Το «προπατορικό αμάρτημα» του ευρώ

«Ένα ασθενικό μωρό που γεννήθηκε πρόωρα». Αυτό ήταν το ευρώ, σύμφωνα με την εκτίμηση που διατύπωνε τη στιγμή της υιοθέτησης του κοινού νομίσματος ο τότε αρχηγός της Σοσιαλδημοκρατικής αντιπολίτευσης στη Γερμανία (και μετέπειτα καγκελάριος) Gerhard Schroeder. Τις απόψεις του φαίνεται πως συμμερίζονταν αρκετοί υψηλόβαθμοι γραφειοκράτες του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών, οι οποίοι έδιναν μάχη, ώστε να μην περιληφθεί στη νομισματική ενοποίηση η Ιταλία. Τα ονόματά τους, μία δεκαετία μετά, τα γνώριζε όλη η Ευρώπη, εφόσον πρόκειται για ανθρώπους όπως ο Juergen Stark (μετέπειτα επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ) ή ο Klaus Regling (νυν επικεφαλής του EFSF). Όμως τους καταδιώκει ακόμη η ήττα τους τη δεκαετία του '90, όταν με καθαρά πολιτικά κριτήρια η καγκελαρία παραμέρισε τις αντιρρήσεις τους ως προς την Ιταλία - ενώ λίγο αργότερα επρόκειτο να επαναλάβει το λάθος, ανάβοντας το «πράσινο φως» για την εισδοχή στην ΟΝΕ της ακόμη πιο προβληματικής Ελλάδας.

Αυτή είναι η εικόνα που προκύπτει από τα εκατοντάδων σελίδων εμπιστευτικά έγγραφα της περιόδου 1994-1998 (αναφορές της γερμανικής πρεσβείας στη Ρώμη, εσωτερικές σημειώσεις της καγκελαρίας, χειρόγραφα πρακτικά συναντήσεων κ.ο.κ.) τα οποία το περιοδικό Spiegel ζήτησε (και η γερμανική κυβέρνηση ασμένως παραχώρησε) για δημοσίευση.

Σύμφωνα με το Spiegel η «επιχείρηση αυτό-εξαπάτησης» ξεκίνησε ήδη από τον Δεκέμβριο του 1991, με την υπογραφή της Συνθήκης της Μάαστριχτ, οπότε η Ιταλία εμφανιζόταν ως εκ θαύματος να πληροί όλα τα τεθέντα κριτήρια. Οι αξιωματούχοι της Βόννης ήταν καχύποπτοι και στα χρόνια που ακολούθησαν μπόρεσαν να πιστοποιήσουν ότι η Ρώμη ασκούσε πιέσεις στην κεντρική τράπεζα, ώστε να μην αποκαλυφθεί η αλήθεια στους επιθεωρητές των Βρυξελλών, ενώ  ταυτοχρόνως ασκούνταν στην δημιουργική λογιστική ή περιοριζόταν σε έκτακτους φόρους και εν γένει μέτρα μη μόνιμου χαρακτήρα ώστε να ισορροπήσει κάπως τα δημοσιονομικά της, που γινόταν σαφές ότι δεν ήσαν βιώσιμα.

Ωστόσο ο καγκελάριος Kohl δεν είχε τη διάθεση να κατατριβεί με λεπτομέρειες. Αισθανόταν το «κάλεσμα της ιστορίας» και διαμήνυε στους ανησυχούντες γραφειοκράτες ότι δεν είναι νοητό να μείνει εκτός ευρώ ένα από τα ιδρυτική κράτη-μέλη  της ΕΟΚ/Ε.Ε. Στις δε ανησυχίες των Ολλανδών, που ζητούσαν εμπιστευτική συνάντηση, επικαλούνταν την απειλή της Γαλλίας ότι χωρίς την Ιταλία δεν πρόκειται ούτε η ίδια να προσχωρήσει στο κοινό νόμισμα.

Στη Σύνοδο Κορυφής της 5ης Μαΐου 1998 η Ιταλία συμπεριελήφθη στην πρώτη ενδεκάδα της νομισματικής ένωσης. Ο τότε πρεσβευτής της Γερμανίας στη Ρώμη διαπίστωσε ότι υπήρχε «μια εγγενής ευελιξία» των πολιτικών ηγετών ως προς τα κριτήρια του Μάαστριχτ.

Άλλωστε στη Γερμανία υπήρχε μεγάλη εμπιστοσύνη στον τεχνοκράτη υπουργό Οικονομικών της ιταλικής κυβέρνησης της «Ελιάς», Carlo Azeglio Ciampi. Όμως το υπουργικό συμβούλιο Prodi αντικαταστάθηκε σύντομα από αυτό του Massimo d' Alema και η επεκτατική πολιτική επανήλθε. Μάλιστα ο νέος πρωθυπουργός πρότεινε στους ομολόγους του την