Ιστορία, μνήμη, Χιροσίμα

του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη

Σαν σήμερα, το 1945, ο βομβαρδισμός της Χιροσίμα, με ένα νέο όπλο την εποχή εκείνη, σηματοδότησε όχι τόσο το τέλος του Β' Παγκοσμίου πολέμου, όσο την αρχή της πυρηνικής εποχής και του εφιάλτη της ολοκληρωτικής καταστροφής για την ανθρωπότητα.

Παρά το γεγονός ότι έκτοτε έχουν περάσει περίπου 70 χρόνια και έχουν υπογραφεί κατ' επανάληψη συνθήκες για τον έλεγχο και τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων, η απειλή αυτή εξακολουθεί να υφίσταται και να διατηρεί τον εφιάλτη ακέραιο και πάντα επίκαιρο. Πέρα από τα γνωστά κράτη κατόχους πυρηνικών όπλων, πυρηνικά υλικά, σύμφωνα με τις απόψεις των ειδικών σε θέματα ασφάλειας, βρίσκονται στα χέρια διαφόρων φανατικών ομάδων, με στόχο να πλήξουν τους αντιπάλους τους στα μετόπισθεν και να προκαλέσουν χαοτικές καταστάσεις.

Αυτή είναι η μία πλευρά του νομίσματος. Η άλλη, που είναι πολύ πιο σοβαρή έχει να κάνει με τη λήθη. Στην Ιαπωνία, οι πενθούντες λευκοντυμένοι πολίτες, υπενθυμίζουν την τραγωδία που έζησε η χώρα. Μια τραγωδία που επιμένει να συγκλονίζει τους φιλειρηνικούς ανθρώπους σε όλο το κόσμο.

Μια τραγωδία που εξακολουθεί να αποτελεί το όριο και το σημείο τομής και αναφοράς στις διεθνείς σχέσεις, οι οποίες, παρά τα περί του αντιθέτου θρυλούμενα, δεν καθορίζονται από ηθικές αρχές, αλλά από συμφέροντα.

Η περίπλοκη διεθνής πραγματικότητα, οι ασύμμετρες απειλές, οι εθνοκαθάρσεις, ο θρησκευτικός φανατισμός, η αντιπαράθεση με βάση τις πολιτισμικές αξίες, είναι μερικά μόνο από τα προβλήματα που κάνουν εφιαλτική τη ζωή εκατοντάδων εκατομμυρίων σε διάφορα "καυτά" σημεία του πλανήτη. Όλα αυτά έχουν σαν συνέπεια, ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι, άμαχοι, γυναίκες, ηλικιωμένοι και παιδιά, να αναζητούν καταφύγιο στις περιοχές όπου η ανθρώπινη ύπαρξη απολαμβάνει τα αγαθά της ειρήνης και της ευημερίας.

Η Δύση ως πολιτισμός, παρά την αβελτηρία, τα πισωγυρίσματα, την υποκρισία και την κυριαρχία των μεγάλων συμφερόντων, παραμένει ο μόνος πολιτισμός που δείχνει να διδάχτηκε από τα πικρά μαθήματα των δύο παγκόσμιων πολέμων του 20ου αιώνα. Δυστυχώς, δεν ισχύει το ίδιο και για άλλα μέρη του πλανήτη, όπου οι συγκρούσεις διαρκούν εδώ και δεκαετίες, με αμφίρροπο αποτέλεσμα, πράγμα που τις κάνει να διαιωνίζονται και γενεές ολόκληρες ανθρώπων να μη ξέρουν καν πως είναι να ζεις σε ειρηνικό περιβάλλον.

Πόλεμος πατήρ πάντων αεί εστί είχε πει ο Ηράκλειτος, περιγράφοντας με λίγε λέξεις την πιο φρικαλέα πλευρά του ανθρώπου και του πολιτισμού του. Είναι η πλευρά της απόλυτης κυριαρχίας του θανάτου και του κακού, η πλευρά όπου κάθε έννοια πολιτισμού χάνει το νόημα και το λόγο της ύπαρξης της, η πλευρά όπου βασιλεύει το αίμα, ο πόνος και η σήψη.

Ημέρες σαν τη σημερινή, όπου ένα γεγονός του παρελθόντος μας κάνει να αναστοχαζόμαστε και να προβληματιζόμαστε σχετικά με το παρόν και το μέλλον της ανθρώπινης κοινωνίας, έχουν την "επίσημη" πλευρά, με τα επετειακά δημοσιεύματα, ομιλίες, ντοκιμαντέρ που στόχο έχουν να συντηρήσουν τη μνήμη των ανθρώπων. Όλα αυτά θα έπιαναν τόπο αν ο κάθε άνθρωπος έστω και για μια στιγμή αναλογιζόταν τα αγαθά που απολαμβάνει και τους κινδύνους που τα απειλούν. Διαφορετικά θα ήταν χαμένος κόπος, χρόνος και πόροι. Κι αυτό γιατί η ιστορία δεν είναι απλά ένα άθροισμα σελίδων σε κάποιο σχολικό ή ακαδημαϊκό εγχειρίδιο, αλλά η ζώσα μνήμη των ανθρώπων.