Τι συμβαίνει στην Τουρκία;

του Χρήστου Α. Καπούτση

Εσωτερικές πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις στην Τουρκία, πυροδοτεί η αμφισβήτηση της πρωτοκαθεδρίας του πρωθυπουργού του Τ. Ερντογάν, στον μουσουλμανικό πληθυσμό της γειτονικής χώρας. Έχει ξεσπάσει ένας αδυσώπητος πόλεμος εξουσίας μεταξύ του Τ. Ερντογάν και του θρησκευτικού ηγέτη Φ. Γκιουλέν. Αυτός, ο ισλαμιστικού χαρακτήρα, εμφύλιος, που έχει ξεσπάσει στην Τουρκία, είναι δυνατόν να οδηγήσει σε σοβαρό διχασμό την τουρκική κοινωνία.

Η σύγκρουση είναι σοβαρή διότι, ο Τ. Ερντογάν, είναι επικεφαλής του πανίσχυρου ισλαμικού κόμματος ΑΚΡ, με ευρύτατη αποδοχή από τη σουνιτική κοινωνία, με ελεγχόμενα ΜΜΕ και έχει την στήριξη επιχειρηματικών ομίλων στην Τουρκία. Ο αντίπαλός του, ο πάμπλουτος Γκιουλέν, είναι ο σεβάσμιος θρησκευτικός ηγέτης μιας ισλαμικής σέχτας, που διαθέτει σοβαρές προσβάσεις στον κρατικό μηχανισμό, διαθέτει ένα ισχυρό μηχανισμό κοινωνικής επιρροής μέσω των εκπαιδευτικών του ιδρυμάτων και των φροντιστηρίων, προσφέρει οικονομική βοήθεια σε φτωχούς ισλαμιστές, ενώ ελέγχει και χρηματοδοτεί αρκετά ΜΜΕ, λίγα στην Τουρκία, αλλά περισσότερα στα Αραβο-μουσουλμανικά κράτη, στη Δυτική Ευρώπη, στην Κεντρική Ασία και στις ΗΠΑ, όπου διαμένει μόνιμα. Ελέγχει και χρηματοδοτεί εφημερίδες, περιοδικά, τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς και ένα διεθνές πρακτορείο ειδήσεων.
Ο αυτοεξόριστος στις ΗΠΑ ιμάμης Φετουλλάχ Γκιουλέν, είναι επικεφαλής ενός θρησκευτικο-κοινωνικού κινήματος, που στηρίζεται στις αρχές του Σουφισμού, στην αλληλεγγύη των μελών και την Παιδεία. Υπολογίζονται σε 7-8 εκατομμύρια είναι οι Τούρκοι, που επηρεάζονται από το κίνημα Γκιουλέν. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η Κίνηση είναι ένα ανανεωτικό πνευματικό κίνημα στους κόλπους του Ισλάμ. Διακηρύσσει την ειρηνική και γόνιμη συνύπαρξη μεταξύ θρησκευτικής πίστεως και σύγχρονης επιστήμης και δεν αντιμετωπίζει την σκέψη της εποχής μας με απαγορεύσεις. Τάσσεται υπέρ μιας πολυκομματικής δημοκρατίας στην Τουρκία.

