«Ποιος θα μας βγάλει από την κρίση; Οι πολιτικοί ή οι επιστήμονες;»

Το ερώτημα αυτό εγείρεται συχνά σε συμπόσια γύρω από την πανδημική κρίση, και τους διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισής της. Συλλογιζόμενοι ποια θα ήταν μια ρεαλιστική απάντηση στο ερώτημα, μπορούμε ίσως να διδαχθούμε από δύο αρνητικά παραδείγματα.

Το πρώτο είναι της Βρετανίας: ένα καίριο σφάλμα της κυβέρνησης του Μπόρις Τζόνσον ήταν ότι έδωσε αρχικά την εντύπωση πως ακολουθούσε σχολαστικά τα πορίσματα της επιτροπής των ειδικών επιστημόνων. Σύντομα όμως αποκαλύφθηκε ότι η επονομαζόμενη «επιτροπή ειδικών» περιλάμβανε μεγάλο αριθμό κρατικών αξιωματούχων, που προέρχονταν μάλιστα όχι από το

Whitehall –την έδρα των ανεξάρτητων δημόσιων λειτουργών–, αλλά από την πολυπληθή χορεία των ‘προσωπικών συμβούλων’ του πρωθυπουργικού γραφείου, οι οποίοι πίεζαν εμμέσως τα υπόλοιπα, επιστημονικά, μέλη της επιτροπής στην κατεύθυνση που επιθυμούσε ο Τζόνσον. Η παραπλάνηση αυτή κόστισε βαριά στο κύρος των επίσημων ενημερώσεων των πολιτών κατά τους πρώτους μήνες της πανδημίας, με τα γνωστά, πολύ λυπηρά αποτελέσματα για την έξαρση κρουσμάτων του covid-19 στη Βρετανία – η οποία έχει ήδη περάσει το θλιβερό φράγμα των 125.000 θανάτων.

Είναι ως εκ τούτου πολύ σημαντικό ότι στη χώρα μας, ήδη από τον Φεβρουάριο του 2020, δημιουργήθηκαν δύο διαφορετικές επιτροπές, η μία που αποτελείται από ειδικούς ερευνητές των βιοϊατρικών επιστημών, και η οποία συσκέπτεται και αποφασίζει με βάση αποκλειστικώς επιστημονικά κριτήρια, ενώ η άλλη περιλαμβάνει και μέλη των αρμόδιων δημόσιων υπηρεσιών. Οι ειδικοί φέρουν την επιστημονική ευθύνη των προτάσεών τους, τη συνολική ευθύνη όμως την αναλαμβάνει το κυβερνητικό επιτελείο, το οποίο έχει και το καθήκον χάραξης πολιτικής προστασίας της δημόσιας υγείας.

Το έτερο αρνητικό παράδειγμα για τη σχέση κυβερνητικής πολιτικής και επιστήμης είναι οι ΗΠΑ. Για να κατανοήσουμε το μέγεθος της βλάβης που επέφερε η αρνητική στάση της κυβέρνησης του Τραμπ, έναντι των καταξιωμένων επιστημόνων του Centre for Disease Control, θα αρκούσε να αντιπαραβάλουμε την πορεία της πανδημίας στην Αμερική, με την πορεία της πανδημίας στη Νότια Κορέα: τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Νότια Κορέα, καταγράφουν το 15ο κρούσμα του κορονωϊού στις 2 Φεβρουαρίου του 2020· στα μέσα Μαρτίου και οι δύο χώρες καταγράφουν 90 θανάτους. Στις ΗΠΑ η κυβέρνηση υπονομεύει συστηματικά τις ανακοινώσεις μέτρων προστασίας από τους επιστήμονες, ενώ στη Νότια Κορέα η κυβέρνηση ακολουθεί κατά γράμμα όλα όσα ζήτησε η επιτροπή των επιστημόνων. Τον Απρίλιο, η Νότια Κορέα καταγράφει 85 θανάτους συνολικά – ενώ η Αμερική καταγράφει 85 θανάτους ανά ώρα.

Για το ζήτημα του ποιοι είναι αρμόδιοι να οδηγήσουν μια κοινωνία έξω από την υγειονομική κρίση, ισχύει ό,τι και για κάθε είδους κρίση: όχι εκείνοι που μας οδήγησαν ή μας καταβύθισαν ακόμη περισσότερο στην εκάστοτε κρίση· ούτε και εκείνοι που σε κάθε σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η κοινωνία, βλέπουν μόνο μια ευκαιρία υπονόμευσης των πολιτικών τους αντιπάλων και κολακείας του κομματικού τους ακροατηρίου.

Στο ερώτημα του «Ποιος θα μας βγάλει από την κρίση; Οι πολιτικοί ή οι επιστήμονες;» η απάντηση σε μια προηγμένη δημοκρατία είναι: «Οι πολιτικοί–βασιζόμενοι στα πορίσματα και τις οδηγίες των επιστημόνων.»

*Ο Αντώνης Χατζημωυσής είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Σύγχρονης Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Τακτικός Επισκέπτης Καθηγητής στο Manchester Business School.