Εκλογές Τουρκία: Ποιοι παράγοντες κρίνουν την αναμέτρηση της Κυριακής

Στη σκιά του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έμεινε σε όλη την καριέρα του ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, αλλά πιστεύει πως ήρθε η ώρα του να οδηγήσει την Τουρκία σε νέο δρόμο γκρεμίζοντας την εικόνα που έχτισε επί δύο δεκαετίες ο Τούρκος Πρόεδρος.

Ο Ερντογάν από την πλευρά του παίζει στα ζάρια την κυριαρχία του και είναι πρώτη φορά αντιμέτωπος με το φάσμα της ήττας, καθώς έχει απέναντι μια ισχυρή αν και ετερόκλητη συμμαχία, που οικοδομήθηκε πάνω στην οργή για την ακρίβεια, την κατάρρευση της λίρας, την ανυπαρξία του κράτους στους σεισμούς

Η ειρωνεία είναι ότι ο Ερντογάν έχτισε την πολιτική παντοδυναμία του πάνω σε μία αξιοσημείωτη οικονομική ανάπτυξη, αλλά σήμερα η ίδια η οικονομία είναι όπλο στα χέρια των αντιπάλων του, που τον κατηγορούν ως υπεύθυνο για την κατάρρευση.

Χαρακτηριστική της πίεσης που δέχεται για την κατάρρευση της οικονομίας είναι η δήλωση Ερντογάν ότι ο λαός του δεν θα τον καταψηφίσει «για τα κρεμμύδια και τις πατάτες», τα οποία είναι σημεία αναφοράς σε πολλές ομιλίες του Κιλιτσντάρογλου, που υπενθυμίζει στους εκλογείς πόσο έχουν εκτοξευτεί οι τιμές των λαχανικών και των κηπευτικών. Με τον πληθωρισμό να τρέχει με 85%, τα κρεμμύδια και οι πατάτες μπορεί να… ψηφίσουν αυτή την Κυριακή.

Ο Ερντογάν προβάλλει ως απάντηση τα «επιτεύγματα» της αμυντικής βιομηχανίας της χώρας του και τους εξοπλισμούς απευθυνόμενος στο εθνικιστικό ακροατήριο, που είναι πλέον η κύρια δεξαμενή ψήφων: ντύθηκε πιλότος – α λα… Top Gun – στο μαχητικό Kaan, έστειλε στη Σμύρνη το ελικοπτεροφόρο Anadolu – το οποίο έχει βαφτίσει αεροπλανοφόρο –, επέδειξε τα τουρκικής κατασκευής μη επανδρωμένα αεροσκάφη που πουλάει στην Ουκρανία και το καινούριο άρμα μάχης, το τουρκικής κατασκευής ηλεκτρικό αυτοκίνητο Togg. Όλα τούτα τα συνδέει με τον «αιώνα της Τουρκίας», το σύνθημα που συνοψίζει τον μεγαλοϊδεατισμό του.

Στο ισλαμιστικό ακροατήριο απευθύνεται με «όπλο» τα χαλάκια προσευχής, τα οποία ο «άπιστος» και «μέθυσος» Κιλιτσντάρογλου πατάει, ενώ ο ίδιος ο Ερντογάν τα χρησιμοποιεί – ως αρμόζει – για να προσεύχεται. Ο Τούρκος Πρόεδρος είναι ο θεματοφύλακας της ηθικής του Ισλάμ, ενώ κατηγορεί τους αντιπάλους του ότι είναι «φίλοι της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ+».

Όλα τούτα θα ήταν ίσως γραφικά, αν δεν συνοδεύονταν από κάποιες κινήσεις που δείχνουν πόσο απέχει από το λεγόμενο δυτικό – δημοκρατικό κεκτημένο η Τουρκία του Ερντογάν. Γράφοντας στα παλαιότερα των υποδημάτων του το διεθνές δίκαιο, ανακηρύσσει ΑΟΖ με τα Κατεχόμενα και βλέπει παντού συνωμοσίες τις οποίες απεργάζονται οι Αμερικανοί, και κυρίως ο Πρόεδρος Μπάιντεν, με στόχο την ανατροπή του.

Η ρητορική Ερντογάν θυμίζει Τραμπ: «Κάνουμε την Τουρκία μεγάλη και πάλι» λέει ο Τούρκος Πρόεδρος ακολουθώντας το πρότυπο του MAGA – Make America Great Again, λέει ο Τραμπ.

