Αφιέρωμα – 100 χρόνια από τη συνθήκη της Λωζάννης: Υπογράφοντας στη Λωζάννη

«Η εις την Ευρώπη είσοδος και πάλιν των Τούρκων, ως αχαλινώτων και ατιθασεύτων κατακτητών, απετέλει την χειροτέραν δια τους Συμμάχους ταπείνωσιν».

Ουίνστον Τσόρτσιλ, «The World Crisis», 1925

Ο Βενιζέλος λίγο μετά την έναρξη της διάσκεψης τηλεγράφησε στην Αθήνα:

«Λύσις τρομερού προβλήματος εξαρτάται από κατάστασιν στρατού μας. Δύναται ούτος εντός μιας εβδομάδος εξορμών να φθάσει

όχι Βόσπορον τουλάχιστον εις Τσατάλτζαν. Θρασύτης Τούρκων Συνδιασκέψει είναι τοιαύτη, ώστε Σύμμαχοι, αν δεν διαρρήξωσι διαπραγματεύσεις μετ’ αυτόν εν περιπτώσει συνεχίσεως ελληνοτουρκικού πολέμου, θα μείνωσιν ουδέτεροι και θα προΐδωσι μάλλον ευμενώς προς ενδεχόμενην νίκην μας, ουδέ θα θελήσωσι να στερήσωσι ημάς καρπών αυτής.

Όπως δυνηθώ να έχω αμεσοτέραν αντίληψιν καταστάσεως στρατού, διέταξα στρατηγόν Μαζαράκην απέλθει σήμερον δια Δεδεαγάτς (Αλεξανδρούπολη) και έλθει επαφήν μετά σωματαρχών στρατού, μοι ανακοινώσει δε αντιλήψεις των.

Η ελληνική αντιπροσωπεία στη διάσκεψη της Λωζάννης

Ξένοι στρατιωτικοί ανησυχούν εν τούτοις αποχώρησιν στρατηγού Νίδερ και είμαι βέβαιος ότι, αν ούτος, παραβλέπων κατάστασιν υγείας, αναλάβει πάλι αρχιστρατηγίαν, Σύμμαχοι θα αποβλέπουν μεγαλύτεραν εμπιστοσύνην στρατόν μας».

Η διάσκεψη της Λωζάννης συνήλθε με πρωτοβουλία της Μεγάλης Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας. Οι εργασίες της διήρκεσαν από τις 20 Νοεμβρίου του 1922 ώς και τις 24 Ιουλίου του 1923. Προσκλήθηκαν να συμμετάσχουν επίσης η Ιαπωνία, η Ρουμανία, η Νοτιοσλαβία, η Ελλάδα και η Τουρκία. Εκεί, εκτός από τα ζητήματα ειρήνης και διαμόρφωσης των συνόρων, περιελήφθησαν θέματα σχετικά με τη ναυσιπλοΐα στα Δαρδανέλια και το οθωμανικό χρέος. Στις συζητήσεις για τα Στενά κλήθηκαν και οι χώρες που είχαν άμεση σχέση και ενδιαφέρον, μεταξύ των οποίων και η Σοβιετική Ένωση. Οι ΗΠΑ, των οποίων η συμβολή στη νίκη ήταν τεράστια, συμμετείχαν αρχικά με έναν παρατηρητή, τον οποίο αργότερα τον αντικατέστησε ο Αμερικανός πρέσβης της Βέρνης. Επικεφαλής της ελληνικής πλευράς ανέλαβε ο πρώην πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος μαζί με τον φίλο και συνεργάτη του Δημήτριο Κακλαμάνο, πρεσβευτή της Ελλάδας στο Λονδίνο. «Εφθάσαμε στη Λωζάννη», γράφει ο διπλωμάτης Δημήτριος Κακλαμάνος, «μίαν ομιχλώδη μελαγχολικήν αυγήν του φθινοπώρου. Όλοι εμείς, οι συνοδεύοντες τον μαρτυρικόν ήρωα εις τον διπλωματικόν Γολγοθά, είχαμε το πένθος εις την ψυχήν. Αλλά διαισθανόμεθα ότι την καρδίαν εκείνου συνέθλιβε διπλή οδύνη. Η οδύνη της πατρίδος και η οδύνη του δημιουργού, που βλέπει το δημιούργημά του σωριασμένον εις ερείπια…»

Το μεγαλεπήβολο εθνικό οικοδόμημα της Συνθήκης των Σεβρών, «η Ελλάς των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών», είχε καταρρεύσει. Η νέα συνδιάσκεψη θα αναθεωρούσε την προαναφερόμενη Συνθήκη.

Ο Βενιζέλος θέτει τον εαυτόν του στην υπηρεσία της πατρίδας, έχοντας απέναντί του τα «ιερά τέρατα» του διεθνούς πολιτικού στίβου, τον Γάλλο πρωθυπουργό Πουανκαρέ, τον Άγγλο υπουργό Εξωτερικών λόρδο Κώρζον, τον εκπρόσωπο της Τουρκίας Ισμέτ Ινονού, αντιπροσώπους Ρουμανίας, Σερβίας, Ιαπωνίας κ.ά.

