Αμερικανο-τουρκικό μπέρδεμα στη Συρία

ΚΟΣΜΟΣΈντυπη Έκδοση

 

Οι περίπλοκες συμμαχίες και ένας πόλεμος που δεν τελειώνει

Πρόσφατο έγγραφο (14 Αυγούστου 2019), που κυκλοφόρησε στο αμερικανικό κογκρέσο, αναφέρει ότι οι υφιστάμενες αμερικανο-τουρκικές τριβές και οι συνεχώς βελτιούμενες ρωσο-τουρκικές σχέσεις συνεργασίας εύλογα γεννούν ερωτήματα σχετικά με τον μελλοντικό ρόλο της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, αλλά και τον γενικότερο στρατηγικό προσανατολισμό της, για το επόμενο χρονικό διάστημα.

Η Ουάσιγκτον φέρεται δυσαρεστημένη διότι η Άγκυρα, προκειμένου να καλύψει

τις ανάγκες της σε θέματα ασφάλειας, οικονομίας και ενέργειας, συνεργάζεται με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Ρωσία, χώρες των οποίων οι σχέσεις χαρακτηρίζονται ως συγκρουσιακές.

Οι σχέσεις συνεργασίας των Αμερικανών με τους Κούρδους της Συρίας και η απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία το 2016 φαίνεται να οδήγησαν τον Τούρκο Πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, να ενεργεί ανεξάρτητα από τα κελεύσματα των Ηνωμένων Πολιτειών και να καλλιεργεί στενότερους δεσμούς με τη Ρωσία και τον Πρόεδρό της, Βλαντιμίρ Πούτιν.

Οι S-400 και πιθανές κυρώσεις

Λίγο μετά την έναρξη της παράδοσης των ρωσικών βλημάτων εδάφους-αέρος S-400 στην Τουρκία (Ιούλιος 2019), οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν ότι η Τουρκία δεν θα λάβει τα 100 αεροσκάφη F-35 που είχε προγραμματίσει να αγοράσει και δεν θα παράγει πλέον εξαρτήματα των F-35.

Οι αμερικανο-τουρκικές τριβές για τους S-400 θα μπορούσαν να προκαλέσουν ιδιαίτερα σοβαρές συνέπειες τόσο στις διμερείς αμερικανο-τουρκικές σχέσεις συνεργασίας, όσο και στον μελλοντικό ρόλο της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ. Η αγορά των S-400 θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει την επιβολή κυρώσεων από τις Ηνωμένες Πολιτείες, σύμφωνα με το άρθρο 231 του Νόμου Αντιμετώπισης των Αντιπάλων της Αμερικής Μέσω Κυρώσεων (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act - CAATSA), γεγονός που θα προκαλούσε περαιτέρω επιδείνωση της τουρκικής οικονομίας.

Στα τέλη Ιουλίου, ο Πρόεδρος Τραμπ ζήτησε από μια ομάδα Ρεπουμπλικανών γερουσιαστών να επιδείξουν ευελιξία αναφορικά με την εφαρμογή των κυρώσεων κατά της Τουρκίας. Συγκεκριμένα, ζήτησε τη σύναψη συμφωνίας, η οποία θα επιτρέπει στην Τουρκία να παραμείνει στο πρόγραμμα των F-35, εάν αφενός δεν χρησιμοποιήσει τα S-400, αφετέρου αποκτήσει το αμερικανικό σύστημα αεράμυνας Patriot. [1] Σε αντίθετη περίπτωση, σύμφωνα με δήλωση του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Michael Pompeo, η ενεργοποίηση των S-400 μπορεί να προκαλέσει κυρώσεις κατά της Τουρκίας.

Πέραν αυτών, ορισμένοι Αμερικανοί αναλυτές και πρώην αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να επιτρέψουν τη συνύπαρξη των δύο συστημάτων (S-400 και F-35) στην Τουρκία, εφόσον βρεθεί μια φόρμουλα που εξακριβωμένα θα εμποδίζει τη συλλογή δεδομένων από το σύστημα S-400 για τα αεροσκάφη F-35. [2]

Από την πλευρά τους, Τούρκοι αξιωματούχοι υποστήριξαν ότι «οι S-400 είναι μια ολοκληρωμένη συμφωνία» και ότι «οποιαδήποτε αγορά βλημάτων εδάφους-αέρος Patriot θα είναι συμπληρωματική των S-400». [3] Μάλιστα, σύμφωνα με δημοσιεύματα των αμερικανικών ΜΜΕ, ο Τούρκος Πρόεδρος απείλησε ότι θα αντιδράσει σε ενδεχόμενες κυρώσεις, μεταξύ άλλων με την απόσυρση της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ και την απομάκρυνση των αμερικανικών δυνάμεων από την αεροπορική βάση του Incirlik.

Συρία και Κούρδοι

Η εμπλοκή της Τουρκίας στον συριακό εμφύλιο από το 2011, η οποία περιλαμβάνει και τη στρατιωτική της παρουσία μετά το 2016, χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερα περίπλοκη και δαπανηρή.

