Η πολιτεία των φαύλων

Άρθρον του ΝΙΚΟΛΆΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΎΛΗ
φιλολόγου

«Αγάθων έφη, τον άρχοντα
Τριών δει μεμνήσθαι.
Πρώτο μεν ότι ανθρώπων άρχει,
Δευτερον ότι
Κατά νόμους άρχει,
Τρίτον ότι ουκ αεί άρχει»

Μέσα του 4ου αι. π.Χ. Στον αθηναϊκό πολιτικό στίβο κυριαρχούν οι δημαγωγοί,
καθώς και οι καιροσκόποι πολιτικάντηδες, που με τις αλλοπρόσαλλες,
ανεύθυνες, εκμαυλιστικές και.....
υστερόβουλες ενέργειές των, έχουν προκαλέσει
πολλά δεινά στην Αθήνα κι έχουν καταρρακώσει το κύρος της. Όσοι αγωνίζονται
δια την ανόρθωσιν της πολιτείας έρχονται συνεχώς σε αντίθεσιν με την
νωθρότητα και την αδιαφορίαν των πολιτών.

Αυτή η νωθρότητα μας έχει καταστρέψει. Πώς προκλήθηκε; Μα από την αδιαφορία
δια την διάπραξιν του καθήκοντος. Και ποιο είναι αυτό; Όλοι μας έχουμε
ιεράν υποχρέωσι ν’ αποτρέπωμεν τον διπλανό μας από την διάπραξιν
παρανομιών. Πολύ περισσότερον όμως έχουμε υποχρέωσιν να εμποδίζωμεν από
παρεκτροπές και αδικίες αυτούς που κατέχουν αξιώματα και μάλιστα ηγετικές
θέσεις μέσα στην πολιτεία. Ο Δημοσθένης, ένας από εκείνους τους τελευταίους
ρωμαντικούς που πολέμισαν την αδιαφορίαν των πολλών κραύγαζεν: «*Πρέπει
βέβαια όλοι εσείς ν’ αποκλείετε και να εμποδίζετε αυτούς που παρανομούν και
κατεξοχήν αυτούς που κατέχουν αξιώματα και αυτούς που διαχειρίζονται τα
κοινά. Γιατί εξαιτίας αυτών είναι φυσικό και να βλάπτωνται τα κοινά και η
πολιτεία, εάν είναι διεφθαρμένοι και αντίθετα πάρα πολύ να ωφελούνται, εάν
είναι ενάρετοι και θέλουν να είναι προσηλωμένοι στους νόμους*» (Δημοσθ.,
Κατά Αριστογείτωνος, Β, 1-3).

Η πολιτεία μπορεί να υποστή ολέθριες καταστροφές, εάν το πηδάλιον του
σκάφους της το κατευθύνουν άνθρωποι φαύλοι, δηλαδή τιποτένιοι και
πρόστυχοι. Εάν όμως στην ηγεσία της πολιτείας βρίσκονται άνθρωποι δίκαιοι
κι ενάρετοι, τότε είναι βέβαιον ότι η πολιτεία αυτή θα προκόψη και θα
ευτυχήση. Από τους καρπούς φανερώνεται και η ποιότητα των δένδρων, από τα
αποτελέσματα κρίνονται και η ποιότητα των ενεργούντων προσώπων, το ήθος των
και η δύναμη της σκέψεώς των, ο νούς των. Ο όλεθρος προήλθε σήμερα διότι οι
κατέχοντες τα αξιώματα και πρόστυχοι ήσαν στην ψυχή και στην σκέψι των δεν
ευδοκίμησεν το αγαθόν αλλά η τέχνη του εξαπατάν, προκειμένου δια ίδιον
όφελος να καρπωθούν τα πλούσια ελέη της νομής της εξουσίας.

Δυο κριτήρια υπάρχουν δια να εξάγονται κάθε φορά τα ανωτέρω. Πρώτον οι
άρχοντες δέον να ενθυμούνται ότι άρχουν σύμφωνα με τους νόμους. Το ότι
ουδείς τιμωρείται ως υπαίτιος συμφορών, ουδόλως μπορεί έστω κι ως αστείον
να θεωρηθή ότι κείται εν ισχύ η το άρχειν δια του νόμου. Δεύτερον δέον να
ενθυμούνται οι άρχοντες ότι εξουσιάζουν ανθρώπους κι όχι ζώα. Όταν λοιπόν
καταδικάζουν αυτοί των λαό, χάριν της δικής τους ανηθικότητος να ζούν με
όσα αυτοί λαμβάνουν εις ολίγας ώρας, τι δηλοί αυτό παρά το ότι αληθώς
νομίζουν ότι έχουν υπο την εξουσίαν των κτήνη δίχως ψυχή; Διότι ο καθέν