Όταν η Τζαζ συναντά την Τεχνολογία

Τι συμβαίνει όταν η Τζαζ συναντά την τεχνολογία; O Αντρέας Μουρτζούκος, σαξοφωνίστας, συνθέτης και λάτρης του αυτοσχεδιασμού, μίλησε στον Αθήνα 984 και στον Αίαντα Αρτεμάκη, για την «Big Band» του Δήμου Αθηναίων, την Τζαζ, και τις «Multimedia» παραστάσεις που δημιουργεί με απόλυτη επιτυχία.

Ερ. Πότε δημιουργήθηκε η «Big Band», πόσες συναυλίες έχετε δώσει, πού, τι αποδοχή έχετε και ποιες θα λέγατε ότι είναι οι προοπτικές στο μέλλον;

Α.Μ. Κοιτάξτε, η Big

Band, επειδή έχω ιδίαν πείρα, εγώ ήμουν ο πρώτος σαξοφωνίστας, «πνευστός» ας πούμε καλύτερα που έπαιξα, δημιουργήθηκε το 1998. Από το 1997 και μετά που συστήθηκε η συμφωνική ορχήστρα, έπαιζα ήδη εκεί. Κάποια στιγμή, κάποιοι άνθρωποι μέσα από τους ήδη υπάρχοντες μουσικούς αποφάσισαν να φτιάξουν μία μεγάλη μπάντα. Ρώτησαν και έμενα και εγώ ήθελα να συμμετέχω. Μαζεύτηκαν και οι υπόλοιποι μουσικοί, οι οποίοι ήταν μουσικοί του είδους. Δηλαδή ρωτήθηκαν από έξω από την αγορά, άνθρωποι που έπαιζαν Τζαζ και ήταν γνωστοί, αν θέλουν να συμμετέχουν. Και συμμετείχαν μαζί με εμένα, γιατί τότε δεν υπήρχε μόνιμος. Όλοι ήμασταν με δελτίο παροχής υπηρεσιών. Ελεύθεροι επαγγελματίες ήμασταν όλοι που παίζαμε σε αυτά τα σύνολα. Ακόμα και στην συμφωνική. Μιλάμε για τα τέλη της δεκαετίας του 90. Το 2000 έγιναν δεύτερες ακροάσεις, γιατί θέλαμε να συμπληρωθούν μουσικοί και για την συμφωνική, και εκεί πέρα πήρε η Big Band την κανονική της σύνθεση: Τα είκοσι άτομα, που είχε μέχρι πριν από μερικά χρόνια. Από το 1998 μέχρι σήμερα, παίζει συνέχεια. Ειδικά την δεκαετία του 2000, είχε πάρα πολύ μεγάλη παρουσία, με εμφανίσεις σε πολύ γνωστούς χώρους. Αναφορικά σας λέω το Μέγαρο Μουσικής, σε όλα τα μέρη και όπου υπάρχει χώρος στον Δήμο Αθηναίων. Σε πλατείες, σε πολιτιστικά κέντρα αλλά και σε μεγάλα θέατρα της περιφέρειας και στη Θεσσαλονίκη. Σε μεγάλα φεστιβάλ. Και είχαμε πάρα πολλούς σολίστες και «guest» καλλιτέχνες από το εξωτερικό. Υπήρχε μια μεγάλη δραστηριότητα και διαφήμιση στα πλαίσια πάντα της καμπάνιας που μπορούσε να κάνει ο Δήμος Αθηναίων. Γιατί άμα ήταν ένας εξωτερικός φορέας που πληρωνόταν για διαφημίσεις θα μπορούσε να σε βάλει και στα λεωφορεία, ας πούμε. Αλλά με την διαφήμιση που μπορούσαμε να έχουμε από την υπηρεσία, είχαμε μια αρκετά καλή παρουσία.

