Ρεμπέτικο, όπερα και βουκαμβίλια – Αποστολή στη Σύρο

«…Κύριοι, υπό την σκέπην του Ερμού, Εφόρου του Εμπορίου συνέστη και προήχθη η πόλις αυτή, δίκαιον και πρέπον δια τούτο νομίζω, να την αφιερώσωμεν εις τον Κερδώον Ερμήν, και να την ονομάσωμεν “Ερμούπολιν”…»

Προγράμματα από παραστάσεις όπερας του 1899 που ανέβηκαν στο θέατρο Απόλλων. Παρουσιάστηκαν στην έκθεση του Λυκείου Ελληνίδων

Στο προαύλιο της ιστορικής εκκλησίας Μεταμόρφωση του Σωτήρος που άρχισε να οικοδομείται το 1824 στην Ερμούπολη της Σύρου, εκατοντάδες άνθρωποι κάθονται στην εξέδρα, στα πεζούλια, παρακολουθούν

όρθιοι πατώντας το υπέροχο ψηφιδωτό με τα βότσαλα την αναπαράσταση της ονοματοδοσίας της πρωτεύουσας της Σύρου. Και καθώς ακούγεται η παραπάνω φράση και αναφωνούν «Ερμούπολη-Ερμούπολη» ξεσπούν σε δυνατά χειροκροτήματα.

Η τελετή της ονοματοθεσίας είχε γίνει το 1826 στη νεόκτιστη τότε εκκλησία της Μεταμόρφωσης. Εκεί συγκεντρώθηκαν οι κάτοικοι με πρωτοβουλία του Δρόσου Μανσόλα και του Λουκά Ράλλη. Εκεί βρέθηκαν στις 27 Αυγούστου ξανά οι κάτοικοι για αυτή την αναπαράσταση που κατέληξε με το κοινό να ψάλει δυνατά το «Υπερμάχω» και τις καμπάνες να χτυπούν σε μια ασυνήθιστη διαδικασία. Ξάφνιασε το συναίσθημα τους νεότερους ή τους επισκέπτες του νησιού.

Ευφράνθηκαν οι καρδιές των κατοίκων της Σύρου που βρέθηκαν σε αυτή τη βραδιά, την οποία διοργάνωσε το Λύκειο Ελληνίδων του νησιού (το δεύτερο που ιδρύθηκε μετά από αυτό της Αθήνας) με αφορμή την συμπλήρωση 190 ετών από την ονοματοδοσία της Ερμούπολης. Τριήμερος εορτασμός που επένδυσε στη συγκίνηση, στη νοσταλγία, στην αναπαράσταση, στην επίκληση εικόνων από κομβικές στιγμές στην ιστορία του νησιού. Στιγμές που καθόρισαν τη Σύρο, που έφεραν νέους πληθυσμούς και δημιούργησαν συνθήκες οι οποίες επέτρεψαν στο νησί να γίνει η αρχόντισσα των Κυκλάδων. Να γίνει η παραλίγο πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους, να καταστεί το κέντρο διοίκησης και πολιτισμού στο Αιγαίο.

Η πρώτη αστική τάξη δημιουργήθηκε εδώ. Στην Ερμούπολη. Σε μια πόλη πανέμορφη, διάσπαρτη με αρχοντικά, εδώ που για πρώτη φορά Ελληνες φόρεσαν φράκο, όταν στην υπόλοιπη Ελλάδα φορούσαν φουστανέλα. Οπως εξήγησε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, ιστορικός Χρήστος Λούκος στο κατάμεστο θέατρο Απόλλων στην τελευταία μέρα του εορτασμού, καθόλου τυχαία οι διοικούντες την πόλη επένδυσαν στην αρχιτεκτονική, στον πολιτισμό, στην υψηλή αισθητική, στην κοσμοπολίτικη αίσθηση. Ηταν καθοριστικής σημασίας να δημιουργηθεί αυτό το πλαίσιο προκειμένου οι επιχειρηματίες και οι ισχυροί πολιτικοί παράγοντες να μην νιώσουν την ανάγκη να αναζητήσουν άλλον τόπο για να κατοικήσουν και να δημιουργήσουν.

