Fake news: Από την πανδημία παραπληροφόρησης στον πόλεμο της προπαγάνδας

Η ταχύτατη εξάπλωση του εξτρεμισμού στους νέους, της προπαγάνδας και των ψευδών ειδήσεων στο διαδίκτυο βρέθηκαν στο επίκεντρο εκδήλωσης με θέμα «Η εξάπλωση του διαδικτυακού εξτρεμισμού στους νέους: Προκλήσεις & αντιμετώπιση», που διοργάνωσαν το ΚΜΟΠ – Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας και το Mediterranean College. Αξιοσημείωτο στοιχείο που προέκυψε από τη συζήτηση είναι πως πλέον το 83% των Ευρωπαίων πολιτών πιστεύουν ότι οι ψευδείς ειδήσεις αποτελούν

«Η ριζοσπαστικοποίηση αν και δεν αποτελεί νέο φαινόμενο, έχει καταστεί σοβαρή απειλή τα τελευταία χρόνια λόγω της ανάπτυξης νέων τεχνολογιών και της αυξανόμενης χρήσης του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης», δήλωσε η Γενική Διευθύντρια του ΚΜΟΠ και Ιδρύτρια του Προγράμματος Live Without Bullying, κ. Αντωνία Τορρένς, ανοίγοντας την εκδήλωση.

Κάνοντας μια εισαγωγική αναφορά στην έξαρση της παραπληροφόρησης εν μέσω πανδημίας αλλά και με αφορμή τον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας, o κ. Παναγιώτης Κακολύρης, μέλος του επιστημονικού συμβουλίου του ΚΜΟΠ και Γενικός Διευθυντής της εταιρείας στρατηγικής επικοινωνίας SOCIALDOO, παρατήρησε πως τα διαδικτυακά fake news αποτελούν πλέον βασικό όχημα προπαγάνδας και δημιουργούν ένα μεγάλο – καθοριστικής σημασίας – μέτωπο στον εν εξελίξει πόλεμο. Οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης κάνουν ακόμα πιο δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ αλήθειας και ψέματος. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει ακόμα περισσότερο τη σημασία της έγκυρης δημοσιογραφίας και του fact checking, της διασταύρωσης στοιχείων από τους ίδιους χρήστες μέσω αξιόπιστων πηγών. Επεσήμανε μάλιστα ότι, σύμφωνα με έρευνα του ΜΙΤ, τα fake news έχουν 70% περισσότερες πιθανότητες να αναπαραχθούν στα social media από τις αξιόπιστες ειδήσεις.

Στην «απειλή των κυβερνοεπιθέσεων, το «χάκινγκ» της παράνομης χρήσης προσωπικών δεδομένων και το ηλεκτρονικό έγκλημα αναφέρθηκε ο κ. Βασίλης Παπακώστας, Διευθυντής της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος. Ο κ. Παπακώστας παρατήρησε πως οι υποθέσεις που χειρίζεται η Δίωξη καταγράφουν «φοβερά αυξητικές τάσεις», με το σχετικό ποσοστό να διαμορφώνεται το 2021 στο +21,7%. Η κρυπτογράφηση της επικοινωνίας, η χρήση του «σκοτεινού διαδικτύου» (dark web) και οι υπηρεσίες cloud καθυστερούν το έργο των διωκτικών αρχών, σημείωσε, υπογραμμίζοντας πάντως την καλή και αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ των εθνικών αρχών και των εταιρειών που διαχειρίζονται τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Αναφερόμενος στη χρήση του διαδικτύου και στα fake news, ο κ. Παπακώστας έκανε λόγο για έλλειψη εμπειρίας των χρηστών, οι οποίοι, όπως είπε, «δεν αξιολογούν τις πηγές πληροφόρησης, υιοθετούν τα πάντα και αναδημοσιεύουν τα πάντα». Ο κόσμος είναι εθισμένος στα «εντυπωσιακά ψέματα», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Για τον εξτρεμισμό στην εποχή της πανδημίας και την επέλαση του infodemic, δηλαδή της πανδημίας παραπληροφόρησης και διασποράς ψευδών ειδήσεων, μίλησε η κ. Κλημεντίνη Διακομανώλη, Στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με ειδίκευση σε θέματα Τύπου και Επικοινωνίας, υπογραμμίζοντας τη σημασία του ελέγχου των ειδήσεων που διακινούνται (fact-checking). Επικαλούμενη πάντως στοιχεία από το Ευρωβαρόμετρο (2019, 2020), υποστήριξε πως οι πολίτες εμφανίζονται πλέον συνειδητοποιημένοι ως προς την επικινδυνότητα των ψευδών ειδήσεων. Όπως ανέφερε, το 83% των Ευρωπαίων πολιτών πιστεύουν ότι οι ψευδείς ειδήσεις αποτελούν κίνδυνο για τη δημοκρατία, ενώ το 73% των χρηστών του διαδικτύου ανησυχούν για την ψηφιακή παραπληροφόρησης σε προεκλογικές περιόδους.

Η κ. Διακομανώλη αναφέρθηκε επίσης στα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης. Συγκεκριμένα, επεσήμανε τη στενή συνεργασία και τον κώδικα δεοντολογίας που έχει υπογράψει η Επιτροπή με τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, τα υπάρχοντα συστήματα ιχνηλάτησης της παραπληροφόρησης που είναι διαθέσιμα σε όλες τις χώρες, τη συνεργασία μεταξύ των κρατών – μελών, αλλά και με οργανισμούς που ασχολούνται με την παραπληροφόρηση, όπως το European Observatory, την ειδική υπηρεσία που έχει συσταθεί στο ΥΠΕΞ, η οποία έχει εντοπίσει 15.000 δημοσιεύματα που αφορούν παραπληροφόρηση που προέρχεται από το Κρεμλίνο την τελευταία 5ετία, καθώς και την υποστήριξη της ποιοτικής δημοσιογραφίας και τη στενή συνεργασία και παρακολούθηση της δουλειάς των fact-checkers.

Στη θρησκευτική ριζοσπαστικοποίηση και στο πώς αυτή λειτουργεί στο διαδίκτυο αναφέρθηκε ο Δρ. Τριαντάφυλλος Καρατράντος, ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ – Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής. Ο κ. Καρατράντος επεσήμανε τον κομβικό ρόλο που παίζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τόσο στην κινητοποίηση όσο και στη στρατολόγηση και οργάνωση τρομοκρατικών ενεργειών, ενώ έκανε ειδική αναφορά στον ISIS ως το απόλυτο case study όσον αφορά στην τελειοποίηση της εξτρεμιστικής προπαγάνδας στο διαδίκτυο. Ο ISIS «κατάφερε να μεταφέρει την προπαγάνδα σε ένα τελείως άλλο επίπεδο», χρησιμοποιώντας κυρίως το Twitter, «χακάροντας» δημοφιλή hashtags αλλά και μέσα από το διαδικτυακό προπαγανδιστικό περιοδικό του, το Dabiq.

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος “COMMIT: COMMunIcation campaign against exTremism and radicalisation”, στο οποίο συμμετέχει το ΚΜΟΠ. Σκοπός του COMMIT είναι «να βελτιώσει τις ικανότητες των νέων, ηλικίας 13-25 ετών, προκειμένου να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στις προκλήσεις που συνδέονται με την εξτρεμιστική διαδικτυακή προπαγάνδα και τη βίαιη ριζοσπαστικοποίηση», δήλωσε η διαχειρίστρια του προγράμματος, κ. Αφροδίτη Αζάρη, παρουσιάζοντας την πρωτοβουλία.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο commit-project@kmop.org ή στο τηλ. 2103637547.