Τρία σπουδαία βιβλία «Ιστορίας» Έβανς, Ντιράν, Κούσουλας

Του Δημήτρη Φύσσα

Ρίτσαρντ Τζον Έβανς «Η έλευση του Γ΄ Ράιχ». Μετάφραση Κώστας Αντύπας, επιμέλεια Κώστας Λιβιεράτος. Αλεξάνδρεια 2013. Πρόκειται για το πρώτο μέρος της τριλογίας που έχει γράψει ο σύγχρονός μας Βρετανός ιστορικός και που έχει προγραμματίσει για έκδοση ο εξαίρετος εκδοτικος οίκος (το βιβλίο αυτό πρωτοβγήκε στ΄ αγγλικά το 2003. Θ΄ ακολουθήσουν: «Το Γ΄ Ράιχ στην εξουσία», του 2005, και «Το Γ΄ Ράιχ στην πόλεμο» του 2008).

Ο Έβανς ανιχνεύει τις ρίζες του Γ΄ Ράιχ στον Μπίσμαρκ και τη

γερμανική ενοποίηση του 19ου αιώνα, που έγινε σε συντηρητικότατη κατεύθυνση, με πρώτη ύλη και τον απλοϊκό αντισημητισμό. Η ήττα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αποδόθηκε σε προδότες, η Συνθήκη των Βερσαλιών όξυνε την κατάσταση, η Δημοκρατία της Βαϊμάρης υπονομεύτηκε από πραξικοπήματα τόσο των κομουνιστών όσο και των ακροδεξιών, η φτώχεια μεγάλωσε, η παγκόσμια οικονομική κρίση έδωσε τη χαριστική βολή, τα δημοκρατικά κόμματα πνίγηκαν στις αντιθέσεις τους: - να πώς ένα περιθωριακό κόμμα με επικεφαλής τον Αδόλφο Χίτλερ αφέθηκε να γίνει κεντρικός τρομοκράτης στης γερμανική κοινωνία και να κερδίσει εκλογές, για να καταργήσει κάθε δημοκρατικό ίχνος και να γίνει μονοπώλιο όταν εδραιώθηκε στην εξουσία (1933).

Το βιβλίο είναι σπουδαίο και γιατί περιέχει πρωτογενή στοιχεία που συνήθως δεν τα υποπτευόμαστε (π.χ. μαρτυρίες κοινων ανθρώπων). Περισσότερα στη λαμπρή παρουσίαση του Γιώργου Σιακαντάρη στο τρέχον «The Book's journal» του Μάρτη. Υπογραμμίζω την αρτιότητα της έκδοσης κι ακόμα -γιατί όχι;- το χοντρό εξώφυλλο.

Λουκάς Κούσουλας «Θουκυδίδης Αθηναίος και Αμερικάνος ποιητής» Gutenberg 2013. O φιλόλογος Λουκάς Κούσουλας (γεννημένος το 1929) έχει διδάξει κόσμο και κόσμο -κι έχει αγαπηθεί απ΄όλους- γράφει δε εδώ και μισόν αιώνα. Στο πρόσφατο αυτό βιβλίο του περιέχονται 22 κείμενα, ιδίως δοκίμια, που αναφέρονται κυρίως στη νεοελληνική λογοτεχνία, καλύπτοντας χρονολογικά μια περίοδο από το 1989 μέχρι σήμερα.
Το δοκίμιο για το Θουκυδίδη ως «Αθηναίο και Αμερικάνο ποιητή» (Τι; «Ποιητής»; «Αμερικάνος»;), που δίνει και τον τίτλο στο όλο έργο, είναι το εκτενέστερο. Αξίζει να διαβαστεί, ώστε να δει ο καθένας ότι δεν έχουν γραφτεί τα πάντα για το σημαντικό αρχαίο Έλληνα ιστορικό, πάντα «βγαίνει» και καινούργιο ψαχνό, νέες και απρόσμενες πλευρές του- ιδίως όταν συσχετίζεται με τον Έζρα Πάουντ.
Κύριο χαρακτηριστικό του βιβλίου είναι η γλώσσα του: έντονη προφορικότητα (οι διακοπές που δηλώνονται με δυο παύλες είναι συνεχείς) αυτοσχόλια (ακόμα και αυτοσάτιρα) και παρεκβάσεις, συναποτελούν ένα γοητευτικό λόγο, που είναι σα να βγαίνει από μαγνητόφωνο. Αλλά διαβάζοντας το βιβλίο, δε θα καλλιεργηθείς μονάχα γλωσσικά, μα όλο και σε κάτι θα βγεις σοφότερος.

Γουίλ Ντιράν «Η περιπέτεια της Φιλοοσοφίας». Μετάφραση Γιώρος Μπαρουξής, προλογικό σημείωμα Νίκος Δήμου. Μεταίχμιο 2014. Μπορεί ένα βιβλίο, γραμμένο το 1926, να είναι σήμερα, σχεδόν 90 χρόνια μετά, εξίσου ενδιαφέρον για τον αναγνώστη. Μπορεί, λένε οι συντελεστές που επανεκδίδουν σήμερα το κλασικό «The Story of Phlilosofy. The Lives and Opinions of the Great Philosophers of the Western World». Δεν πρόκειται για καμιά από τις συνήθεις βαρετές «Ιστορίες της Φιλοσοσφίας», ούτε -ακόμα λιγότερο- για κανένα βαρύ φιλοσοφικό βιβλίο. Όχι.
Ο μεγάλος Αμρικάνος συγγραφέας, ιστορικός και φιλόσοφος Ντιράν (1885 - 1981- ποιος δεν ξέρει την «Ιστορία του Πολιτισμού» του;) διάλεξε 15 μόνο φιλόσοφους κι έγραψε, σε 11 μόνο κεφάλαια, για τις ζωές τους, με ταυτόχρονη αναφορά στο έργο τους. Οι φιλόσοφοι είναι: Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Μπέικον, Σπινοζα, Βολτέρος, Καντ, Σοπενάουερ, Σπένσερ, Νίτσε, «Σύγχρονοι Ευρωπαίοι» (Μπερξόν, Κρότσε, Ράσελ) και «Σύγχρονοι Αμερικάνοι» (Σανταγιάνα, Τζέιμς, Ντιούι), έστω και αν αναφέρονται και πολλοί άλλοι εν παρόδω. Η λογική του Ντιράν είναι: πρέπει να γράψω απλά, δασκαλίστικα, για τον πολύ κόσμο. «Η ανθρώπινη γνώση είναι πια τόσο αχανής, ώστε δύσκολα μπορούμε να τη διαχειριστούμε. Σε αυτές τις συνθήκες, ο ρόλος του επαγγελματία δάσκαλου ήταν ξεκάθαρος. Έπρεπε να διαμεσολαβεί ανάμεσα στον ειδικό και τον απλό κόσμο». Αυτό γράφει στον πρόλογό του ο Ντιράν. Κι αυτό έκανε στο βιβλίο του, με πολλή επιτυχία.

[email protected]