- Οι προοπτικές για το μέλλον;

- Οι προοπτικές, κοιτάξτε για το μέλλον τώρα, επειδή έχουν δυσκολέψει τα πράγματα θα σας πω ένα παράδειγμα. Έχουν φύγει κάποιοι μουσικοί (γι' αυτό και είμαστε λιγότερο), οι οποίοι ήταν συμβασιούχοι. Εμείς, μετά από κάποιο νόμο, κερδίσαμε κάποιες συμβάσεις και μείναμε. Ειδικά αυτοί που είμαστε οι πιο παλιοί. Οι υπόλοιποι που ήταν με σύμβαση δυστυχώς, όπως και όλοι, φύγανε και είναι πολύ δύσκολο να αναπληρωθούν. Ο Δήμος κάνει κάποιες προσπάθειες. Δηλαδή κατά καιρούς μας δίνει μουσικούς και κάνουμε συναυλίες, σαν ολόκληρη μπάντα. Αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνεται συνέχεια, έχουμε αυτό το δεκαμελές σχήμα, όσοι έχουμε μείνει. Με δύο εξωτερικούς, μπάσου και πιάνου, και κάνουμε συναυλίες έτσι. Για αυτό και κάνουμε προσαρμογή στο ρεπερτόριο. Προοπτική υπάρχει στο μέτρο που μπορούν να μας υποστηρίξουν. Δηλαδή, αν αύριο μας πουν: Παιδιά δεν σας θέλουμε, σας διώχνουμε, δεν υπάρχει προοπτική. Αυτό όμως δεν το ξέρουμε (γελώντας). Αν υπάρχουμε, θα υπάρχει και μεγάλη προοπτική και αυτό κιόλας γιατί το σύνολο μπορεί να παίζει συνέχεια. Και επειδή είναι σε μόνιμη βάση. Υπάρχουμε και κάνουμε πρόβες και τα λοιπά, μπορούμε να έχουμε και καλή δραστηριότητα, γιατί μπορούμε να έχουμε εναλλαγές στο ρεπερτόριο, διάφορα μέρη να παίζουμε, συγκεκριμένες ημέρες. Δηλαδή κατά καιρούς, κάνουμε και στάνταρ συναυλίες. Τον Χειμώνα μπορεί να παίζουμε 2 φορές το μήνα κάπου, σε κάποιο θέατρο. Έχει γίνει και αυτό. Οπότε μπορεί να υπάρχει μία μόνιμη έδρα που θα ξέρει ο άλλος ότι, ας πούμε, Δευτέρα θα πηγαίνει και θα ακούει την Big Band του Δήμου Αθηναίων. Υπάρχει μέλλον. Δεν μπορώ να πω ότι δεν υπάρχει, παρόλο που η μουσική έχει ξεφύγει. Δηλαδή ο κόσμος ακούει πολλά περισσότερα από ό,τι Τζαζ. Υπάρχει όμως κοινό που ακούει Τζαζ και «πιστεύει». Δηλαδή έρχεται και παρακολουθεί και γνωρίζει κιόλας.

Ερ. Έχετε παίξει σε Επίδαυρο, στο αρχαίο θέατρο της Δωδώνης και, αν δεν κάνω λάθος , πρέπει να είστε ο πρώτος Έλληνας Σαξοφωνίστας που έπαιξε σε αρχαίο θέατρο. Τι σας άφησαν αυτές οι εμπειρίες και αν άλλαξε κάτι στον τρόπο που παίζετε;