Ο στιβαρός λόγος του κ. Λούκου πλαισιώθηκε με κείμενα κορυφαίων λογοτεχνών του νησιού, του Γιώργου Σουρή, του Δημήτρη Βικέλα, της Ρίτας Μπούμη-Παπά, του Εμμανουήλ Ροΐδη και βέβαια του Μάνου Ελευθερίου. Ηταν εξάλλου τιμώμενο πρόσωπο της τελευταίας βραδιά και ακούστηκαν τέσσερα τραγούδια του, με τον Νίκο Κηπουργό να διευθύνει την Ορχήστρα των Κυκλάδων. Ας επιστρέψουμε όμως στη δύναμη των κειμένων που ενσαρκώνουν την ιστορία και το βίωμα στην Ερμούπολη.

Στιγμιότυπο από την αναπαράσταση με την άφιξη προσφύγων. Εγινε με ξύλινα καΐκια μια νύχτα του Αυγούστου με θαλασσοταραχή

Εκπληκτική η περιγραφή της Ρίτας Μπούμη Παπά όπως αναγνώστηκε στην εκδήλωση της 28ης Αυγούστου στο θέατρο Απόλλων: «..Έτσι ήρθε η Χρυσώ, η μάνα μου, στη Σύρα του 1886. Τότε η πολιτεία μας άνθιζε από εμπορική και ναυτική ακμή, πολιτισμό και πλούτο. Καινούργια πολιτεία, αστραφτερή, με δρόμους πλακοστρωμένους που ανέβαιναν ακτινωτά από το κέντρο στους πυκνοκατοικημένους λόφους της με άσπρα σκαλιά. Αμφιθεατρικά χτισμένη, ξάφνιαζε με την ομορφιά της κάθε ξένο, ακόμα και τον πιο κοσμογυρισμένο, που την πρωτόβλεπε μπαίνοντας στο μεγάλο της λιμάνι. Ένα λιμάνι βουερό, γεμάτο πλοία με λογής-λογής σημαίες. Κόσμος στους δρόμους κι οχλοβοή απ1 τις φωνές των βαρκάρηδων, των τσούρμων που ξεφόρτωναν και φόρτωναν τα καράβια, των καφετζήδων, των ψαράδων, των τελάληδων του λιμανιού. Μια βουή που άρχιζε απ’ τα ντόκια και συνεχίζονταν σ’ όλους τους δρόμους. Αν κι έπαιρνε να βραδιάζει, αυτή η βουή η στεριανή που’ μοιάζε με της θάλασσας, δεν έλεγε να πάψει ή να καταλαγιάσει. Αντίθετα αύξαινε από τον κόσμο, που αντί να πάει στα σπίτια του να κουρνιάσει, ξεχύνονταν έξω από κάθε δρόμο και κατευθύνονταν όλοι στο κέντρο.

Η άβγαλτη νησιωτοπούλα σάστιζε. Για ποιο σπουδαίο λόγο τούτο τ’ άνθρωπομάζωμα; Ήταν καμιά μεγάλη γιορτή; Όχι, της εξηγούσε ο πατέρας, περήφανος και κύριος μες στον τόπο του. Την πιο μεγάλη τότε πόλη της Ελλάδας, με σαράντα χιλιάδες ψυχές. Μαμούνια, πες, καλύτερα, που ο καθένας κάτι σκαρφιζόταν για το καλό του τόπου μα και της τσέπης του, που την ήθελε γεμάτη.

