Η επόμενη μέρα στο Ιράν μετά τον Ραϊσί

Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ περιέγραφε τη Ρωσία ως «έναν γρίφο τυλιγμένο σε μυστήριο, μέσα σε ένα αίνιγμα». Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί σήμερα για το Ιράν, ιδιαίτερα μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Προέδρου Εμπραχίμ Ραϊσί κατά τη συντριβή του ελικοπτέρου στο οποίο επέβαινε μαζί με τον υπουργό Εξωτερικών Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν. Οι Δυτικοί αναλυτές θεωρούν ότι είναι αδιευκρίνιστοι οι πραγματικοί στόχοι και οι φιλοδοξίες της Τεχεράνης,

εξ ου και τα ερωτήματα για την επόμενη μέρα μετά τον θάνατο του Ραϊσί.

Ξένοι ηγέτες, μεταξύ των οποίων οι Πρόεδροι της Κίνας και της Ρωσίας – που θεωρούνται αντιδυτικοί και αυταρχικοί –, εξέφρασαν τη θλίψη τους για την απώλεια του Ιρανού Προέδρου. Αλλά το ίδιο έκαναν και δημοκρατικά εκλεγμένοι Πρόεδροι, αποδεκτοί από τη Δύση, όπως ο Ινδός Ναρέντρα Μόντι, αλλά και κορυφαίοι αξιωματούχοι στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

«Μήπως έτσι ξεκινάει ο Τρίτος Παγκόσμιος;»

Στην Ουάσιγκτον η κυβέρνηση Μπάιντεν παρακολουθεί με προσοχή τις εξελίξεις και εστιάζει την προσοχή της κυρίως στο ενδεχόμενο σύνδεσης του δυστυχήματος με δολιοφθορά Αμερικανών ή Ισραηλινών. Μια εξέλιξη αυτού του είδους θα μπορούσε να έχει δραματικές συνέπειες στο υφιστάμενο status quo στην περιοχή και κυρίως στις λεπτές ισορροπίες με το Ισραήλ.

Τις πρώτες ώρες μετά το δυστύχημα δεν ήταν τρελό να ρωτήσεις αν «έτσι ξεκινάει ο Τρίτος Παγκόσμιος», δήλωσε ένας Αμερικανός αξιωματούχος στο Politico, και δεν είναι τυχαίο που ο υπουργός Άμυνας Λόιντ Όστιν έσπευσε να διαβεβαιώσει ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν καμία σχέση με τη συντριβή».

Είναι προφανές ότι οι Αμερικανοί θέλουν να αποφύγουν με κάθε θυσία τις δυσάρεστες εκπλήξεις.

Αγωνία για τον διάδοχο του αγιατολάχ Χαμενεΐ

Το ζήτημα δεν είναι ποιος παίρνει τις αποφάσεις στο Ιράν – ο 85χρονος αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ παραμένει πανίσχυρος –, αλλά ποιος θα μπορούσε να διαδεχθεί τον Ραϊσί στην προεδρία και κατά πόσο θα είναι αποδεκτός από το ιερατείο και την Επαναστατική Φρουρά ως δυνητικός διάδοχος του Χαμενεΐ. Ο Ραϊσί ήταν ο άνθρωπος που προετοιμαζόταν να διαδεχτεί τον Χαμενεΐ και η απώλειά του πυροδοτεί σενάρια και συζητήσεις.

Ο νέος Πρόεδρος του Ιράν θα αναδειχτεί από τις κάλπες που θα στηθούν σε λίγες εβδομάδες, στις 28 Ιουνίου συγκεκριμένα, σε μία διαδικασία που ελέγχεται ασφυκτικά από τους σκληροπυρηνικούς κληρικούς.

Ουάσινγκτον και Βρυξέλλες παρακολουθούν στενά τους χειρισμούς της ιρανικής ηγεσίας μετά την απώλεια του Ραϊσί και τις διαδικασίες εκλογής του νέου Προέδρου, αλλά οι περισσότεροι συμφωνούν ότι στο προσεχές διάστημα η Τεχεράνη θα επικεντρωθεί στις εσωτερικές ισορροπίες και θα αποφύγει οποιαδήποτε αλλαγή στην περιφερειακή πολιτική, κυρίως σε σχέση με τους «αντιπροσώπους» της, όπως η Χαμάς, η Χεζμπολάχ και οι Χούθι.