Associated Press

Πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι η συνωμοσιολογία (που επίσης θυμίζει Τραμπ) προετοιμάζει το έδαφος για την αμφισβήτηση του εκλογικού αποτελέσματος, αν δεν είναι αυτό που θέλει ο Ερντογάν. Μόνο τυχαίες δεν είναι οι απειλές του κυβερνητικού εταίρου του, του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ότι στους «άπιστους» αντιπάλους η απάντηση θα δοθεί με σφαίρες.

«Συμπτωματικά», όταν ο Μπαχτσελί έκανε αυτή την εμπρηστική δήλωση Γκρίζοι Λύκοι διέλυσαν με λιθοβολισμό προεκλογική συγκέντρωση του δημοφιλούς δημάρχου της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου και «άγνωστοι» άνοιξαν πυρ εναντίον των γραφείων του κόμματος του Κιλιτσντάρογλου. Είχε προηγηθεί η επίθεση ενόπλων στα γραφεία του δεξιού κόμματος της Ακσενέρ, η οποία αποσκίρτησε από το στρατόπεδο του Ερντογάν και μεταπήδησε στη συμμαχία της αντιπολίτευσης.

Οι ισορροπίες στην Τουρκία είναι πολύ λεπτές. Κανένας δεν μπορεί να προβλέψει τι θα συμβεί το βράδυ των εκλογών και γι’ αυτό ο Κιλιτσντάρογλου κάλεσε τους οπαδούς του να αποφύγουν τις πανηγυρικές συγκεντρώσεις και να μείνουν στα σπίτια τους. Η Τουρκία στην 100ή επέτειο από την ίδρυση του σύγχρονου κράτους φαίνεται πως έχει πολύ δρόμο να διανύσει ακόμα για να θυμίσει ευρωπαϊκού τύπου δημοκρατία.

Απέναντι στον μεγαλοϊδεατισμό βρίσκεται η εμφανιζόμενη ως μετριοπαθής συμμαχία της αντιπολίτευσης, που το μόνο που την ενώνει είναι η επιθυμία όλων των κομμάτων να βάλουν τέλος στην κυριαρχία του Ερντογάν.

Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου ηγείται ενός κόμματος που κάποτε εκπροσωπούσε την ελίτ και τώρα προσπαθεί να μετεξελιχθεί σε ένα λαϊκό κόμμα. Μαζί του έχει το μικρό φιλελεύθερο Κόμμα της Δημοκρατίας και της Προόδου, το ισλαμικό Κόμμα της Ευημερίας, το μετριοπαθές ισλαμικό Κόμμα του Μέλλοντος του πρώην υπουργού Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου.

Αλλά βασικός πυλώνας είναι το εθνικιστικό Καλό Κόμμα της Μεράλ Ακσενέρ, που προέρχεται από διάσπαση του ακροδεξιού Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, που έχει ως εκτελεστικό βραχίονα το παρακράτος των Γκρίζων Λύκων. Γι’ αυτό δεν είναι τυχαίος ο χαρακτηρισμός της Ακσενέρ ως «λύκαινας της τουρκικής πολιτικής».

Ο Κιλιτσντάρογλου, που ανήκει στη θρησκευτική μειονότητα των αλεβιτών (το 15%-20% των Τούρκων μουσουλμάνων), είναι άνθρωπος επίμονος. Εξάλλου η πορεία του προς την Προεδρία δεν άρχισε φέτος, αλλά το 2017, όταν έκανε την περίφημη πορεία των 450 χιλιομέτρων από την Άγκυρα στην Κωνσταντινούπολη για να διαμαρτυρηθεί για τις σαρωτικές συλλήψεις που μεθόδευσε το καθεστώς Ερντογάν στον απόηχο της απόπειρας πραξικοπήματος του 2016, που σηκώνει πολύ συζήτηση για το τι ακριβώς συνέβη.

Ένας σημαντικός πόλος στην τουρκική πολιτική σκηνή είναι οι Κούρδοι, που αποτελούν περίπου το 20% του πληθυσμού. Το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών, που εκπροσωπεί τους περισσότερους Κούρδους, συνεργάζεται με μικρά αριστερά κόμματα, αλλά σε αυτές τις εκλογές δεν κατέβασε υποψήφιο Πρόεδρο, δίνοντας έτσι πράσινο φως στον Κιλιτσντάρογλου. Η συμμαχία των Κούρδων έχει ποσοστό πάνω από 10% και είναι μια υπολογίσιμη δύναμη, την οποία ο Ερντογάν έχασε στέλνοντας στη φυλακή τον Ντεμιρτάς, τον αρχηγό του κόμματος.

