Εκδόσεις με αφορμή τα 200 χρόνια από την έναρξη της εθνικής παλιγγενεσίας

Η συμπλήρωση διακοσίων ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης – μιας επανάστασης ιδιαίτερα σημαντικής, όχι μόνο για τα εθνικά μας δεδομένα – υπήρξε αφορμή για μιαν έντονη εκδοτική δραστηριότητα με μια σειρά ιστορικών πονημάτων, τα οποία ερευνούν σε βάθος και έκταση όλες τις πτυχές αυτής της κορυφαίας εξέγερσης εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους.

Αυτή, όπως και κάθε εθνική ιστορική περίοδος, πρέπει να είναι ανοιχτή σε μια συνεχή διερεύνηση και ερμηνεία, έτσι ώστε το παρελθόν να βρίσκεται σε αρμονικό συνταίριασμα

με τη σύγχρονη πραγματικότητα και να μπορεί κάποιος να «διαβάζει» και να «διαχειρίζεται» σωστά το μέλλον. Αυτός είναι ένας βασικός άξονας πάνω στον οποίο μπορεί να δομηθεί η έννοια του εθνικού συμφέροντος.

Στην αναζήτηση του εθνικού μας αφηγήματος σχετικά με τη συγκρότηση, τον χαρακτήρα και τις αντιφάσεις του νεοελληνικού κράτους, κυκλοφόρησαν μια σειρά ιστορικών κειμένων που βρίσκουν ιδιαίτερη ανταπόκριση στο αναγνωστικό κοινό.

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ’21

Δημήτρης Κ. Γιαννακόπουλος

Η Εξεγειρόμενη Ευρώπη του 1820-21

Τα δυτικοευρωπαϊκά κινήματα και η έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης

Πρόλογος: Θανάσης Χρήστου

Εκδόσεις: Επίκεντρο

Σελ.: 288

Πριν από διακόσια χρόνια η Ιδέα της Ελευθερίας, που είχε κληροδοτήσει η Γαλλική Επανάσταση, είχε καταπιέσει η Παλινόρθωση, αλλά είχε θρέψει η πολιτική συνωμοσία, ξεπρόβαλε απειλητική για τους τυράννους, στην Ισπανία και στην ιταλική χερσόνησο. Παρόμοια διαδρομή είχε ακολουθήσει η ίδια επαναστατική ιδέα και στη βαλκανική χερσόνησο προκαλώντας, σχεδόν ταυτόχρονα, και τον ξεσηκωμό των υπόδουλων Ελλήνων κατά του Οθωμανού τυράννου.

Στη μελέτη αυτή εκτίθεται η άγνωστη στο ευρύτερο κοινό πορεία των ιταλοϊβηρικών κινημάτων του 1820-21, με έμφαση στις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις και στη σχέση τους με το momentum της ελληνικής εξέγερσης. Κυρίως όμως απασχολεί τον συγγραφέα της o βαθμός της επίδρασης που δέχτηκε από το πνεύμα του ευρωπαϊκού φιλελευθερισμού μια εξεγειρόμενη εθνότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, θρησκευτικοκεντρικού χαρακτήρα, φιλορωσικού προσανατολισμού και ριζοσπαστικών επιδιώξεων.

Εξετάζει έτσι τη στάση της γενιάς της Ελληνικής Επανάστασης απέναντι στα δυτικοευρωπαϊκά κινήματα, όπως αυτή αποτυπώνεται στις «ιστορίες» και στα «απομνημονεύματα» σημαντικών εκπροσώπων της, και οδηγείται σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα για τις ελληνικές προσλήψεις του επαναστατικού πνεύματος της Δύσης στο κρίσιμο διάστημα της προετοιμασίας και της έκρηξης της πρώτης μεγάλης Επανάστασης του 19ου αιώνα.

Σωτήρης Ριζάς

Οι μεγάλες Δυνάμεις και η Επανάσταση

Από το Λάιμπαχ στο Ναβαρίνο

Εκδόσεις: Μεταίχμιο

Σελ.: 176

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 εγγράφεται, στην εθνική ιστορία, ως ένα γεγονός που αφορά την επιδίωξη του ελληνικού έθνους να αποκτήσει την ανεξαρτησία του, ταυτόχρονα όµως αποτελεί και ένα γεγονός της ευρωπαϊκής ιστορίας.

Σκοπός αυτού του βιβλίου είναι να διερευνήσει τον ρόλο των Μεγάλων Δυνάµεων στην έκρηξη και την εξέλιξη της Επανάστασης. Η ευρωπαϊκή συνδροµή ήταν αναγκαία για την ολοκλήρωσή της, χωρίς την πρωτοβουλία των ίδιων των Ελλήνων όµως δεν θα είχε υπάρξει η ναυµαχία του Ναβαρίνου.

Η Επανάσταση του 1821 δεν είχε συνέπειες µόνο για τους Έλληνες, αλλά ήταν ένα από τα γεγονότα που οδήγησαν στη διάσπαση της Ιεράς Συµµαχίας, που είχε επικρατήσει µετά την ήττα του Ναπολέοντα και το συνέδριο της Βιέννης το 1815.