Α.Μ. Κοιτάξτε. Οι εμπειρίες είναι εμπειρίες. Δηλαδή ο,τιδήποτε κάνεις και σε ξεπερνάει κάποιες φορές, σε πηγαίνει και λίγο πιο μπροστά. Καταρχήν με το που μπαίνεις, σαν σαξοφωνίστας, σε ένα αρχαίο θέατρο με ένα όργανο που είναι εντελώς ξένο από όλον αυτόν τον χώρο του αρχαίου δράματος και γενικά όλου αυτού του πράγματος. Μπαίνεις δηλαδή να συμμετάσχεις με ένα τέτοιο όργανο σε μια τραγωδία όπως ήταν ο Οιδίποδας επί Κολωνώ, το πρώτο άγχος που έχεις είναι αν θα σε δεχτούν αυτοί που παίζουν μαζί σου, οι ηθοποιοί και αυτά. Γιατί, ξέρετε, όλες αυτές οι παραστάσεις που παίζονται, γράφονται και σκηνοθετούνται, δημιουργούν και ένα κατεστημένο. Μερικά πράγματα χωράνε και άλλα «όχι». Παράδειγμα: Στην συγκεκριμένη παράσταση, του πρωταγωνιστή, δεν του άρεσε που έπαιζα σοπράνο σαξόφωνο, γιατί θεωρούσε ότι ο Οιδίποδας δεν θα μπορούσε να πεθάνει και να φεύγει και να παίζουν από κάτω, και μάλιστα το έλεγε κλαρίνο το σαξόφωνο. Όμως επειδή όλο το υπόλοιπο πράγμα (αν αφαιρέσουμε κάποια πράγματα που κάποιου μπορεί να μην του ακούγονται καλά, γιατί δεν έχει συνηθίσει να ακούει), αν γενικότερα η παράσταση και η σκηνοθεσία στέκει, το δέχονται όλοι γιατί υπάρχει μια λογική συνέχεια σε αυτό. Οπότε εγώ δεν είχα προβλήματα. Μου άρεσε σε πάρα πολλά πράγματα, και γενικά το θέατρο, γιατί δεν έχω παίξει μονάχα στην Επίδαυρο. Έχω παίξει και σε άλλες παραστάσεις, στο «Κάθε Πέμπτη κύριε Γκρην» με τον Μιχαλακόπουλο, στο θέατρο Πόρτα, έχω παίξει αρκετά στο θέατρο. Το καλό που αφήνει στον μουσικό το θέατρο είναι ότι αποκτά μία εμπειρία εκτός της ορχήστρας. Δηλαδή κάθεσαι σε μια σκηνή απλά για να παίξεις μουσική. Κάθεσαι να παίξεις μαζί με ηθοποιούς που κάνουν και κάτι άλλο. Υπάρχει κίνηση, λόγος, συνεργάζεσαι με όλους αυτούς και, όταν αυτό το κάνεις σε πραγματικό χρόνο, σε πάει και λίγο πιο πέρα. Ως καλλιτέχνη. Όχι απλά ως μουσικό. Βέβαια, είναι και θέμα το πώς το δέχεται ο άλλος. Έχει να κάνει με τον ίδιο τον καλλιτέχνη. Πώς εισπράττει αυτά που του συμβαίνουν κατά την διάρκεια της καριέρας του. Από τότε, επειδή αναφερθήκατε στο θέατρο της Επιδαύρου, δεν έχει ξαναεμφανιστεί τέτοια κατάσταση, με σαξόφωνα και λοιπά. Γιατί αυτό εξαρτάται και από τους σκηνοθέτες και από τους συνθέτες. Τότε, ήταν η μουσική του Γιώργου Κουρουπού, ο οποίος στήριζε το σαξόφωνο. Με γνώρισε και ως μουσικό γιατί είχα πολύ μεγάλη δραστηριότητα στο χώρο της κλασσικής μουσικής και της σύγχρονης γενικά. Ουσιαστικά, έγραψε για εμένα. Και μάλιστα είχαμε βάλει όλα τα σαξόφωνα: σοπράνο, άλτο, τενόρο, βαρύτονο . Θα ήθελα να προσθέσω μια και μιλάμε, εγώ τώρα ασχολούμαι και με την ηλεκτρονική μουσική, κάνω κάποια «multimedia» έργα…

- Τι είναι τα SPL projects θα ήταν η επόμενη ερώτηση.