Τουρκική υπεροψία

Η τουρκική αντιπροσωπεία με τον Ινονού προσήλθε στη συνδιάσκεψη με την υπεροψία του νικητή και τη γνωστή τουρκική προκλητικότητα. Από την αρχή η τουρκική αντιπροσωπεία ακολούθησε αδιάλλακτη και παρελκυστική πολιτική, που προκάλεσε την επέμβαση του Βρετανού υπουργού Εξωτερικών, ο οποίος παρατήρησε με το εθνικό του φλέγμα ότι οι Τούρκοι προσήλθαν «ως να ήσαν κατακτητές του κόσμου». Στη συνέχεια, ο Ινονού απαίτησε επιτακτικά να δοθεί στην Τουρκία εναλλάξ η προεδρία ή αλλιώς να διοριστεί Τούρκος γενικός γραμματέας. Οι τουρκικές απαιτήσεις προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις και δυσλειτουργίες, καθώς σε όλα σχεδόν τα ζητήματα προέβαλαν απαράδεκτες αξιώσεις που δεν ήταν δυνατόν να γίνουν αποδεκτές. Η στάση τους αυτή προκάλεσε την έντονη αντίδραση του λόρδου Κώρζον ο οποίος, μπροστά στο αδιέξοδο που δημιουργήθηκε, προτίμησε να επιβάλει τη διακοπή των εργασιών τον Φεβρουάριο του 1923.

Η τουρκική αντιπροσωπεία στη διάσκεψη της Λωζάννης

Ύστερα από αυτή τη διακοπή οι εργασίες συνεχίστηκαν στις 23 Απριλίου, για να ολοκληρωθούν στις 23 Ιουλίου. Την επόμενη μέρα τελικά υπογράφτηκε από όλους τους αντιπροσώπους, στη μεγάλη αίθουσα του Palais de Rumine του Πανεπιστημίου της Λωζάννης, η Συνθήκη, που έλαβε – ως είθισται – το όνομα της πόλης που διεξήχθησανοι εργασίες. Την κύρια Συνθήκη συνοδεύουν ως προσαρτήματα πέντε ειδικές συμβάσεις, τέσσερις δηλώσεις, έξι πρωτόκολλα, μία συμφωνία, μία τελική πράξη και διάφορες επεξηγηματικές επιστολές. Η Συνθήκη περιλάμβανε συνολικά 143 άρθρα.

ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΝΗΣ
Ι. ΣΥΝΘΗΚΗ ΕΙΡΗΝΗΣ

ΥΠΟΓΡΑΦΕΙΣΑ ΤΗΝ 24η ΙΟΥΛΙΟΥ 1923

Η ΒΡΕΤΤΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ, Η ΓΑΛΛΙΑ, Η ΙΤΑΛΙΑ, Η ΙΑΠΩΝΙΑ, Η ΕΛΛΑΣ, Η ΡΟΥΜΑΝΙΑ, ΤΟ ΣΕΡΒΟ-ΚΡΟΑΤΟ-ΣΛΟΒΕΝΙΚΟΝ ΚΡΑΤΟΣ

αφ’ ενός

ΚΑΙ Η ΤΟYΡΚΙΑ

αφ’ ετέρου

Διαπνεόμεναι υπό του αυτού πόθου όπως τερματίσωσιν οριστικώς την εμπόλεμον κατάστασιν, ήτις από του 1914 συνετάραξε την Ανατολήν,

Μεριμνώσαι όπως αποκαταστήσωσι τας μεταξύ αυτών σχέσεις φιλίας και εμπορίου, αναγκαίας δια την κοινήν ευημερίαν των οικείων αυτών Εθνών,

Λαμβάνουσαι υπ’ όψιν ότι αι σχέσεις αύται δέον να βασίζονται επί του σεβασμού της ανεξαρτησίας και της κυριαρχίας των Κρατών,

Απεφάσισαν να συνομολογήσωσιν επί τούτω Συνθήκην και διώρισαν ως πληρεξουσίους αυτών:

Η ΑΥΤΟΥ ΜΕΓΑΛΕΙΟΤΗΣ Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΟΥ ΗΝΩΜΕΝΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΒΡΕΤΤΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΡΛΑΝΔΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝΥΠΕΡΘΑΛΛΑΣΙΩΝ ΒΡΕΤΤΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΩΡ ΤΩΝ ΙΝΔΙΩΝ:
Τον Εντιμότατον Sir Horace George Montagu RUMBOLD, Baronet, G.C.M.G., Ύπατον Αρμοστήν εν Κωνσταντινουπόλει·

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ:
Τον Μέραρχον Στρατηγόν x. Maurice PELLE, Πρεσβευτήν της Γαλλίας, Ύπατον Αρμοστήν της Δημοκρατίας εν Ανατολή, Ανώτερον Ταξιάρχην Τάγματος
της Λεγεώνoς της Τιμής·

