Σε τροχιά επίλυσης το Κυπριακό

του Χρήστου Α. Καπούτση

Το Κυπριακό, που από το 1960 βρίσκεται μεταξύ «σφύρας και άκμονος», φαίνεται ότι πλέει προς το υπήνεμο λιμάνι της οριστικής επίλυσης.

Αύριο ξεκινούν οι συνομιλίες των δυο κυπρίων ηγετών Ν. Αναστασιάδη και Ντερβίς Έρογλου, μετά την αποδοχή του κειμένου του κοινού ανακοινωθέντος. Το κοινό ανακοινωθέν, είναι μια προκαταρτική συμφωνία, που προσδιορίζει το πλαίσιο των διαπραγματεύσεων, που εφόσον ευοδωθούν, θα δώσουν λύσεις σε κρίσιμα ζητήματα όπως, το πολιτειακό, η φύση του νέου Κράτους, το μοίρασμα των εξουσιών ανάμεσα στο κοινό κράτος και τα συνιστώντα κράτη. Κυρίως όμως, είναι το πρόπλασμα της επανένωση της «χωρισμένης» και πολύπαθης Κύπρου.

Υπενθυμίζω ότι αύριο 11 Φεβρουαρίου, συμπληρώνονται 55 χρόνια από τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου που υπογράφηκαν το 1959 μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ελλάδος, της Τουρκίας, της Ελληνοκυπριακής και της Τουρκοκυπριακής κοινότητας. Με την υπογραφή τους, τερματίστηκε η Βρετανική κυριαρχία και ιδρύθηκε ανεξάρτητο Κυπριακό κράτος. Η συμφωνία της Ζυρίχης υπογράφηκε στις 11 Φεβρουαρίου 1959 από τους τότε πρωθυπουργούς της Ελλάδας Καραμανλή και της Τουρκίας Μεντερές. Η συνθήκη επικυρώθηκε μια βδομάδα αργότερα, στις 19 Φεβρουαρίου 1959 στο Λονδίνο. Οι συμφωνίες απέκλειαν τόσο την ένωση όσο και την διχοτόμηση της Κύπρου.

Ψύχραιμη προσέγγιση

Το Κυπριακό, μπαίνει σε μια πολύ λεπτή φάση. Επειδή πρόκειται για εξαιρετικά σοβαρό θέμα, γι' αυτό επιβάλλεται να γίνει μια πολύ προσεκτική προσέγγιση. Αφορισμοί, μεγαλοστομίες, εξυπνακισμοί, εθνικισμοί, εμμονές σε ξεθωριασμένο δόγματα, κομματικές Ιδεοληψίες και κυρίως πολιτικές σκοπιμότητες, θα πρέπει να μείνουν, αυτή τη φορά, οριστικά στο περιθώριο. Άλλωστε, η Ιστορία του Κυπριακού, ακόμη και η πιο πρόσφατη, είναι εξαιρετικά διδακτική.

Α. Γενικές παρατηρήσεις:

το πολιτικό πρόβλημα της Κύπρου πρέπει επιτέλους να λυθεί ή μάλλον θα έπρεπε να είχε λυθεί χθες. Όμως, η λύση του Κυπριακού σήμερα, δεν είναι μονοσήμαντη υπόθεση, αλλά έχει εξελιχτεί σε πολυπαραμετρική εξίσωση. Σχετίζεται με θέματα Γεωπολιτικά, οικονομικά, ενεργειακά , διπλωματικά, στρατιωτικά και γενικά, η λύση του Κυπριακού, είναι πλέον μέρος των κυοφορούμενων γεωστρατηγικών εξελίξεων στην Α. Μεσόγειο και την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Είναι σαφές ότι η αμερικανική διπλωματία ασκεί ισχυρές πολιτικές πιέσεις για την άμεση επίλυση του κυπριακού. ΟΙ ΗΠΑ θέλουν λύση του Κυπριακού, διότι, η απρόσκοπτη αξιοποίηση των υποθαλάσσιων κοιτασμάτων σε υδρογονάνθρακες της Ανατολικής Μεσογείου, απαιτεί την αποφυγή εντάσεων. Επίσης η ενέργεια είναι το δέλεαρ και για την Τουρκία, που συναίνεσε στο περιεχόμενο του Κοινού Ανακοινωθέντος.
Το Κυπριακό, παρά τις σοβαρές ευθύνες της Ελλάδας, ήταν και παραμένει πρόβλημα Στρατιωτικής εισβολής και παράνομης κατοχής, όπως έχει χαρακτηριστεί από τα ψηφίσματα και τις αποφάσεις του Σ.Α. του ΟΗΕ. Αναφέρομαι κυρίως στις ευθύνες του χουντικού καθεστώτος της Αθήνας , για τα δραματικά γεγονότα στην Κύπρο το 1974. Το εκτρωματικό καθεστώς του Ιωαννίδη, πρόσφερε «άλλοθι» στον Ετσεβίτ να πραγματοποιήσει την απόβαση τούρκων στρατιωτών στην Κύπρο και να δημιουργήσει την σημερινή απαράδεκτη κατάσταση, που η κατάληξη των ενδοκοινοτικών συνομιλιών ευελπιστούμε ότι θα την εξομαλύνει προς όφελος και των δύο κοινοτήτων.
Το κείμενο του Κοινού Ανακοινωθέντος