«Οι Κούρδοι ψηφοφόροι θα παίξουν ρόλο – κλειδί στην αλλαγή ισορροπιών υπέρ του Κιλιτσντάρογλου», λέει ο Ροζ Τζιρασούν, διευθυντής του κέντρου ερευνών Rawest, που εδρεύει στο Ντιγιάρμπακιρ.

Αλλά εδώ η ιστορία παίζει ένα παράξενο παιχνίδι, καθώς το κόμμα του Κιλιτσντάρογλου στα χρόνια της παντοδυναμίας του, από το 1923 έως το 1950, υιοθέτησε πολιτική που αρνούνταν ακόμα και την ύπαρξη των Κούρδων, τους οποίους αποκαλούσε «ορεσίβιους Τούρκους», και απαγόρευσε να ακούγεται έστω και μια κουρδική λέξη σε δημόσιους χώρους. Το κόμμα αυτό έχει συνδέσει την ιστορία του με τις σφαγές εκατοντάδων χιλιάδων Κούρδων όταν εξεγέρθηκαν το 1925 και το 1938.

Τώρα οι Κούρδοι μπορεί να ανοίξουν με την ψήφο τους μια νέα σελίδα στην τουρκική ιστορία. Με κίνδυνο όμως να ξεχαστεί (γι’ άλλη μια φορά) η συνεισφορά τους…

Αν κερδίσει τις εκλογές ο Κιλιτσντάρογλου, ο ηγέτης του κόμματος που ίδρυσε ο Κεμάλ Ατατούρκ, θα κάνει κάποια βήματα προσέγγισης με τις ΗΠΑ και την Ε.Ε., θα αλλάξει οικονομική πολιτική, θα επιδιώξει την αποκατάσταση της λειτουργίας βασικών θεσμών του δημοκρατικού συστήματος διακυβέρνησης, θα ενισχύσει τον ρόλο της τουρκικής εθνοσυνέλευσης, θα επιχειρήσει να γεφυρώσει τις διαφορές της τουρκικής ελίτ με τους Κούρδους και τις θρησκευτικές μειονότητες, αλλά οι αλλαγές θα χρειαστούν χρόνο για να εδραιωθούν.

Στο θέμα της οικονομίας, το οποίο ο ίδιος ανέδειξε σε σημαία του στην προεκλογική εκστρατεία, ο Κιλιτσντάρογλου υπόσχεται επιστροφή σε ορθόδοξες οικονομικές πολιτικές.

Ωστόσο, σύμφωνα με τους «Financial Times», θα είναι εξαιρετικά δύσκολος στόχος η ανοικοδόμηση της τουρκικής οικονομίας και η ανάκτηση της αξιοπιστίας της και, όπως λένε διαχειριστές κεφαλαίων, οι επενδυτές θα περιμένουν να δουν δείγματα γραφής από τον νικητή πριν σπεύσουν να τοποθετήσουν τα χρήματά τους.

«Υπάρχουν χρήματα εκεί έξω; Σίγουρα, ναι. Θα σπεύσουν οι άνθρωποι να τα ρίξουν στην Τουρκία; Δεν νομίζω…» δήλωσε χαρακτηριστικά ο Πολ ΜακΝαμάρα, διευθυντής του fund GAM, που εστιάζει την προσοχή του σε αναδυόμενες αγορές. Πάντως σε συνέντευξή του στο Nikkei Asia ο Κιλιτσντάρογλου υποσχέθηκε ότι θα προσφέρει «λαμπρές ευκαιρίες για επενδύσεις» όταν εκλεγεί.