Η ΑΥΤΟΥ ΜΕΓΑΛΕΙΟTHΣ Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ:
Τον έντιμον Μαρκήσιον Canulle GARRONI, Γερουσιαστήν του Βασιλείου, Πρεσβευτήν της Ιταλίας, Ύπατον Αρμοστήν εν Κωνσταντινουπόλει,
Μεγαλόσταυρον των Ταγμάτων των Αγίων Μαυρικίου και Λαζάρου και του Στέμματος της Ιταλίας·

Τον Κύριον Jules Cesar MONTAGNA, Έκτακτον Απεσταλμένον και Πληρεξούσιον Υπουργόν εν Αθήναις, Ταξιάρχην του Τάγματος των Αγ. Μαυρικίου και Λαζάρου, Ανώτερον Ταξιάρχην του Στέμματος της Ιταλίας·

Η ΑΥΤΟΥ ΜΕΓΑΛΕΙΟTHΣ Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΩΡ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ:
Τον Κύριον Kentaro OTCHIAI, Jusammi, Μέλος πρώτης τάξεως του Τάγματος του Ανατέλλοντος Ηλίου, Έκτακτον και Πληρεξούσιον Πρεσβευτήν εν Ρώμη·

Η ΑΥΤΟΥ ΜΕΓΑΛΕΙΟΤΗΣ Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ:
Τον Κύριον Ελευθέριον Κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΝ, Πρώην Πρόεδρον του Υπουργικού Συμβουλίου, Μεγαλόσταυρον του Τάγματος του Σωτήρος·

Τον Κύριον Δημήτριον ΚΑΚΛΑΜΑΝΟΝ, Πληρεξούοιον Υπουργόν εν Λονδίνω, Ταξιάρχην του Τάγματος του Σωτήρος·

Η ΑΥΤΟΥ ΜΕΓΑΛΕΙΟΤΗΣ Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΡΟΥΜΑΝΙΑΣ:
Τον Κύριον Constanun I. DIAMANTY, Πληρεξούσιον Υπουργόν·

Τον Κύριον Constanun CONTZESCO Πληρεξούσιον Υπουργόν·

Η ΑΥΤΟΥ ΜΕΓΑΛΕΙΟΤΗΣ Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΣΕΡΒΩΝ, ΤΩΝ ΚΡΟΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΛΟΒΕΝΩΝ:
Τον Δρα Miloutine YOVANOVITCH, Έκτακτον Απεσταλμένον και Πληρεξούσιον Υπουργόν εν Βέρνη·

Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΙΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΕΩΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ:
Τον ISMET Pacha, Υπουργόν επί των Εξωτερικών, Βουλευτήν Αδριανουπόλεως· Τον Δρα RIZA NOUR Bey Υπουργόν της Υγιεινής και Κοινωνικής
Περιθάλψεως, Βουλευτήν Σινώπης·

Τον HASSAN Bey, πρώην Υπουργόν Βουλευτήν Τραπεζούντος·

ΟΙΤΙΝΕΣ, επιδείξαντες αλλήλοις τα πληρεξούσια αυτών έγγραφα, ευρεθέντα εν πλήρει τάξει και κατά τους απαιτούμενους τύπους, συνεφώνησαν επί των
ακολούθων όρων:

……………………………..

Τα περιεχόμενα της Συνθήκης ΜέρηΠροοίμιοΜέρος Α. Πολιτικοί όροι (άρθρα 1–45)Μέρος Β. Δημοσιονομικοί όροι (άρθρα 46–63)Μέρος Γ. Οικονομικοί όροι (άρθρα 64–100)Μέρος Δ. Συγκοινωνίες και υγειονομικά ζητήματα (άρθρα 101–118)Μέρος Ε. Διάφορες διατάξεις (άρθρα 119–143)ΥπογραφέςΟι ακόλουθες συμβάσεις έχουν επισυναφθεί στη Συνθήκη της Λωζάννης: Σύμβαση περί του καθεστώτος των Στενών (Λωζάννη, 24 Ιουλίου 1923) Σύμβαση περί της μεθορίου της Θράκης (Λωζάννη 24 Ιουλίου 1923) Σύμβαση περί εγκαταστάσεως και δικαστικής δικαιοδοσίας (Λωζάννη, 24 Ιουλίου 1923) Εμπορική σύμβαση (Λωζάννη 24 Ιουλίου 1923) Σύμβαση περί ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών (Λωζάννη, 30 Ιανουαρίου 1923) Ελληνοτουρκική συμφωνία περί της επιστροφής των κρατουμένων αμάχων και της ανταλλαγής αιχμαλώτων πολέμου (Λωζάννη, 30 Ιανουαρίου 1923) Δηλώσεις (Λωζάννη, 24 Ιουλίου 1923) Πρωτόκολλα (Λωζάννη, 24 Ιουλίου 1923) Τελική πράξη

Διαβάστε επίσης:

Αφιέρωμα – 100 χρόνια από τη συνθήκη της Λωζάννης: Βενιζελική πολιτική δίχως Βενιζέλο

Θα λερώσουν τα χέρια τους;

Η κούρσα της διαδοχής και ο «θερμός» Αύγουστος του ΣΥΡΙΖΑ