Για την Αλέκα Παπαρήγα…

Διασκέδασα πολύ με την αγωνία κάποιων σχολιογράφων κυρίως για το αν θα αλλάξει το Κομμουνιστικό Κόμμα τώρα που σιγά σιγά φεύγει από το προσκήνιο η πάνω από είκοσι χρόνια Γενική Γραμματέας του κ. Αλέκα Παπαρήγα. Βρήκα επίσης λίγο επιπόλαιες τις εκτιμήσεις της πολυετούς θητείας της: οι πιο πολλές από αυτές αντιμετωπίζουν το ΚΚΕ ως ένα ακόμα αστικό κόμμα που «θα πρέπει ν ανοίξει στην κοινωνία», να «αφουγκραστεί την πρόοδο, την οποία η Παπαρήγα δεν κατάλαβε» κτλ. Κάποιοι βιάστηκαν και να βαφτίσουν «Χρουτσόφ» το νέο Γενικό Γραμματέα κ. Δημήτρη Κουτσούμπα, να τον νουθετήσουν ν' αλλάξει το κόμμα κτλ. Νομίζω ότι επαναλαμβάνεται πάλι το ίδιο λάθος: διάφοροι μπερδεύουν την πραγματικότητα με τη δική τους προσδοκία. Το αστείο είναι ότι κατηγορούν το ΚΚΕ για δογματισμό όταν δογματικοί είναι κυρίως οι ίδιοι: θα ήθελαν ένα άλλο ΚΚΕ, πιο στα μέτρα τους και πιο δικό τους, και το απαιτούν όμοιο με λογιών λογιών μοντέρνους σχηματισμούς, με τη λογική των εκπαιδευτών που στο στρατό θέλουν οι φαντάροι να κάνουν τις ίδιες οπλοασκήσεις με τα ίδια παραγγέλματα. Αυτού του τύπου τις νουθεσίες τις βρίσκω κομμάτι άκομψες και ενοχλητικές, μολονότι με το ΚΚΕ με χώριζαν πάρα πολλά. Αν θέλουμε να μιλήσουμε σοβαρά για την Αλέκα Παπαρήγα πρέπει να θυμηθούμε τι συνέβαινε στο κόμμα το 1991, όταν ανέλαβε γραμματέας. Ο κόσμος άλλαζε, οι λαϊκές δημοκρατίες της ανατολικής Ευρώπης κατέρρεαν η μία μετά την άλλη, η Κίνα έκανε στροφή προς ένα καπιταλισμό στηριγμένο σε μεροκάματα πείνας. Το ΚΚΕ στην Ελλάδα ξαναζούσε μέρες διάσπασης, μόνο που αυτή τη φορά το ζήτημα δεν ήταν ποια ηγετική ομάδα θα αναλάβει τα ηνία, αλλά το αν πρέπει ή όχι να διαφοροποιηθεί η ίδια η ιδεολογική υπόσταση του κόμματος. Βλέποντας, εξ αποστάσεως, εκείνες τις διαφορές δεν υπάρχει ζήτημα σωστού και λάθους: και οι μεν και οι δε, και οι ορθόδοξοι και οι αναθεωρητές, είχαν κάποια δίκια και κάποια άδικα. Οι αναθεωρητές π.χ, μεταξύ των οποίων ήταν αρκετοί που ίδρυσαν το Συνασπισμό, ήθελαν τη μεταρρύθμιση του ΚΚΕ για να μπορεί αυτό να εμπλακεί μελλοντικά σε κάποιο σχήμα εξουσίας και εκτιμούσαν ότι η κατάρρευση των λαϊκών δημοκρατιών επιβάλει την επεξεργασία μιας νέας πρότασης. Οι ορθόδοξοι από την άλλη, έθεταν με τον τρόπο τους μια δική τους ερώτηση: τι νόημα έχει να βρεθείς σε ένα μηχανισμό εξουσίας, αν αρνηθείς για χάρη της την ίδια την φύση σου και την πρότασή σου; Στην επισήμανση ότι η πρόταση απέτυχε, η απάντηση ήταν η πτώση των λαϊκών δημοκρατιών δεν θα δημιουργήσει παραδείσους, αλλά κοινωνίες με άλλου τύπου προβλήματα. Με άλλα λόγια δεν υπάρχει ανάγκη άρνησης της πρότασης εξουσίας, αλλά ανάγκη δουλειάς για την βελτίωσή της. Και κυρίως ανάγκη για ταξική, καθημερινή, πάλη. Πιθανότατα για όποιον παρακολουθούσε τις διεργασίες στο ΚΚΕ εξ αποστάσεως, όπως κάνω εγώ π.χ που λατρεύω τη γενικότερη σοβιετολογία, το ζήτημα να ήταν πραγματικά ποια από τις δυο τάσεις έκανε τότε την καλύτερη ανάγνωση της ιστορίας. Όμως το ΚΚΕ είχε ένα άλλο δικό του θέμα: στην πραγματικότητα είχε να διαλέξει ανάμεσα στο αν θα λειτουργήσει κάπως καιροσκοπικά, αναδεικνύοντας και στηρίζοντας μια ηγετική ομάδα που θα δημιουργούσε ένα είδος συμπάθειας για μεταμελημένους ηττημένους (όπως κάποτε προσπάθησε το ΚΚΕ εσωτερικού), ή αν θα περιχαρακωθεί, θα παίξει επιθετική άμυνα απέναντι στην κριτική και θα κρατήσει τις τραυματισμένες αρχές του προστατεύοντας βασικά πιστεύω του κόσμου του, που ήθελε από κάπου να πιαστεί. Θυμάμαι