Ένας άλλος πυλώνας της πολιτικής Κιλιτσντάρογλου είναι η υπόσχεση για αποκατάσταση του κράτους δικαίου, ώστε να μην χρησιμοποιούνται τα δικαστήρια για να κλείνεται στη φυλακή όποιος διαφωνεί. Είναι εύκολος στόχος; Θεωρητικά πιο εύκολος από την αποκατάσταση της ορθόδοξης οικονομικής πολιτικής.
Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την επόμενη κυβέρνηση θα είναι οι σχέσεις με τη Μόσχα και το Κίεβο. Ο Ερντογάν είναι προνομιακός συνομιλητής του Βλαντίμιρ Πούτιν, αλλά συγχρόνως πουλάει όπλα στην Ουκρανία και κερδίζει από τη διακίνηση των σιτηρών μέσω του Βοσπόρου.

Στο ερώτημα ποια θα είναι η τουρκική πολιτική έναντι της Ρωσίας του Πούτιν, ο Κιλιτσντάρογλου απαντά ότι «θα δημιουργήσουμε μία πολιτική εντός του πλαισίου που επιβάλλουν τα συμφέροντα της Τουρκίας. Πιστεύουμε ότι η εξωτερική πολιτική που ακολουθείται τώρα δεν είναι προς το συμφέρον της Τουρκίας». Αλλά για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είναι πιο σαφής: «Η Ουκρανία δέχτηκε μιαν άδικη εισβολή. Και γι’ αυτό τους υποστηρίζουμε σε αυτό το θέμα».

Όμως η Τουρκία χρειάζεται τη ρωσική τεχνολογία και τα καύσιμα για το πυρηνικό εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας στο Ακούγιου, που ανήκει στη ρωσική εταιρεία Rosatom και χρηματοδοτήθηκε από ρωσικό δάνειο.

Ένα από τα πιο δύσκολα κεφάλαια θα είναι οι σχέσεις της Τουρκίας με την Ε.Ε. Ο Κιλιτσντάρογλου διακηρύσσει επιστροφή στη… λογική, δηλαδή σύσφιξη των σχέσεων με τις Βρυξέλλες. Αλλά διαβεβαιώνει παράλληλα ότι θα επαναδιαπραγματευθεί τη συμφωνία για το προσφυγικό. Προεκλογικά δήλωσε πως θα στείλει πίσω στις πατρίδες τους Σύρους και Αφγανούς πρόσφυγες και τον χειροκρότησαν οι πάντες. Πώς θα το καταφέρει αυτό;

«Οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να λειτουργούν με τη λογική ότι πληρώνουν και υπαγορεύουν πολιτικές. Θα καθίσουμε και θα συζητήσουμε με τη νόμιμη κυβέρνηση στη Συρία για να βρούμε λύση» λέει ο Κιλιτσντάρογλου στον «Guardian». Αλλά η Συρία του Άσαντ θέτει ως όρο να αποσυρθούν οι τουρκικές δυνάμεις που έχουν εισβάλει στο συριακό έδαφος. «Θα εξηγήσουμε τους λόγους που θέλουμε να διασφαλίσουμε τα σύνορά μας» είναι η απάντηση του Κιλιτσντάρογλου.

Στο θέμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων ο Κιλιτσντάρογλου έχει θέσεις που παραπέμπουν στον Ερντογάν. Μάλιστα έχει εμφανιστεί πολλές φορές πιο σκληρός από τον σημερινό Πρόεδρο, τον οποίον επικρίνει επειδή επιτρέπει στην Ελλάδα να… εξοπλίζει τα νησιά στο Αιγαίο! Προφανώς δεν θα έχει καμία δυσκολία να αποδεχτεί τη «συμφωνία» που ο Ερντογάν ανακοίνωσε ότι υπεγράφη με τα κατεχόμενα στην Κύπρο για τη δημιουργία ΑΟΖ (μαζί με τη Λιβύη)…

Τι θα συμβεί όμως την επομένη των εκλογών, αν οι κάλπες δεν βγάλουν έναν αδιαμφισβήτητο νικητή; Υπάρχει ένας «άγνωστος Χ» στην τουρκική σκηνή, ο στρατός, ο οποίος στο παρελθόν δήλωνε την παρουσία του κάθε φορά που υπήρχε πολιτική αστάθεια.

Διαβάστε επίσης:

Εκλογές στην Τουρκία: Αλλάζουν οι ισορροπίες μετά την απόσυρση Ιντζέ, φήμες και για Ογάν

Διάστημα: Γεύμα με αστέρι Μισελέν με… μόλις 120.000 ευρώ το εισιτήριο

Βαρκελώνη: Γιατί οι παραλίες της κινδυνεύουν με εξαφάνιση