Ο Γκιουλέν, μέσω των κρατικών μηχανισμών και των ΜΜΕ που ελέγχει, έχει εξαπολύσει μια σφοδρή επίθεση εναντίον του συστήματος εξουσίας Ερντογάν, το οποίο και κατηγορεί για διαφθορά και παράνομο πλουτισμό, μέσω κρατικών επιχορηγήσεων και διασπάθιση τεράστιων ποσών μέσω της διαχείρισης της εξουσίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι η φιλοκυβερνητική εφημερίδα Χουριέτ, υποστηρίζει ότι το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) θα κλιμακώσει μέσα στις επόμενες ημέρες ή εβδομάδες το «κυνηγητό» όλων των δημόσιων λειτουργών που δρουν υπό την «αιγίδα» του ισλαμιστή ιεροκήρυκα και μεγαλοεπιχειρηματία με έδρα τις ΗΠΑ Φετχουλάχ Γκιουλέν, που βρίσκονται στην Αστυνομία, στο Στρατό και το Δικαστικό Σώμα. Σε ομιλία του στη βόρεια πόλη Όρντου, ο Ερντογάν έκανε λόγο για συνωμοσία και κατηγόρησε ένα "Κράτος μέσα στο Κράτος" ότι ευθύνεται γι' αυτό το "βρώμικο πόλεμο" που έχει στόχο να τον κηλιδώσει και έτσι, να τον απομακρύνει από την Εξουσία.
Σε αυτή την σύγκρουση των δύο πολιτικό-θρησκευτικών ηγετών, οι Κεμαλιστές Στρατηγοί και Δικαστικοί, επίσης αντίπαλοι του Ερντογάν, προς το παρόν απλά παρακολουθούν.
Βέβαια ο Τ. Ερντογάν, έχει κατορθώσει να αποδυναμώσει το κεμαλικό στρατογραφειοκρατικό μηχανισμό εξουσίας, ωστόσο, οι κεμαλιστές έχουν ακόμη ισχυρές εστίες αντίστασης στον Κρατικό μηχανισμό και ειδικά στο Στρατό και το Δικαστικό Σώμα. Αν όμως, κλιμακωθεί η εσωτερική κρίση, τότε, το πιθανότερο είναι να εκδηλωθεί δυναμική παρέμβαση των Κεμαλιστών. Επομένως, η εσωτερική κρίση στην Τουρκία είναι σοβαρή και μπορεί να οδηγήσει σε διάσπαση των οπαδών του τουρκικού ισλαμικού κόμματος, σε αποσάθρωση του κοινωνικού ιστού , με πιθανό ενδεχόμενο την αποσταθεροποίηση του τουρκικό κράτους, διότι, ούτε οι Κεμαλιστές, ούτε οι Κούρδοι της Τουρκίας, θα παραμείνουν απαθείς θεατές των εσωτερικών διεργασιών και εξελίξεων.

Η γεωστρατηγική πτυχή της σύγκρουσης

Ο αντίπαλος του Ερντογάν, Φετχουλάχ Γκιουλέν, διατηρεί ισχυρούς δεσμούς με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, αλλά και με το πανίσχυρο αμερικανό-εβραϊκό λόμπυ. Η προσπάθεια «αποκαθήλωσης» του Τ. Ερντογάν, πιθανόν, να σχετίζεται και με τη δυσαρέσκεια των ΗΠΑ και Ισραήλ, για τις διπλωματικές πρωτοβουλίες της Τουρκικής διπλωματίας (Ερντογάν- Νταβούτογλου). Η Τουρκία έχει διακόψει τις σχέσεις της με το νέο καθεστώς της Αιγύπτου, που στηρίζουν οι Αμερικανοί, ενώ συνεχίζει να υποστηρίζει την «Μουσουλμανική Αδελφότητα» της Αιγύπτου, που για τους Δυτικούς αποτελεί εστία αποσταθεροποίησης των αμερικανόφιλων Αραβικών κρατών.
Με ευθύνη του Ερντογάν απέτυχε η προσπάθεια της αμερικανικής διπλωματίας να αποκατασταθούν οι σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ. Επίσης η Ισλαμική Κυβέρνηση της Τουρκίας, διαφώνησε με την προσπάθεια ειρηνικής και διπλωματικής διευθέτησης της κρίσης στη Συρία, επιμένοντας στην στρατιωτική επέμβαση της Δύσης στο πλευρό των αντικαθεστωτικών δυνάμεων, που επιδιώκουν την ανατροπή του προέδρου ΑΣΑΝΤ. Η Τουρκία του Τ. Ερνοτγάν, δεν δικαίωσε τις προσδοκίες του Αμερικανού Προέδρου Μ.Ομπάμα, ότι θα αποκτούσε το ειδικό βάρος της περιφερειακής υπερδύναμης. Και ακόμη, ο Τ. Ερντογάν ήταν επικριτικός, στην καταρχήν συμφωνία των ΗΠΑ με το Ιράν, σχετικά με το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Επομένως, αναμενόμενη η «δραστηριότητα» του Γκιουλέν, του εκλεκτού του αμερικανό-εβραϊκού λόμπυ, που φαίνεται ότι εκτός από τα εσωτερικά της Τουρκίας, έχει και άλλα κίνητρα και άλλες γεωστρατηγικές στοχεύσεις.