Άρα στη Δύση θεωρούν ότι δεν αλλάζουν οι γεωστρατηγικές ισορροπίες στην περιοχή λόγω της απώλειας του Ραϊσί. Κι αν δεχτούμε πως αυτή είναι η βασική αγωνία των Δυτικών και Ισραηλινών ηγετών, τότε μπορούμε να υποθέσουμε ότι ίσως εύχονται ο νέος Πρόεδρος του Ιράν να είναι απολύτως ευθυγραμμισμένος με τις επιλογές του εκλιπόντος ώστε να μην αντιμετωπίσουν εκπλήξεις.

Είναι επίσης κοινή παραδοχή ότι στην Ισλαμική Δημοκρατία ένα γεγονός τέτοιας σημασίας και συμβολισμού, όπως η κηδεία του Προέδρου, είναι ευκαιρία για να προβληθούν η ισχύς και η ενότητα του καθεστώτος. Γι’ αυτό οι τελετές μνήμης, η μαζικότητα της συμμετοχής και οι εικόνες που θα βγουν προς τα έξω θεωρούνται ένα πρώτο τεστ για τους συντηρητικούς ηγέτες, που θέλουν να στείλουν το μήνυμα της συνέχειας.

Υπάρχει χρόνος για τους αντικαθεστωτικούς;

Ένα ερώτημα που προέκυψε είναι κατά πόσο το διάστημα μέχρι τις εκλογές θα είναι αρκετό για να εκδηλωθούν νέες κινητοποιήσεις από τους αντικαθεστωτικούς. «Δεν θα στοιχημάτιζα σε πολιτικές αλλαγές» απαντά υψηλόβαθμος Αμερικανός αξιωματούχος στο σχετικό ερώτημα του Politico.

Ωστόσο ο Μάθιου Μίλερ, εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, εκφράζοντας «τα επίσημα συλλυπητήρια» του Λευκού Οίκου για τον θάνατο του Ραϊσί και του Αμίρ-Αμπντολαχιάν, δήλωσε ότι «καθώς το Ιράν επιλέγει έναν νέο Πρόεδρο, επιβεβαιώνουμε την υποστήριξή μας στον ιρανικό λαό και στον αγώνα του για ανθρώπινα δικαιώματα και θεμελιώδεις ελευθερίες».

Στο πλαίσιο της γραμμής Μίλερ εντάσσεται η προβολή από τα δυτικά συστημικά μέσα ενημέρωσης βίντεο που κυκλοφόρησαν στο διαδίκτυο τις πρώτες ώρες μετά τη συντριβή του ελικοπτέρου και πριν ανακοινωθεί ο θάνατος του Ραϊσί και έδειχναν πυροτεχνήματα σε ιρανικές πόλεις. Εικόνες που ερμηνεύτηκαν ως έκρηξη χαράς για τον θάνατο του Προέδρου.

«Το σύστημα θα κάνει επίδειξη μαζικής στήριξης με την κηδεία και θα επιμείνει στην αυστηρή τήρηση των συνταγματικών διαδικασιών για να δείξει λειτουργικότητα, ενώ θα αναζητεί την επιλογή που θα εξασφαλίσει τη διατήρηση της ενότητας των συντηρητικών και την πίστη στον Χαμενεΐ» υποστηρίζει ο δρ Σανάμ Βακίλ, διευθυντής του Προγράμματος Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής στο think tank Chatham House.

Τα σενάρια της διαδοχής

Μια βολική λύση για τους Δυτικούς θα ήταν ο συντηρητικός Μοχάμαντ Μοκμπάρ, ο αντιπρόεδρος που – κατά το σύνταγμα – εκτελεί χρέη Προέδρου μέχρι τις εκλογές.

Τον γνωρίζουν στη Δύση, καθώς έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη συμφωνία με τη Ρωσία για την πώληση drones και πυραύλων που χρησιμοποιούνται στην Ουκρανία. Οι ΗΠΑ καταδίκασαν τη συμφωνία Ιράν – Ρωσίας για την πώληση όπλων, αλλά δεν εξεπλάγησαν, καθώς στη διεθνή σκακιέρα τέτοιες κινήσεις είναι business as usual…

Οι Δυτικοί ηγέτες επικεντρώνουν την προσοχή τους και στις αλλαγές στο υπουργείο Εσωτερικών. Ο θάνατος του Χοσεϊν Αμίρ-Αμπντολαχιάν φέρνει στο τιμόνι της ιρανικής διπλωματίας τον αναπληρωτή του Αλί Μπαγκερί. Πρόκειται για έναν διπλωμάτη που παραδόξως είναι περισσότερο αποδεκτός στη Δύση παρά στο κατεστημένο του σκληροπυρηνικού ιερατείου, επειδή θεωρείται πολύ πρόθυμος να διαπραγματευτεί με τη Δύση για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.