ότι εκείνο τον καιρό παρακολουθούσα και την μετεξέλιξη του ιταλικού κομμουνιστικού κόμματος που υπό την ηγεσία του Ακίλε Οκέτο μεταβάλλονταν σε Κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς, όχι χωρίς δάκρυα: ήμουν στη Ρώμη και μέλος του ανοιχτού συνεδρίου του. Αν σας ενδιαφέρει η ιστορία να δείτε δυο ταινίες του Νάνι Μορέτι, το «La Cosa» και το «Palombela rossa»: θα καταλάβετε ότι και το σαφώς πιο φιλοευρωπαϊκό Partito Comunista Italiano πέρασε συναισθηματικές και όχι μόνο θύελλες. Τότε οι Ιταλοί, προσπαθώντας να βρουν τη χρυσή τομή ανάμεσα σε μια δογματική παράδοση και μια οπορτουνιστική μετεξέλιξη, έφτιαξαν ένα ενδιαφέρον τερατούργημα: κράτησαν τα σύμβολα (κόκκινη σημαία, σφυροδρέπανο κτλ) και τα τοποθέτησαν σε ένα νέο σύμβολο – ένα πλατάνι, αν θυμάμαι καλά, με μια σημαία κομμουνιστική στη βάση του. Αντιθέτως οι δικοί μας διάλεξαν την Αλέκα Παπαρήγα, δηλαδή μια συντρόφισσα με λόγο και μορφή οικεία στον τότε μπερδεμένο κομμουνιστή ψηφοφόρο που έβλεπε τον κόσμο του να καταρρέει: πολιτική δεν κάνουν οι διακηρύξεις, κάνουν και τα πρόσωπα. Οι Ιταλοί νέοκομουνιστές μετά από λίγο διασπάστηκαν, μετά ο νέος κεντρικός φορέας μετασχηματίστηκε πάλι, έφτασε στην εξουσία με το Ντ Αλέμα, έκανε μια τρύπα στο νερό γιατί για να την κερδίσει συνασπίστηκε με ένα σωρό άλλους που πίστευαν σε άλλα μοντέλα και σήμερα αναζητά ηγεσία μολονότι συγκεντρώνει ακόμα ένα μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων. Οι δικοί μας, χάρη στην Παπαρήγα, κρατήθηκαν, δημιούργησαν μια μικρή αλλά στέρεα βάση κι έχουν πάντα μια συγκεκριμένη πρόταση: ίσως όχι τόσο ελκυστική, αλλά σίγουρα όχι οπορτουνιστική. Αυτή η επιλογή δεν βοήθησε το κόμμα να βρεθεί σε κάποιο εξουσιαστικό σχήμα. Όμως, αν δεν υπήρχε πιθανότατα σήμερα να μην υπήρχε το ίδιο το κόμμα: η πορεία, οι συμμαχίες, τα βολέματα και οι χαμαιλεόντιες μεταλλάξεις των τότε αναθεωρητών μαρτυρούν ικανότητες πολιτικής επιβίωσης, αλλά και έλλειψη συνέπειας. Σε μια χώρα που ο καθένας ψάχνει μπαρούφες για να δώσει σε όλους δίκιο, η συνέπεια είναι αξιέπαινη. Και το ΚΚΕ, περισσότερο απαραίτητο από διάφορα πολιτικά μορφώματα με θολό προσανατολισμό και μπερδεμένο λόγο.  Η Παπαρήγα υπήρξε συνεπής και τετράγωνη – όπως ακριβώς και το Κόμμα. Το να κρίνεις τα πεπραγμένα της μιλώντας για αυτή με όρους που ταιριάζουν σε ηγέτη αστικού κόμματος είναι κουταμάρα. Η Ελλάδα είναι γεμάτη από κόμματα που μεταλλάσσονται ψάχνοντας ψήφους και που αναζητούν τι ευχάριστο μπορεί να πουν στον κόσμο – αδιαφορώντας για το αν αυτό είναι αριστερή πρόταση: συζητάνε π.χ για την ανακεφαλαιοποίηση των Τραπεζών, το ευρώ και τη δραχμή, το ύψος των φόρων, τα κουρέματα των ομολόγων και των καταθέσεων των κεφαλαιούχων, λες και η Αριστερά είναι επιτροπή ελέγχου της Σοφοκλέους ή η αντιπολίτευση του Σόιμπλε. Το ΚΚΕ, στα δικά μου μάτια, χάρη και στην Γραμματέα του δεν ήταν ούτε ανοιχτό, ούτε κλειστό τα τελευταία είκοσι χρόνια: ήταν σαφές. Οποιος μαζί του συμφωνεί, έχει την βοήθεια και την κατανόησή του, αλλά εκπτώσεις για τις θέσεις του το κόμμα δεν δέχτηκε γιατί η ιστορία λέει (κι όχι μόνο η ελληνική…) ότι όπου τις έκανε έχασε τη φυσιογνωμία του και την ψυχή του. Ελπίζω κι ο νέος Γενικός Γραμματέας να είναι απλός και σαφής, όπως ήταν η (και) ποδοσφαιρόφιλη μεγάλη κυρία Αλέκα. Κι ας μην συμφωνώ σε τίποτα με το κόμμα, καταλαβαίνω ότι σε μια χώρα που δεν υπάρχουν προτάσεις, αλλά μόνο πολιτικό marketing, το να έχεις μια ξεκάθαρη πρόταση δεν κάνει κακό.