Κι επειδή όσα της έλεγε ο άντρας της δε λύνανε την απορία της για την κοσμοσυρροή, συνέχισε να της ξηγάει. Ητανε Πέμπτη βράδυ και γιορτή κι ο κόσμος ξεπορτίζει από τα σπίτια για να χαρεί που ζει. Να δει ο ένας τον άλλο. Να κουβεντιάσουν. Να κάτσουν για ένα ορεχτικό στις μπιραρίες, στα ζαχαροπλαστεία, στους καφενέδες, εκεί που συζητούνται και κλείνονται όλες οι εμπορικές δουλειές. Ν’ ακούσουνε τη Φιλαρμονική. Να πιούνε ένα κρασί, μια μπίρα. Να φάνε μια πουτίγκα… Δεκαπενταύγουστο, θα φτάναμε της Παναγίας, γιορ­τή μεγάλη της χριστιανοσύνης. Ανήμερα της Παναγιάς, κανένας δε δουλεύει. Γι’ αυτό θ’ αρχίσει το ξεφόρτωμα του μπαμπακιού την άλλη μέρα Έτσι κι εμείς θα βγούμε να κάνουμε στην πόλη καμιά βόλτα… Μιλούσανε δυο ναύτες. Ωραία, σκέφτηκα και το ‘στρωσα το σχέδιο. Μα το θεό, από μικρός ήμουν, σας λέω, μάστορας στα σχέδια! Περάσαμε την Κύπρο, τα Δώδεκα Νησιά και φτάναμε πια στις Κυκλάδες. Ανήμερα της Παναγίας, πολύ πρωί, αξημέρωτα φτάσαμε στη Σύρα. Χτυπούσε η καρδιά μου δυνατά. Α, σαν την πολιτεία αυτή δεν είναι άλλη, σας λέω!».

Η Ερμούπολη γιόρτασε τα 190 χρόνια από την ημέρα που πήρε το όνομα του θεού του εμπορίου και του κέρδους, του Ερμή

Αυτού του είδους η επιστροφή στο παρελθόν ήταν όμως κυρίαρχη στη πρώτη βραδιά των εκδηλώσεων, όπου έγινε αναπαράσταση της άφιξης προσφύγων στη Σύρο. Με επτά μποφόρ, τα ξύλινα καραβάκια ξεκίνησαν από τον ταρσανά και αποβίβασαν στην πλατεία Κανάρη «πρόσφυγες – άνδρες και γυναικόπαιδα, με μπόγους και βαλίτσες, κατατρεγμένους από τους Τούρκους, να βρουν καταφύγιο στην παραλία». Στο τελευταίο καΐκι επέβαινε όρθιος ένας ιερέας κρατώντας την περίφημη εικόνα Κοίμηση της Θεοτόκου του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, η οποία εκτιμάται ότι μεταφέρθηκε από Ψαριανούς πρόσφυγες στο νησί κατά την ελληνική επανάσταση. Το έργο, αυγοτέμπερα σε ξύλο, φιλοτεχνήθηκε κατά πάσα πιθανότητα στο τέλος της κρητικής περιόδου του σπουδαίου δημιουργού που έμεινε στην ιστορία ως Ελ Γκρέκο, δηλαδή περί το 1567.

Οι δρόμοι της Ερμούπολης είναι στρωμένοι με ιστορίες προσφύγων, ιστορίες αριστοκρατών, αλλά και ήχους ρεμπέτικου. Τα δύο πρώτα στοιχεία ανέδειξε το Λύκειο των Ελληνίδων στους εορτασμούς του – και στην έκθεση με μοναδικά αντικείμενα από την εποχή της ίδρυσης της πόλης- που απευθύνθηκαν στο ευρύ κοινό με μια διάθεση πατριδογνωσίας και συναισθηματικής τοπογραφίας. Το ρεμπέτικο έμεινε πιο πίσω σε αυτές τις εκδηλώσεις, με εξαίρεση το κείμενο του Μάνου Ελευθερίου από το βιβλίο «Μαύρα Μάτια- Ο Μάρκος Βαμβακάρης και η συριανή κοινωνία στα χρόνια 1905- 1920» που αναγνώστηκε στην εκδήλωση της 28ης Αυγούστου. «Ωστόσο η ζωή για ορισμένους πολύ νέους εκείνων των ημερών χτυπούσε άλλη ώρα το ξυπνητήρι της . Η πληθώρα των λούστρων, με παιδιά από 6 μέχρι 10 χρόνων, ενοχλούσε πολλούς. Ενοχλούσε ακόμα το ότι μέρα και νύχτα περιφέρονταν στις συνοικίες μικρά και μεγάλα κορίτσια “γονεών δύσμοιρων ή ασυνειδήτων» με το πρόσχημα της επαιτείας αλλά ουσιαστικά “για άλλους σκοπούς”, λίαν επικινδύνους εις την κοινωνίαν και εις τα ήθη του λαού.