Η παραμονή του Μπαγκερί στο υπουργείο Εξωτερικών δεν είναι δεδομένη μετά τις εκλογές, αφού πολλά θα εξαρτηθούν από το ποιος θα εκλεγεί Πρόεδρος.

Κάποιοι Δυτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι άνοιξε ο δρόμος για τον γιο του Χαμενεΐ, τον Μοζτάμπα Χαμενεΐ. Ωστόσο είναι παράδοξο από τη μία να χαρακτηρίζεται ο Πρόεδρος ως «χρήσιμος βλαξ» ή αλλιώς «αποδιοπομπαίος τράγος» για την προστασία του ίδιου του Χαμενεΐ κι από την άλλη να προβάλλεται η πιθανότητα κληρονομικής διαδοχής. Εκτός αν θεωρήσουμε ότι ο Χαμενεΐ και το ιερατείο μεθοδεύουν εσωτερικές αλλαγές με μακροπρόθεσμους στόχους. Δηλαδή να επιλεγεί τώρα κάποιος Πρόεδρος που θα έχει τον ρόλο της ασπίδας προστασίας του Χαμενεΐ, για να προωθηθεί σε δεύτερη φάση η περίπτωση του γιου του αγιατολάχ.

Πάντως όποιος κι αν επιλεγεί ως διάδοχος του Ραϊσί κληρονομεί μια ατζέντα που δεν επιδέχεται αλλαγών και θα έχει περιορισμένα περιθώρια ελιγμών. Το σύστημα είναι δομημένο έτσι ώστε τον τελευταίο λόγο να έχει ο ανώτατος ηγέτης, ενώ η εξωτερική πολιτική και οι γεωστρατηγικές επιλογές βρίσκονται σε μεγάλο βαθμό στη δικαιοδοσία της πανίσχυρης Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς.

Το στοίχημα της σταθερότητας

Παρότι ο στρατός έχει ρόλο – κλειδί στις πολιτικές επιλογές, είναι βέβαιο ότι ο σκληροπυρηνικός Ραϊσί και ο έμπειρος διπλωμάτης Αμίρ-Αμπντολαχιάν ήταν εκείνοι που βρίσκονταν πίσω από την εντός λογικών πλαισίων αντίδραση της Τεχεράνης έναντι του Ισραήλ μετά την επίθεση στην ιρανική πρεσβεία στη Δαμασκό που εξαπέλυσε το καθεστώς Νετανιάχου σκοτώνοντας ένα ανώτατο στέλεχος της επίλεκτης Επαναστατικής Φρουράς του Ιράν.

Αυτή η ενορχηστρωμένη και καλά σκηνοθετημένη ιρανική αντίδραση απέτρεψε τα χειρότερα, δηλαδή έναν γενικευμένο πόλεμο με το Ισραήλ. Κάτι που ικανοποίησε πρωτίστως τις ΗΠΑ.

Η πρώτη απευθείας επίθεση του Ιράν εναντίον του Ισραήλ, που έγινε με έναν πρωτοφανή αριθμό μη επανδρωμένων αεροσκαφών και πυραύλων, είχε περισσότερο τον χαρακτήρα του συμβολικού πλήγματος. Ήταν μια επίδειξη δύναμης που έστειλε πολλαπλά μηνύματα σε πολλές κατευθύνσεις και κυρίως έστειλε το μήνυμα ότι η Τεχεράνη δεν ήθελε πολεμική εμπλοκή. Μπορεί ο πόλεμος δι’ αντιπροσώπων (Χεζμπολάχ, Χαμάς και Χούθι) να συνεχίζεται, αλλά η Τεχεράνη διατήρησε την ψυχραιμία της με τον Ραϊσί και τον Αμίρ-Αμπντολαχιάν στο τιμόνι.

Διαβάστε επίσης:

Βρετανία: Φουντώνουν τα σενάρια για πρόωρες εκλογές – «Στις κάλπες το δεύτερο εξάμηνο του 2024» λέει ο Σούνακ

Δανία: Υπό έλεγχο η πυρκαγιά στα γραφεία της Novo Nordisk, που παρασκευάζει το Ozempic

Έξαλλος ο Αμπάς με τον μεταφραστή για το «Ελληνική Διοίκηση της Νότιας Κύπρου» – Η διόρθωση του κειμένου και το διάβημα της Λευκωσίας