Το κείμενο- πλαίσιο, που θα είναι η διαπραγματευτική βάση των ισότιμων συνομιλητών Ν. Αναστασιάδη και Ντ. Έρογλου, είναι:

1. Η παρούσα κατάσταση είναι απαράδεκτη και μια λύση θα αποβεί προς όφελος Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων και θα έχει θετική επίδραση σε ολόκληρη την περιοχή. Οι δύο ηγέτες προσβλέπουν σε ένα κοινό μέλλον σε μια ενωμένη Κύπρο εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

2. Όλα τα άλυτα βασικά θέματα θα είναι στο τραπέζι και θα συζητηθούν αλληλένδετα. Οι ηγέτες θα έχουν ως στόχο να φτάσουν σε επίλυση το συντομότερο δυνατό και ακολούθως να πραγματοποιήσουν ξεχωριστά και ταυτόχρονα δημοψηφίσματα.

3. Η επίλυση θα βασίζεται σε δικοινοτική, διζωνική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα, όπως καθορίζεται στα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και τις Συμφωνίες Υψηλού Επιπέδου. Η ενωμένη Κύπρος, σαν μέλος των Ηνωμένων Εθνών και της Ευρωπαϊκής Ενωσης, θα έχει μία ενιαία νομική προσωπικότητα και μία κυριαρχία, η οποία θα καθορίζεται ως η κυριαρχία που απολαμβάνουν όλα τα κράτη - μέλη των Ηνωμένων Εθνών υπό τον χάρτη του ΟΗΕ και η οποία προέρχεται εξίσου από Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους. Θα υπάρχει μία ενιαία κυπριακή ιθαγένεια, που θα ρυθμίζεται από την ομοσπονδιακή νομοθεσία. Όλοι οι πολίτες της ενωμένης Κύπρου θα είναι και πολίτες είτε του ελληνοκυπριακού συνιστώντος κράτους είτε του τουρκοκυπριακού συνιστώντος κράτους. Αυτή η ιδιότητα θα είναι εσωτερική και θα συμπληρώνει και δεν θα αντικαθιστά με οποιονδήποτε τρόπο την ενωμένη κυπριακή ιθαγένεια.

4. Οι εξουσίες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης καθώς και θέματα που είναι σαφώς συναφή με τις καθορισμένες αρμοδιότητές της θα προσδιορίζονται από το Σύνταγμα. Το ομοσπονδιακό Σύνταγμα θα προνοεί επίσης ότι το κατάλοιπο εξουσίας θα ασκείται από τα συνιστώντα κράτη.

5. Το ομοσπονδιακό Σύνταγμα θα ορίζει ότι η ενωμένη κυπριακή ομοσπονδία θα αποτελείται από δυο συνιστώντα ίσα κράτη. Η δικοινοτική, διζωνική φύση της ομοσπονδίας και οι αρχές πάνω στις οποίες βασίζεται η ΕΕ θα διασφαλίζονται και θα γίνονται σεβαστές σε όλο το νησί. Το ομοσπονδιακό Σύνταγμα θα αποτελεί τον ανώτατο νόμο του νησιού.

6. Η ένωση ολόκληρης ή μέρους της ομοσπονδίας με οποιαδήποτε άλλη χώρα ή οποιασδήποτε μορφής διχοτόμηση ή απόσχιση ή οποιαδήποτε άλλη μονομερής αλλαγή στην κατάσταση πραγμάτων απαγορεύεται.

7. Οποιασδήποτε μορφής διαιτησία αποκλείεται.

8. Οι πλευρές θα επιδιώξουν να δημιουργήσουν ένα θετικό κλίμα για να εξασφαλίσουν την επιτυχία των συνομιλιών.

Δηλώσεις πολιτικών

Ο Πρωθυπουργός Α. Σαμαράς, μετά τη συνάντησή του με τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Ν. Αναστασιάδη στο Μέγαρο Μαξίμου, δήλωσε: «Από πλευράς μου να επαναλάβω ότι το κυπριακό είναι το κορυφαίο εθνικό θέμα της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδος και θεμέλιος λίθος είναι η συνεχής διαβούλευση με την Κυπριακή Δημοκρατία». Ο πρωθυπουργός μίλησε «για μια δίκαιη, βιώσιμη, λειτουργική λύση με μια αδιαίρετη κυριαρχία, μια διεθνή προσωπικότητα, μια ιθαγένεια και εφαρμογή του ευρωπαϊκού κεκτημένου».

Ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Ν. Αναστασιάδης, δήλωσε ότι είναι «παντελώς αβάσιμοι, αστήριχτοι, αλλά και επικίνδυνα αυθαίρετοι οι ισχυρισμοί που προβάλλονται για να αλλοιώσουν το περιεχόμενο της Κοινής Δήλωσης. Τα δύσκολα ξεκινούν τώρα με τις διαπραγματεύσεις. Ας συμφωνήσουμε να στηρίξουμε εκείνα που μας ενώνουν. Ύστερα από μια επίπονη προσπάθεια πολλών μηνών καταλήξαμε στο περιεχόμενο της Κοινής Δήλωσης που θα επιτρέψει την επανάληψη ενός ουσιαστικού διαλόγου για την επίτευξη μιας λύσης που θα απαλλάσσει την πατρίδα μας από την κατοχή, θα οδηγεί στην επανένωση, αλλά και στην κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και βασικών ελευθεριών του συνόλου των νόμιμων πολιτών της Κύπρου».

Ο Υπουργός εξωτερικών της Τουρκίας Α. Νταβούτογλου, «βλέπει» Μομέντουμ για τη λύση του Κυπριακού, επισημαίνοντας, ότι υπάρχει σοβαρό ενδιαφέρον από τη διεθνή κοινότητα για τη λύση του Κυπριακού. Ο Αχμέτ Νταβούτογλου χαρακτήρισε το έγγραφο του κοινού ανακοινωθέντος ως το καλύτερο που θα μπορούσαν να καταλήξουν οι δύο πλευρές. Ο Τούρκος Υπουργός μιλώντας στο τουρκικό κανάλι ΑHaber είπε ότι έχει τακτική τηλεφωνική επικοινωνία με τον Υπουργό Εξωτερικων των ΗΠΑ Τζον Κέρι και πρόσθεσε ότι βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία και με τους ομολόγους του στην Αθήνα και Βρετανία. Ο Τούρκος Υπουργός είπε ότι μια λύση στο Κυπριακό θα διασφαλίσει σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο, θα διασφαλίσει ώστε το νερό και η ενέργεια να χρησιμοποιηθούν για την ειρήνη και θα βελτιώσει ακόμη περισσότερο τις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας. Σύμφωνα με τον κ. Νταβούτογλου μπορεί να υπάρξει σύντομα λύση αν υπάρχει πολιτική βούληση, αλλά απέφυγε να δώσει χρονοδιάγραμμα παρόλο που ρωτήθηκε δύο φορές από τον Τούρκο δημοσιογράφο.

Κοντολογίς, το Κοινό Ανακοινωθέν είναι ένα κείμενο που έχει πολλές θετικές πτυχές που είναι αξιοποιήσιμες, αλλά όμως εμπεριέχει και πολλές «εποικοδομητικές ασάφειες». Μια από αυτές είναι ότι δυνητικά κατοχυρώνεται η πρόσβαση της Τουρκίας, στον ενεργειακό πλούτο, που έχει εντοπιστεί στην ΑΟΖ της Κύπρου. Όμως, απαιτούνται κρυστάλλινες απόψεις και όχι ασαφείς διατυπώσεις, αφού τώρα, είναι η ώρα της Αλήθειας, του ρεαλισμού, των συσχετισμών ισχύος και των κοινών συμφερόντων. Η διαπραγμάτευση που ξεκινάει αύριο θα είναι αρκετά επίπονη, αφού για να επιτευχθεί λύση θα πρέπει να υπάρξουν και επώδυνοι συμβιβασμοί.

Ωστόσο, το χαλί για τη διαδικασία επίλυσης του κυπριακού άρχισε να στρώνεται, αλλά δεν είναι στρωμένο με ... ροδοπέταλα. Ένα νέο αδιέξοδο στο Κυπριακό, ένα νέο ναυάγιο, θα δημιουργήσει πολλές περιπλοκές και ίσως ανεπανόρθωτες ζημιές στα συμφέροντα του Ελληνισμού. Ζητούμενο ήταν και παραμένει η επανένωση της Κύπρου κάτω από μια Δίκαιη και βιώσιμη λύση, χωρίς διαχωριστικές γραμμές, χωρίς στρατεύματα κατοχής, όπου θα είναι εξασφαλισμένη η πολιτική ισότητα όλων των νομίμων κατοίκων του Νησιού.

Το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων, φυσικά και θα αξιολογηθεί. Την τελική όμως αξιολόγηση θα την κάνουν, μέσω Δημοψηφισμάτων, οι κάτοικοι της Κύπρου, ελληνικής και τουρκικής καταγωγής. Είναι και οι μόνοι αρμόδιοι, ώστε με την επιλογή τους, να αναλάβουν την ευθύνη για το μέλλον της Πατρίδας τους. Όλοι οι άλλοι, ειδικοί και μη, θα πρέπει να δείξουμε αυτοσυγκράτηση καθώς, «ΧΡΗ ΣΙΓΑΝ Ή ΚΡΕΙΣΣΟΝΑ ΛΕΓΕΙΝ» ( Πρέπει να σιωπάς ή να λες λόγια ανώτερα από τη σιωπή), όπως μας διδάσκει από το βάθη των αιώνων ο Πυθαγόρας από Σάμο.