- Α. Ναι. Saxelectro Project Live. Saxelectro είναι, ας πούμε, ένα δικό μου ψευδώνυμο που έχει να κάνει με το σαξόφωνο και το ηλεκτρονικό. Γιατί όλο το υπόλοιπο σε αυτά τα πράγματα αφορά τα ηλεκτρονικά μέσα. Διαδραστικά και μη. Το SPL project φτιάχτηκε για να μπορέσω να βάλω το σαξόφωνο μέσα στην σύγχρονη, καλλιτεχνική ας πούμε, πραγματικότητα. Μουσική και όχι. Και αυτό ξεκίνησε από το θέατρο. Δηλαδή παίζοντας θέατρο, βγήκα στην σκηνή να κάνω κι άλλα πράγματα με κίνηση, με λόγο και λοιπά. Άρχισα να συνεργάζομαι ως σαξοφωνίστας με Djs και παραγωγούς ηλεκτρονικής μουσικής. Και σιγά, σιγά, μπήκα σε μια διαδικασία ηλεκτρονικού ήχου, και γενικά πραγμάτων που μου άρεσαν. Και γιατί μου άρεσαν; Γιατί μπορούσα να βάλω το σαξόφωνο μέσα. Για όλα αυτά που μιλάμε, υπάρχει το σαξόφωνο μέσα. Μου έβγαινε αυτό και σαν αυτοσχεδιαστής, επειδή έπαιζα και Τζαζ, μπορώ να αυτοσχεδιάζω πάνω σε πολλά είδη μουσικής. Κάναμε κάποιες παραγωγές στην Klick records με κάποια παιδιά. Όπως με τον Νίκο Διαμαντόπουλο, παραγωγό. Ταυτόχρονα, στην δεκαετία του 2000 άρχισαν να αναπτύσσονται και οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και τα ηλεκτρονικά μέσα. Και έτσι μπήκα σε αυτήν την φάση και άρχισα να κάνω, δεν είναι ακριβώς μουσική. Έχει και οπτικά (visual) και διαδραστικά μέσα. Μπαίνουν αισθητήρες πάνω στο σαξόφωνο και το ίδιο το όργανο με την κίνηση του δίνει κίνηση στα βίντεο και στις μουσικές πολλές φορές. Δεν πατάω κουμπιά σε αυτά τα έργα. Είναι απλά πάνω στο όργανο. Τον κύριο λόγο τον έχει το σαξόφωνο, για αυτό και είναι Saxelectro. Όποιος θέλει, μπορεί να το δει. Υπάρχει ο ιστότοπος μου, saxelectro.com.

Ερ. Πάνω σε αυτό. Παράλληλα έχετε αναπτύξει και λογισμικό (plugins). Τι μπορείτε να μας πείτε για αυτό;

Α.Μ. Ουσιαστικά αφορά υποπρογράμματα, που μπαίνουν σε ένα πρόγραμμα και παίζουν. Δηλαδή, δεν φτιάχνω plugins που παίζουν σε όλα τα προγράμματα. Πρόκειται για το Live της Ableton, ένα πρόγραμμα παραγωγής μουσικής και του MAX/MSP που είναι ένα πρόγραμμα παραγωγής μουσικής και εικόνας. Αυτές οι δύο εταιρείες έχουν συνεργαστεί μεταξύ τους και μπορεί κάποιος μέσα από το μουσικό πρόγραμμα να κάνεις και όλα τα υπόλοιπα έργα που θες να κάνεις με βίντεο και άλλα. Δηλαδή, μπορείς με κάποια εργαλεία να κάνεις ένα έργο που να περιέχει τα πάντα μέσα.

- Camera Tracking για παράδειγμα;

- Ναι, τα πάντα. Πάνω σε αυτήν την διαδικασία σου δίνεται η ευκαιρία, αν ξέρεις και αν θέλεις, να φτιάξεις δικά σου εργαλεία. Γι' αυτό τα χρησιμοποιούμε αυτά. Γιατί τα έργα που κάνεις είναι στην ουσία αυθεντικά. Δηλαδή δεν βλέπεις από κάπου και το κάνεις. Λες, στην εποχή μας, το 2013 που μιλάμε, μπορείς να ξυπνάς το πρωί και να λες (γελώντας): Εγώ θέλω να κάνω αυτό. Και απλά το κάνεις. Μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις. Τα εργαλεία αυτά σε βοηθάνε να το επιτύχεις αυτό, γιατί σου δίνουν την ευκαιρία να φτιάξεις τους δικούς σου μηχανισμούς. Αυτό λέγεται, οπτικός προγραμματισμός. Δηλαδή δεν προγραμματίζεις με κάποια προγραμματιστική γλώσσα, προγραμματίζεις με κάποια εργαλειάκια που τα βλέπεις και τα συνδέεις μεταξύ τους, και αν θέλεις φτιάχνεις εντελώς δικά σου. Σε αυτήν λογική έχω αναπτύξει μία σειρά από εργαλεία, υποπρογράμματα, γύρω στα 40. Που έχουν τα πιο καλά στοιχεία μέσα. Όπως είναι το Video Tracking. Σε βλέπει και αναγνωρίζει την κίνηση σου και μπορεί να ενεργοποιήσει διάφορα πράγματα μέσα στο πρόγραμμα. Μουσικά ή οπτικά. Αισθητήρες Bluetooth που τους βάζω πάνω στο σαξόφωνο και παίρνω τις κινήσεις του οργάνου και τους μετατρέπω σε άλλη κίνηση. Όπως είναι και το Audio Tracking. Δηλαδή, ακούει τον ήχο μου και μπορεί να αναγνωρίζει τον τόνο μου και να μετατρέπει τις νότες μου σε πληροφορία και να δημιουργεί άλλες κινήσεις. Αυτό λέγεται generative processing και έχει να κάνει με το ότι: Μία κίνηση μπορεί να επηρεάζει μία άλλη και μία άλλη και μία άλλη, έτσι ώστε μια αλληλουχία κινήσεων να σου δίνει ένα αποτέλεσμα. Αυτό ξεφεύγει από την μουσική. Στην δικιά μου περίπτωση, είναι άμεσα συνδεδεμένο με την μουσική.