Πρωταρχικός στόχος της Άγκυρας στη Συρία είναι να εμποδίσει τις συνδεδεμένες με το ΡΚΚ [4] κουρδικές δυνάμεις των Μονάδων Προστασίας του Λαού (People's Protection Units - YPG) στη δημιουργία αυτόνομης περιοχής, κατά μήκος των βόρειων συνόρων της Συρίας με την Τουρκία. Ως γνωστόν, η Άγκυρα θεωρεί ότι οι YPG και ο πολιτικός ομόλογός του, δηλαδή το Κουρδικό Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης της Συρίας (Syrian Kurdish Democratic Union Party ή Partiya Yekitiya Demokratik - PYD), συνιστούν σημαντική εθνική ασύμμετρη απειλή για την Τουρκία.

Να σημειώσουμε ότι οι YPG διαδραματίζουν ηγετικό ρόλο στην οργάνωση-ομπρέλα γνωστή ως Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (Syrian Democratic Forces - SDF), η οποία περιλαμβάνει επίσης Άραβες και άλλα μη κουρδικά στοιχεία. Από το 2014, η SDF υπήρξε ο κύριος εταίρος των αμερικανικών χερσαίων δυνάμεων κατά του Ισλαμικού Κράτους (Islamic State - IS ή ISIS). Παρόλο που η Τουρκία είναι επίσης μέλος του διεθνούς στρατιωτικού συνασπισμού κατά του ISIS, εντούτοις, οι επιχειρήσεις των Αμερικανών για την υποστήριξη της SDF (εκπαίδευση, εξοπλισμοί, οικονομική υποστήριξη, κ.λπ.) τροφοδότησαν την υφιστάμενη ένταση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Τουρκίας.

Τον Δεκέμβριο του 2018, ο Πρόεδρος Τραμπ ανακοίνωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αποσύρουν τους περίπου 2.000 στρατιώτες τους, που έχουν αναπτυχθεί στη Συρία. Το γεγονός αυτό χαροποίησε προσωρινά την Άγκυρα, όμως ακόμη στη Συρία παραμένουν αρκετές εκατοντάδες Αμερικανοί στρατιώτες, χωρίς να είναι γνωστό το χρονοδιάγραμμα απόσυρσής τους.

Η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στη Συρία είναι ζωτικής σημασίας για τους YPG, καθότι η Άγκυρα αρνήθηκε να εγγυηθεί την ασφάλειά τους. Πάντως, αν τελικά οι Ηνωμένες Πολιτείες «υποκύψουν» στις πιέσεις της Τουρκίας και αποφασίσουν να αποσύρουν τις δυνάμεις τους από τη Συρία, τότε είναι πολύ πιθανόν οι YPG να ζητήσουν την άμεση υποστήριξη και προστασία της Ρωσίας και της συριακής κυβέρνησης.

Παρά τις μεταξύ τους τριβές, τον Αύγουστο του 2019, η Ουάσιγκτον και η Άγκυρα συμφώνησαν να δημιουργήσουν ένα κοινό κέντρο επιχειρήσεων, για τη διαχείριση μιας ασφαλούς ζώνης κατά μήκος των βορείων συνόρων της Συρίας με την Τουρκία. Ωστόσο, αναπάντητα παραμένουν αρκετά ερωτήματα σχετικά με τα γεωγραφικά όρια της εν λόγω ζώνης, με το ποιες δυνάμεις θα την ελέγχουν, αλλά και αν ένα τμήμα των 3,6 εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων στην Τουρκία θα μπορούσε να εγκατασταθεί εκεί.

[1] NBC News, «Trump asks GOP senators for ‘flexibility’ on Turkey sanctions», July 24, 2019

[2] Atlantic Council, «After Russian Air Defense Deal, Can Ankara and Washington Repair Their Relationship?», July 15, 2019.

[3] Reuters, «Turkey says S-400 purchase from Russia a ‘done deal,’ cannot be canceled», April 4, 2019

[4] Γενικά, τα ηγετικά στελέχη των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων συνήθιζαν να επισημαίνουν τη διαφορά μεταξύ των YPG και του PKK, ωστόσο, τον Φεβρουάριο του 2018, ο διευθυντής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών Daniel Coats, σε έγγραφό του προς την Επιτροπή Ελέγχου της Γερουσίας για τις Υπηρεσίες Πληροφοριών, χαρακτήρισε τους YPG ως «τη συριακή πολιτοφυλακή του PKK».

Daniel R. Coats, Director of National Intelligence, Statement for the Record: Worldwide Threat Assessment of the US Intelligence Community, Senate Select Committee on Intelligence hearing, February 13, 2018

πόλεμοςΣυρίαS-400ΤουρκίαΗΠΑΡωσίαIssue: 2087Issue date: 22-8-2019Has video: Exclude from popular: 0