Και ενώ στις συνοικίες Νεάπολη, Βροντάδο και Ξηρόκαμπο τα γνωστά οργανάκια είχαν καταντήσει «αληθής πληγή και ψύχωσις», μέσα στρ Δημαρχείο της Ερμούπολης γινόταν το σώσε τον Δεκέμβριο του 1916, ξεχνώντας όλοι και πόλεμο και επιστράτους και πείνα. Iσως γι’ αυτό τώρα, μέρα και νύχτα, κυκλοφορούν σ’ αυτό το εξαίσιο μέγαρο σκιές όλων των μαρτύρων μεγαλομαρτύρων του έρωτα και οι υπάλληλοι της δημαρχίας, αντί να απαντούν στις ερωτήσεις πολιτών για τις αυξήσεις των δημοτικών τελών, για τις κατολισθήσεις ορισμένων δρόμων, για τις διακοπές του νερού, απαγγέλλουν ερωτικά τραγούδια και ποιήματα μεγάλων ποιητών, έτσι που η αύρα τους να διαχέεται σε ολόκληρο το νεοκλασικό μέγαρο και να φτάνει ακόμα και στις αίθουσες των δικαστηρίων, εκεί όπου τελούνται οι θυσίες προς τη Δικαιοσύνη. Αυτό ειδικά έχει ως αποτέλεσμα να μπερδεύουν τα λόγια τους οι δικηγόροι υπερασπίσεως και να ζητούν την καταδίκη του πελάτη τους και ο πελάτης να χορεύει από τη χαρά του ευχαριστημένος σφόδρα από την τελειότητα του σύμπαντος…»

Ο Μαρκούλης, όπως τον αποκαλούν στη Σύρο. Ο Ομηρος της ελληνικής μουσικής, Μάρκος Βαμβακάρης τιμήθηκε με ένα ειδικό φεστιβάλRebetico unplugged

Αλλά είναι τώρα η στιγμή που Σύρος αποφάσισε να επενδύσει και σε αυτό τον κάνει φημισμένη όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά παγκοσμίως. Να επενδύσει στο ρεμπέτικο, κυτταρικό στοιχείο της, μια εν δυνάμει μπράντα με διεθνή απήχηση. Και το έκανε μόλις τώρα, καθιερώνοντας για πρώτη φορά Φεστιβάλ Ρεμπέτικου. Τίτλος της παρθενικής διοργάνωσης ήταν «Η Σύρα του Μάρκου Βαμβακάρη» και διοργανωτές υπήρξαν ο δήμος και το Εμπορικό Επιμελητήριο με τον πρόεδρό του Γιάννη Ρούσο να ξεκαθαρίζει «δεν βγάζουμε την υποχρέωση στον Μάρκο έτσι, επενδύουμε σε αυτόν». Αλλωστε όπως έχει πει ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Μάρκος Βαμβακάρης είναι ο Ομηρος της ελληνικής μουσικής.

Η καλή είδηση που συνδέεται με το φεστιβάλ του οποίου μπροστάρης ήταν ο Γιώργος Νταλάρας που εδώ και 31 χρόνια γνώρισε και λάτρεψε τη Σύρο, είναι πως το υπουργείο Πολιτισμού προσπαθεί να κατοχυρώσει το ρεμπέτικο στους δρόμους της UNESCO. Το Φεστιβάλ πραγματοποιήθηκε από τις 31 Αυγούστου ως τις 4 Σεπτεμβρίου και κορυφώθηκε με τη συναυλία του Γιώργου Νταλάρα. Φιλοδοξία των διοργανωτών δεν είναι απλώς η καθιέρωση του φεστιβάλ αλλά η διεθνοποίησή του και σύνδεσή του με αντίστοιχες μουσικές άλλων χωρών.