Ερ. Τις παρέχετε δωρεάν;

Α.Μ. Επειδή τα χρησιμοποιώ, δεν τα δίνω για προσωπική χρήση δωρεάν. Τώρα ετοιμάζω κάποια, τα οποία θα τα δώσω δωρεάν. Πάνω σε αυτό και για να γυρίσουμε στα μουσικά σύνολα και στον Δήμο Αθηναίων, έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα το οποίο το «τρέχω» εγώ, στο πολιτιστικό κέντρο της Γκράβας. Είναι εκπαιδευτικό. Αφορά παιδιά και νέους από 15 μέχρι 25 χρονών. Περιλαμβάνει μαθήματα σαξοφώνου, πρακτική αυτοσχεδιασμού, που αφορά γενικά τον αυτοσχεδιασμό. Γιατί αυτοσχεδιασμός δεν είναι μόνο η Τζαζ. Ξεκινάει από την Τζαζ. Εμείς, όμως, ξεφεύγουμε και μπορούμε να κάνουμε σε διάφορα είδη μουσικής. Η πρακτική αυτοσχεδιασμού είναι για όλα τα όργανα. Οποιοσδήποτε έχει ένα όργανο, μπορεί να έρχεται. Βάζουμε τις βάσεις, το πώς μπορεί κάποιος να αυτοσχεδιάζει και να παίζει τις δικές του μουσικές πάνω σε αρμονικές σειρές και τα λοιπά. Και το τρίτο (το πρώτο είναι το σαξόφωνο, το δεύτερο η πρακτική αυτοσχεδιασμού) είναι η μουσική τεχνολογία. Αυτό είναι ένα ολόκληρο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Βέβαια, σταματά για τον Αύγουστο. Θα ξεκινήσουμε από 15 Σεπτεμβρίου, περίπου. Είναι δωρεάν. Από ότι είπαν από τον ΟΠΑΝΔΑ, θα το βοηθήσουν γιατί αξίζει τον κόπο. Και για να γίνει μια μεγαλύτερη διαφήμιση και να το μάθει ο κόσμος. Το μέρος είναι πάρα πολύ ωραίο, έχει πολλά σχολεία με αποτέλεσμα να έχει πολλούς νέους και πολλά παιδιά. Όπως καταλαβαίνετε που στην εποχή μας δεν έχει ο άλλος να πληρώσει. Δεν παρέχουμε πτυχία, δεν είμαστε ωδείο, αλλά μπορεί να είναι σοβαρή μελέτη, τα μαθήματα κανονικά. Έχω εμπειρία γιατί ήμουν και στο ωδείο του Φίλιππου Νάκα, καθηγητής, στο δημοτικό ωδείο της Πάτρας και σε διάφορα. Οπότε μπορεί να έρθει κάποιος και να μάθει αρκετά καλά αυτά τα τρία. Ελπίζουμε ότι θα πάει καλά και θα έχει αποτελέσματα.