Ελληνική αστυνομική λογοτεχνία

Υπάρχουν βιβλία που διαβάζονται στην άνεση της σκιάς· κι άλλα που, όσο φως κι αν πέσει επάνω τους, σε κρατούν μετέωρο στην αβεβαιότητα. Στον κόσμο της αστυνομικής λογοτεχνίας – αυτού του παρεξηγημένου, κάποτε, και βαθιά λαϊκού αφηγηματικού είδους – η ανάγνωση δεν είναι απλώς απόλαυση. Είναι αναζήτηση, δοκιμασία, ένα αδιόρατο παιχνίδι μεταξύ συγγραφέα και αναγνώστη, όπου το ζητούμενο δεν είναι μόνο η λύση, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο φτάνεις σ’ αυτήν. Κι αν κάποτε το είδος

θεωρήθηκε δευτέρας διαλογής – μια «εύκολη» λογοτεχνία με περιορισμένες φιλοδοξίες – σήμερα, με κάθε νέο τίτλο, αποδεικνύει πως δεν υπάρχει τίποτε πιο γοητευτικό από μια καλοστημένη ιστορία που σε κάνει να μην μπορείς να αφήσεις το βιβλίο από τα χέρια.

Η αστυνομική λογοτεχνία δεν είναι λιγότερο λογοτεχνία από οποιοδήποτε άλλο είδος· είναι απλώς διαφορετική. Διαφορετική ως προς τη στόχευση, τη μηχανική της πλοκής, τον σφιχτό ρυθμό, την ένταση, την αμφιβολία, την ηθική της γκρίζας ζώνης. Και προπαντός, ως προς τη δυνατότητά της να μιλήσει για την κοινωνία μέσα από τον φακό του εγκλήματος, της διαφθοράς, της αποκάλυψης. Το έγκλημα, αληθινό ή φανταστικό, είναι πάντα μια ρωγμή στο κανονικό. Και από αυτήν τη ρωγμή εισβάλλει η αφήγηση. Εκεί που όλα μοιάζουν ήσυχα, μια πράξη βίας ταράζει (εκτρέπει τη ροή. Όπως ακριβώς και στη ζωή ένα αθέατο επεισόδιο αλλάζει για πάντα την καθημερινότητα.

Η ελληνική αστυνομική λογοτεχνία δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τις διεθνείς εκδοχές της· αν κάτι της λείπει, είναι η οργανωμένη στήριξη για να διαβεί τα σύνορα. Η ποιότητα, η φαντασία, η κοινωνική οξυδέρκεια και το αφηγηματικό σφρίγος είναι παρόντα· απουσιάζει όμως η κρατική και ιδιωτική μέριμνα για εξαγωγή, μετάφραση, προώθηση. Οι Έλληνες συγγραφείς του είδους συχνά περιορίζονται στο ελληνικό ακροατήριο – όχι λόγω αδυναμίας, αλλά λόγω της αδιαφορίας εκείνων που όφειλαν να επενδύσουν στη δυναμική ενός είδους που διαβάζεται παγκοσμίως.

Ας σημειωθεί και κάτι ακόμη: το αστυνομικό μυθιστόρημα έχει μια ιδιότητα που σπανίζει. Δημιουργεί νέους αναγνώστες. Δεν απευθύνεται μόνο στους μυημένους· ανοίγει τον δρόμο στο ευρύ κοινό, το φέρνει κοντά στο βιβλίο, στην πλοκή, στον λόγο. Μεταμορφώνει την ανάγνωση από εσωστρεφή αναζήτηση σε πνευματικό παιχνίδι – και το κάνει με τρόπο προσιτό, σαγηνευτικό, πειστικό. Κι όμως, αυτή η πολύτιμη συμβολή του αστυνομικού είδους δεν αναγνωρίστηκε ποτέ επαρκώς· ίσως γιατί τοποθετήθηκε για δεκαετίες κάτω από τη σκιά μιας ιεραρχικής αντίληψης περί «υψηλής» και «χαμηλής» λογοτεχνίας – ένα σχήμα όσο εύκολο, άλλο τόσο άδικο.

Είναι λάθος να συγκρίνεις ανόμοια πράγματα με κοινή μονάδα μέτρησης· κι όμως, πόσο συχνά το κάνουμε. Πόσο επιμένουμε να κατατάσσουμε την τέχνη σε λίστες, σαν να ζούμε σε έναν κόσμο όπου μόνο ο πρώτος αξίζει, ενώ όλοι οι υπόλοιποι περισσεύουν. Κι όμως, όπως και στη ζωή, έτσι και στη λογοτεχνία: χωρίς δεύτερο, τρίτο και τέταρτο, ο πρώτος δεν υφίσταται. Η πολυφωνία, η πολυμορφία, οι διαφορετικές φωνές, είναι αυτές που συνθέτουν το γόνιμο λογοτεχνικό τοπίο. Και μέσα σ’ αυτό το τοπίο, το αστυνομικό είδος έχει όχι απλώς θέση – έχει και φωνή. Μια φωνή που μιλά για το σήμερα, το χθες, και κάποιες φορές, πιο προφητικά απ’ όσο φανταζόμαστε, για το αύριο.

Το καλοκαίρι είναι η εποχή της ελευθερίας – και της ανάγνωσης. Και τίποτε δεν ταιριάζει περισσότερο στις θερινές διακοπές από ένα καθηλωτικό αστυνομικό μυθιστόρημα. Είτε στην παραλία, κάτω από την ομπρέλα· είτε στο βουνό, στη σκιά ενός δέντρου· είτε στην πόλη, στη δροσερή βεράντα ενός απογευματινού καφέ, τα αστυνομικά μας συνοδεύουν – μας συναρπάζουν, μας συγκινούν, μας αναστατώνουν.

Με αυτή την αφορμή, παρουσιάζουμε μια επιλογή νέων τίτλων της ελληνικής αστυνομικής παραγωγής, για να θυμίσουμε πως η χώρα μας διαθέτει ισχυρή φωνή και σε αυτό το πεδίο. Για να υποστηρίξουμε ένα είδος που επιμένει, ανανεώνεται, και προσφέρει όχι μόνο πλοκή, αλλά και οξυδερκή ματιά στον κόσμο που αλλάζει γύρω μας.

Διαβάστε, λοιπόν, ελληνικά αστυνομικά. Όχι επειδή «δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν» από τα ξένα· αλλά επειδή έχουν τον δικό τους τρόπο, τα δικά τους πρόσωπα, τη δική τους γλώσσα και μια αλήθεια που διαφεύγει των στερεοτύπων: η αστυνομική λογοτεχνία είναι λογοτεχνία κατ’ εξοχήν.

Bιβλίο: Μια νουβέλα για τη σιωπηλή ελευθερία της ύπαρξης

Βιβλίο: Μια στάση στη νεοελληνική λογοτεχνία

Ο σκοτεινός κόσμος της κατάθλιψης