Νικόλαος Α. Αναγνωστόπουλος

Από τη σφαγή της Χίου στην έξοδο του Μεσολογγίου

Οι πολεμικές αποτυχίες και οι επιπτώσεις τους

Εκδόσεις: Μεταίχμιο

Σελ.: 240

Ποιες στρατιωτικές μάχες στη διάρκεια της Επανάστασης είχαν δυσμενή κατάληξη για τους Έλληνες και ποιες εξελίξεις πυροδότησαν; Ποιες ήταν οι συνέπειές τους στην πορεία της κοινής προσπάθειας και σε τι κίνδυνο έθεσαν τον αγώνα της Ανεξαρτησίας; Πώς ερμηνεύονται οι συγκεκριμένες ήττες με βάση τα πολιτικά και στρατιωτικά δεδομένα της εποχής; Ποιοι ήταν οι πρωταγωνιστές των μαχών αυτών και σε ποιον βαθμό οι θυσίες τους έλαβαν συμβολικές διαστάσεις; Απαντώντας σε αυτά τα ερωτήματα η παρούσα μελέτη σκοπεύει να παρουσιάσει και να ερμηνεύσει τις στρατιωτικές ήττες στη διάρκεια της Εθνεγερσίας, από το 1822 έως το 1826.

Στην εθνική συλλογική μνήμη κατέχουν εμβληματική θέση η σφαγή της Χίου, η καταστροφή της Νάουσας, η μάχη του Πέτα, ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη στο Κεφαλόβρυσο αλλά και η καταστροφή της Κάσου και των Ψαρών. Ομοίως, κατά την επέλαση του Ιμπραήμ, άσβεστη στον χρόνο παραμένει η ανάμνηση της ήττας στο Κρεμμύδι, η κατάληψη της Σφακτηρίας, η παράδοση του Νεοκάστρου, ο θάνατος του Παπαφλέσσα στο Μανιάκι, η εισβολή του Ιμπραήμ στην Τριπολιτσά και στο Άργος, η μάχη στα Τρίκορφα και τελικώς η Έξοδος του Μεσολογγίου.

Σαράντος Ι. Καργάκος

Νεότερη Ελληνική Ιστορία, Τόμος Α’

Τούρκοι και Τουρκοκρατία

Εκδόσεις: Ψυχογιός

Σελ.: 378

Στα χρόνια της μακράς δουλείας έγινε μια πνευματική και εθνική ζύμωση στα ευρύτερα λαϊκά στρώματα και όχι μόνο σε μια «ελίτ», όπως στους τελευταίους βυζαντινούς αιώνες: μια μεταστοιχείωση της εσωτερικής δομής, έτσι που με αργούς ρυθμούς να συντελεστεί η εθνική αυτογνωσία, που δεν πρόφτασε να ολοκληρωθεί στα χρόνια των Παλαιολόγων. Το Ρωμαίος/Ρωμηός ή Ρωμιός άρχισε σταδιακά να υποδηλώνει όχι γενικά τον υπόδουλο ορθόδοξο χριστιανό, αλλά ειδικά τον υπόδουλο χριστιανό Έλληνα ή ελληνόφωνο. Κι επειδή το Ρωμηός/Ρωμιός υποδήλωνε γενικά τον υποτεταγμένο, άρχισε, ως αντίδραση στην υποταγή, υπό την επίδραση των Ελλήνων της Δύσης (και όχι μόνο από Διαφωτισμού κι εντεύθεν) να χρησιμοποιείται ο όρος Έλλην που υπερίσχυσε του διεθνοποιημένου Γραικός. Επιπροσθέτως, μέσα στον θερμολέβητα της δουλείας διαμορφώνεται ένας τύπος Έλληνος – και δεν είναι ο μόνος –, που το πνεύμα του είναι στη Δύση και η ψυχή του στην Ανατολή.

Σαράντος Ι. Καργάκος

Νεότερη Ελληνική Ιστορία, Τόμος Β’

Μεγάλες μορφές και μεγάλες στιγμές του ’21

Εκδόσεις: Ψυχογιός

Σελ.: 626

Ο τόμος αυτός είναι ό,τι λέει ο τίτλος του: «Μεγάλες μορφές και μεγάλες στιγμές του ’21». Όχι όλος ο αγώνας στην πολυμορφία του και στην πολύπτυχη διάστασή του.

Όμως ο προσεκτικός αναγνώστης, διαβάζοντάς τον, θα προσεγγίσει την αλήθεια για τα σπουδαιότερα γεγονότα που συνέβησαν και συνέβαλαν στην εδραίωση της Επανάστασης καθώς και για τη ζωή και τη δράση των πρωταγωνιστών της.

Ο συγγραφέας παραθέτει όχι μόνο τα ηρωικά γεγονότα αλλά και κάποια μελανά σημεία που είναι φυσικό να υπήρξαν και που δυστυχώς θα υπάρχουν πάντα σε όλους τους ξεσηκωμούς. Διότι σκοπός του είναι να δώσει μια ακριβή και όχι «υμνητική» ή «αποδομητική» ιστορία.

Αφιέρωμα 1821-2021 – Κύκλος πέμπτος: Μέρες Ανεξαρτησίας: Οι μικρές και μεγάλες προσδοκίες των Ελλήνων

Τα γεγονότα του 1821 στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα 2021: Στη Θεσσαλονίκη η Γιάννα Αγγελοπούλου – Συνάντηση με τον Σταύρο Καλαφάτη