Στο προσκήνιο και οι ελληνο-ισραηλινές σχέσεις

Σε αυτό λοιπόν το μεταβαλλόμενο, συγκρουσιακό και ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον, είχε ξεχωριστό ενδιαφέρον η επίσκεψη του ΥΠΕΘΑ Δ. Αβραμόπουλου στο Ισραήλ, που μάλιστα συνόδευε και ο Α/ΓΕΕΘΑ Στρατηγός Μ.Κωσταράκος. Ελλάδα και Ισραήλ, επιδιώκουν να συγκροτήσουν μια συμμαχία, που θα αποτελεί εγγύηση σταθερότητας, για την ευρύτερη γεωγραφική περιοχή.

Παρότι ο ΥΠΕΘΑ Δ. Αβραμόπουλος, δήλωσε από το Ισραήλ ότι, «Η στρατηγική συνεργασία της Ελλάδας με το Ισραήλ, δεν συνιστά απειλή για κανέναν», εννοώντας προφανώς την Τουρκία, εν τούτους, αποτελεί μέρος του συσχετισμού δυνάμεων, όπως διαμορφώνονται στην περιοχή της Α. Μεσογείου και της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Το Ισραήλ, επενδύει στη συνεργασία του με την Ελλάδα, ειδικά στον στρατιωτικό τομέα. Συμφωνήθηκε οι πολεμικές Αεροπορίες της Ελλάδας και του Ισραήλ, να αναβαθμίσουν την εκπαιδευτική τους δραστηριότητα στον ελληνικό εναέριο χώρο. Οι Ισραηλινοί ζητούν σε επόμενη αεροπορική άσκηση, να συμμετέχουν και οι ρωσικοί αντιαεροπορικοί πύραυλοι S-300, που διαθέτει η Ελλάδα , που βρίσκονται στην Κρήτη και προσφάτως ενεργοποιήθηκαν επιχειρησιακά. Παρεμπιπτόντως να αναφέρουμε ότι, πυραύλους S-300 πιθανότατα διαθέτει και το Ιράν.

Πάντως, η πολιτικο-στρατιωτική συμφωνία της Ελλάδας με το Ισραήλ, εκτός από θετικές, έχει και αρνητικές πλευρές και γενικά εμπεριέχει υψηλό πολιτικό ρίσκο, ειδικά μάλιστα, μετά τη διαφαινόμενη διπλωματική προσέγγιση των ΗΠΑ με το Ιράν.
Επίσης, για να σχηματίσουμε μια ολιστική εικόνα των κυοφορούμενων εξελίξεων στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή μας , θα πρέπει, παράλληλα με την έκρυθμη εσωτερική κατάσταση που επικρατεί στην Τουρκία, στη Συρία, στην Αίγυπτο, στη Λιβύη και στο Λίβανο, να αξιολογηθεί και η δυναμική παρουσία της Ρωσίας στην περιοχή, καθώς επίσης και η διαρκώς βελτιούμενη σχέση της Ρωσίας με το Ισραήλ.

Το γεωστρατηγικό παιχνίδι στην ευρύτερη περιοχή της Μ. Ανατολής , μόλις έχει ξεκινήσει. Οι παγκόσμιοι παίκτες είναι μεγάλοι και ισχυροί. Το διακύβευμα είναι επίσης μεγάλο, καθώς συγκρούονται Ενεργειακά, οικονομικά, πολιτικό-διπλωματικά Στρατηγικά συμφέροντα. Γι' αυτό ακριβώς, θα πρέπει να αναμένουμε εντυπωσιακές ανατροπές , καθώς δοκιμασμένες και πολύχρονες συμμαχίες θα διαλύονται, ενώ θα δούμε να συγκροτούνται νέες συμμαχίες, που ήταν ανέφικτες και αδιανόητες, μέχρι πριν από λίγο καιρό.