέψεις, μετανιώνει. Όμως τη στιγμή που βρίσκεται με τους πολλούς, με τον όχλο, σπεύδει να ευθυγραμμιστεί μαζί τους. Όπως άλλωστε και οι περισσότεροι από μας. Η παράσταση εστιάζει στην επίδραση των κυρίαρχων στερεοτύπων στην κοινωνική συμπεριφορά μας. Και είναι προφανές ότι κυρίαρχα στερεότυπα συναντά κανείς και στους ανθρώπους των ΜΜΕ, με συχνότερο από αυτά την πεποίθηση ότι σε κάθε προβαλλόμενη ιστορία πρέπει να υπάρχουν «καλοί» και «κακοί». Οι ανθρώπινοι χαρακτήρες είναι πολύ πιο πολύπλοκοι.

Υπάρχει αλήθεια κάποιος «καλός» στην ιστορία της παράστασής σας;

Ίσως μόνο η γυναίκα-πελάτισσα του σούπερ μάρκετ που φώναξε “Αφήστε τον!”; Η ίδια πάντως η γυναίκα αυτή καταλογίζει στον εαυτό της λιγοψυχία. «Δεν έβγαινα ποτέ από το κοπάδι», λέει χαρακτηριστικά. Δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι υπάρχει «ο ήρωας του Καλού» στην κοινωνία μας γιατί απλούστατα κάθε άνθρωπος είναι πολυεπίπεδος και συχνά αντιφατικός. Αυτό που θα ήθελα να τονίσω, ωστόσο, είναι ότι την ερμηνεία ενός θεατρικού έργου την κάνει ο ίδιος ο θεατής μιας παράστασης. Ακόμα και αν έχεις διαβάσει το ίδιο το έργο στο οποίο βασίζεται μια παράσταση, βλέποντας την ίδια την παράσταση μπορείς να εντοπίσεις εικόνες και να κάνεις σκέψεις πολύ διαφορετικές. Είναι ακριβώς αυτό που εξηγεί ο David Mamet πως καλύτερη ερμηνεία είναι αυτή που πραγματοποιείται στο μυαλό του καθενός μας.

Ο Σπύρος Στεριάδης

Μιλάτε μετά με τους θεατές μετά την παράσταση; Τι σας λένε;

Πάντα πίστευα ότι το να μιλάς αμέσως μετά την παράσταση με θεατές σου δίνει την πλέον καθαρή και αυθόρμητη πρώτη αντίδρασή τους. Μου κάνει εντύπωση ότι οι αναφορές στην αξία της σωματικής έκφρασης, από τη μία, και στο νοηματικό περιεχόμενο της παράστασης, από την άλλη, είναι εξίσου συχνές. Προσωπικά, είμαι πεπεισμένος για τη δύναμη του σώματος ως εργαλείου έκφρασης και συνεπώς οι αναφορές των θεατών σε αυτό με ικανοποιούν. Όμως οι αναφορές τους στην παράσταση ως μια καταγγελία της δύναμης των στερεοτύπων με συγκινούν γιατί αγγίζουν τον πυρήνα και της δικής μου σκέψης όταν αποφάσισα να δουλέψω πάνω στο βιβλίο της Αγγελικής Σπανού. Ο «Ματιέ» είναι μια παράσταση-υπενθύμιση της αξίας που έχει η ενεργητική προστασία του δικαιώματος στην κάθε διαφορετικότητα. Γιατί τελικά η αποδοχή του διαφορετικού και του “μη κανονικού” είναι αυτού που χωρίζει το «ανθρώπινο» από το «απάνθρωπο».

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Κείμενο: Αγγελική Σπανού

Διασκευή & Σκηνοθεσία & Φωτισμός: Σπύρος Στεριάδης

Πρωτότυπη Μουσική: Γιώργος Ρήγας

Επιμέλεια Κοστουμιών: Γιάννης Τσούχλος

Βοηθός σκηνοθέτη: Δώρα Φιλίππα

Φωτογραφίες: Τζοάννα Βρακά

Σχεδιασμός έντυπου υλικού: Κώστας Κοχαϊμίδης

Παίζουν: Γιάννης Κατής, Πηνελόπη Σκαλκώτου, Σπύρος Στεριάδης, Δώρα Φιλίππα.

Παραγωγή: Habemusproductions

Παραστάσεις: Κάθε Κυριακή στις 20:00 μ .μ. (Κυρ 25 /2, 3,10,17,24,31/3, 7,14/4).

Τιμή εισιτηρίου 12 ευρώ, μειωμένο 10 ευρώ.