Μία επικοινωνιακή ανάλυση της συζήτησης στη Βουλή κατά τη ψήφιση του Μνημονίου 2

Ενάντια στις εγγενείς τάσεις του ανθρώπου και στον τρόπο με τον οποίο τείνει ν' αποδίδει την υπαιτιότητα για τα αρνητικά γεγονότα γύρω του, φαίνεται ότι κινείται ο ...εγκέφαλος των Ελλήνων βουλευτών ή έστω η κοινοβουλευτική τους ρητορική, με βάση τουλάχιστον τα ευρήματα μελέτης του επίκουρου καθηγητή Διεθνούς και Πολιτικής Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Πειραιώς, Αθανάσιου Σαμαρά και του ερευνητή Μάνου Τάκα από το Advanced Media Institute (Ινστιτούτο Προηγμένων

Η έρευνα, τα κυριότερα ευρήματα της οποίας παρουσιάστηκαν σήμερα στη Θεσσαλονίκη, σε συνέδριο με τίτλο “Αφηγήσεις της κρίσης", βασίστηκε στη μελέτη της ρητορικής των Ελλήνων βουλευτών κατά την κοινοβουλευτική συζήτηση για την έγκριση του Μνημονίου ΙΙ τον Φεβρουάριο του 2012. Στη συγκεκριμένη συζήτηση, που πραγματοποιήθηκε επί των ημερών της υπηρεσιακής κυβέρνησης Παπαδήμου, με φόντο τις δυναμικές διαδηλώσεις στην Πλατεία Συντάγματος, 199 βουλευτές ψήφισαν "υπέρ", 74 "κατά" και πέντε "παρών".

Εξετάζοντας τον τρόπο με τον οποίο αποδόθηκε η υπαιτιότητα για την ελληνική κρίση από τους βουλευτές στη συγκεκριμένη συζήτηση, οι ερευνητές παρατήρησαν το εξής: ότι ενώ γενικά στον άνθρωπο είναι εγγενής η "γνωσιακή μεροληψία", πράγμα που σημαίνει ότι ο τρόπος με τον οποίο το άτομο αποδίδει την υπαιτιότητα για τα αρνητικά γεγονότα εμπίπτει σε σφάλματα, τα λάθη αυτά δεν ήταν παρόντα στη ρητορική των βουλευτών κατά τη συζήτηση του Φεβρουαρίου του 2012.

Το θεμελιώδες σφάλμα απόδοσης (fundamental attribution error) αναφέρεται στην τάση των ανθρώπων να δίνουν δυσανάλογη έμφαση σε εσωτερικά χαρακτηριστικά και πεποιθήσεις, προκειμένου να εξηγήσουν τη συμπεριφορά άλλων ατόμων σε συγκεκριμένες καταστάσεις, αντί να λάβουν υπόψη τους και τους εξωτερικούς παράγοντες (σ.σ. το γνωστό "κρίνω εξ ιδίων τα αλλότρια" εν ολίγοις).

"Όταν δεν βλέπουμε τα λάθη αυτά που αναμένουμε [με βάση τις εγγενείς τάσεις του ανθρώπου], συμπεραίνουμε ότι υπάρχει ένας στρατηγικός σχεδιασμός [στη ρητορική] κομματικά κινητοποιημένος, μια ρηγμάτωση της αυτοεικόνας, που γίνεται για κομματικούς λόγους και είναι κατά κάποιο τρόπο ενάντια στις εγγενείς τάσεις του ανθρώπου. Αν δεν υπάρχει στρατηγικός σχεδιασμός και η πρακτική αυτή είναι αυθόρμητη, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι η κομματική ταυτότητα υπερτερεί της εθνικής και του εθνικού συμφέροντος" δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ.Σαμαράς, σχολιάζοντας τα ευρήματα της μελέτης. Επισήμανε δε ότι η κρίση από μόνη της είναι ένα φαινόμενο που παράγει τη δική του ρητορική.

Χωρίς ιδιαίτερες διαφοροποιήσεις μεταξύ των βουλευτών των διαφόρων κομμάτων

Από την πλευρά του, ερωτηθείς σχετικά, ο κ.Τάκας επισήμανε ότι οι παραπάνω παρατηρήσεις που έκανε η ομάδα ως προς τον τρόπο απόδοσης της υπαιτιότητας στον κοινοβουλευτικό λόγο, αφορούσαν το σύνολο σχεδόν των βουλευτών που συμμετείχαν στη συζήτηση, ενώ δεν παρατηρήθηκαν αξιόλογες διαφοροποιήσεις μεταξύ των εκλεγμένων των διαφόρων κομμάτων.

Από την ανάλυση που έγινε -η μεθοδολογία βασίστηκε σε ποιοτική ανάλυση του πολιτικού λόγου και κωδικοποίηση- προέκυψε ακόμη ότι εν έτει 2012 το 64% των βουλευτών απέδιδε την υπαιτιότητα για την κρίση σε εσωτερικά αίτια (αντιπολίτευση, επείγουσα διαδικασία κοινοβουλευτικής συζήτησης, πολιτικό σύστημα και κοινωνία, πολιτικά κόμματα, πολιτικοί, προηγούμενες κυβερνήσεις και οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα). Το 23% 'έδειχνε' ως υπεύθυνα τα εξωτερικά αίτια (αγορές, πιστωτές, Ευρώπη, καπιταλισμός, ξένοι πολιτικοί παράγοντες) και το 13% “κατηγορούσε” το Μνημόνιο.

Ποιο αίτιο "ψήφισαν" ως κυρίαρχο οι βουλευτές κάθε κόμματος

Ανά κόμμα, υπαιτιότητα σε εσωτερικούς παράγοντες απέδωσε το 56,20% των βουλευτών του ΠΑΣΟΚ, το 68,2% εκείνων της ΝΔ, το 37,50% του ΛΑΟΣ, του 67,40% του ΣΥΡΙΖΑ και το 77,40% του ΚΚΕ. Στο εξωτερικό είδε το αίτιο της κρίσης το 21,9% των βουλευτών του ΠΑΣΟΚ, το 10,60% της ΝΔ, το 34,40% του ΛΑΟΣ, το 4,20% του ΣΥΡΙΖΑ και το 14,50% του ΚΚΕ. Το μνημόνιο, τέλος, κρίθηκε ως το αίτιο για το 21,90% των εκλεγμένων του ΠΑΣΟΚ, το 21,20% της ΝΔ, το 28,1% του ΛΑΟΣ, το 28,4% του ΣΥΡΙΖΑ και το 8,10% του ΚΚΕ.

"Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε και η στάση του υπηρεσιακού πρωθυπουργού, Λουκά Παπαδήμου. Ενώ η ρητορική των βουλευτών των κομμάτων πλαισιωνόταν από επιθέσεις και αντιθέσεις και αφορούσε κυρίως τα εσω-κρατικά προβλήματα, ο κ.Παπαδήμος εφήρμοσε συγκεκριμένη στρατηγική επευφημιών και βελτίωσης εικόνας για το μνημόνιο ΙΙ" σημείωσε ο κ.Τάκας.

Το συνέδριο με τίτλο “Αφηγήσεις της κρίσης”, που ξεκίνησε χτες και συνεχίζεται αύριο, συνδιοργανώνουν η Διεθνής Εταιρεία Γαλλόφωνων Κοινωνιολόγων, η Διεθνής Εταιρεία Κοινωνιολογίας, τα τμήματα Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών και Τεχνών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ και η Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία, από κοινού με το Γενικό Προξενείο της Γαλλίας, το Γαλλικό Ινστιτούτο και τον δήμο Θεσσαλονίκης.