Τα φάντος, το φλαμένγκο, έχουν την ίδια ιδιοσυγκρασία, αφορούν αυτή τη σκοτεινή, παρακμιακή κοινωνία που εκφράζεται μέσα από το χορό και το τραγούδι, τόνισε ο Γιώργος Νταλάρας σε μια συνάντηση με δημοσιογράφους. Πρόσθεσε πως υπάρχουν μουσικές ομάδες στο εξωτερικό που ασχολούνται με το ρεμπέτικο – τέσσερα συγκροτήματα στην Ολλανδία, δύο στην Φιλανδία, 3 στη Σουηδία, πολλά περισσότερα στη Γερμανία…

Η εμπειρία της Ερμούπολης

Οσο και αν οι εκδηλώσεις του Λυκείου Ελληνίδων είχαν έναν χαρακτήρα νοσταλγικό, ποτισμένο με ιστορία και συγκίνηση, ή το Φεστιβάλ του Ρεμπέτικου ειδική στόχευση αλλά και δυναμική εξωστρέφεια, η αλήθεια είναι πως η Σύρος δεν ξεχνά αλλά χτίζει ταυτόχρονα μια δυνατή ταυτότητα. Μια ταυτότητα που πατά στην ιστορία και εκτοξεύεται με όχημα τη δημιουργικότητά της. Η γαστρονομία, η ανάδειξη τοπικών προϊόντων και βέβαια ο τουρισμός προσφέρουν εμπειρίες πρωτόγνωρες για τις Κυκλάδες. Οπως το εστιατόριο «Ηλιοβασίλεμα» στον Γαλησσά όπου ο σεφ Κώστας Μπουριώτης δημιουργεί εξαιρετικά πιάτα με βάση τα προϊόντα του νησιού. Από τη μους ταραμά με την βελούδινη γεύση που κατορθώνει να σε ξαφνιάσει. το ριζότο με μελάνι σουπιάς και ροζ κόκκους πιπεριού που συναντάς σε δέντρα στο νησί, ή την μους σύκου που κάνει τη γεύση του αυγουστιάτικου φρούτου να ξετυλίγεται μοναδικά.

Η θέα στα Βαπόρια από το μπαλκόνι του ξενοδοχείου Πλόες όπου βρίσκεται το καφέ και μπαρ του πεντάστερου ξενοδοχείου

Στον Πρέκα στην Ερμούπολη ανακαλύπτεις μοναδικούς συνδυασμούς γεύσεων, σε ένα ξεχωριστό παντοπωλείο που κρύβει εκπλήξεις όπως το γλυκό του κουταλιού κάπαρη, ή την κρέμα μάραθου, τις μαρμελάδες και κασίς και ζεστό κρασί, την ανάρπαστη παστελαρία (ξερό σύκο με μέλι, σουσάμι και δάφνη). Η ιδιαιτερότητα της γαστρονομικής εμπειρίας της Σύρου ξεχωρίζει και στα τσιπουράδικα του νησιού και δη στο «Πικραλίδα». Ενα τσιπουράδικο διαφορετικό απ’ ότι περιμένει κανείς, με βιομηχανικό σχεδιασμό, νέα παιδιά στην κουζίνα και στην εξυπηρέτηση και γεύσεις ταπεινές ελληνικές υψηλής γεύσης και άριστης παρασκευής. Χίπστερ, διανοούμενοι, κοσμοπολίτες απολαμβάνουν τσίπουρο σε αυτό το στενό της Ερμούπολης.

Βολάκι, τυρί που φτιάχνουν στο νησί και συχνά μαρινάρουν με βότανα. Το συναντάτε στα τσιπουράδικα και στα παντοπωλεία της Ερμούπολης. Εδώ από την Πικραλίδα

Την ίδια ώρα boutique hotels κατακλύζουν το νησί προσφέροντας υψηλές υπηρεσίες και επενδύοντας στην αρχιτεκτονική και στην παροχή υπηρεσιών. Οπωσδήποτε ένα από τα σημεία που έχουν φωτογραφηθεί όσο κανένα άλλο στο νησί είναι το ξενοδοχείο Πλόες με την υπέροχη θέα στα Βαπόρια και την εμμονή στην μινιμαλιστική αλλά μεγαλαστική αισθητική. Στεγάζεται σε ένα διατηρητέο αρχοντικό του 19ου αιώνα που κατοικήθηκε από τις πιο σημαντικές οικογένειες του νησιού και προσφέρει υπηρεσίες 5 αστέρων.

The post Ρεμπέτικο, όπερα και βουκαμβίλια – Αποστολή στη Σύρο appeared first on Protagon.gr.