Θα καταρρεύσει ο Πούτιν μαζί με την οικονομία;

Κατά κάποιο τρόπο, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι Ρώσοι ήταν στην ευχάριστη θέση να εκλέξουν και πάλι τον Βλαντιμίρ Πούτιν στην προεδρία το 2012. Εξάλλου, η οικονομία αναπτύχθηκε κατά μέσο όρο 7% από την εμφάνιση του Πούτιν το 1999 ως εθνικού πολιτικού, μέσω των δύο πρώτων θητειών του ως Πρόεδρος μέχρι το Μάιο του 2008, ενώ τα πραγματικά εισοδήματα υπερδιπλασιάστηκαν. Κατεβλήθησαν οι συντάξεις και ο Πούτιν ήταν σε θέση να καυχιέται στην τελευταία ετήσια ομιλία

του στην Ομοσπονδιακή Συνέλευση ότι «η Ρωσία όχι μόνο έχει ανακάμψει πλήρως μετά από χρόνια βιομηχανικής παρακμής, αλλά έχει γίνει και μία από τις δέκα μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου».

Μπορεί ο Πούτιν να έκανε πρωτοσέλιδα στο εξωτερικό με την πολεμοχαρή ρητορική του και τις ημίγυμνες φωτογραφίες του, αλλά γεγονός είναι ότι η δημοτικότητά του ουσιαστικά βασίστηκε στην αντίληψη της αυξανόμενης ευημερίας για τους Ρώσους πολίτες. Το πρόβλημα για τον Πούτιν τώρα είναι ότι ο εξαιρετικά ευτυχής συνδυασμός των οικονομικών παραγόντων που τροφοδότησαν τη δημοτικότητά του για τόσο πολύ καιρό, φαίνεται να καταρρέει. Η ανατροπή των τιμών του πετρελαίου ήταν ένας παράγοντας. Η παραγωγή πετρελαίου αυξήθηκε κατά 50% από το 1999 έως το 2004, παρέχοντας ένα πραγματικό όφελος για τα ταμεία της χώρας, καθώς η τιμή του πετρελαίου έφτασε στα ύψη με πάνω από 140 δολ. ανά βαρέλι τον Ιούλιο του 2008 (σχεδόν το διπλάσιο απ’ ότι είναι σήμερα).

Αλλά ακόμα και αν οι μακροοικονομικοί δείκτες παρέμειναν ισχυροί, οι αναλυτές συμφωνούσαν ότι είχαν εξαντληθεί οι προηγούμενοι οδηγοί της ρωσικής οικονομικής ανάπτυξης και ότι η κυβέρνηση χρειάζεται να επιστρέψει σε μια ατζέντα μεταρρυθμίσεων για τη βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος, τη μείωση της γραφειοκρατίας και την καταπολέμηση της διαφθοράς, μεταξύ άλλων μέτρων. Δυστυχώς, από τότε που επέστρεψε στην προεδρία, ο Πούτιν και η κυβέρνησή του έχουν αψηφήσει αυτή τη συμβουλή.

Όσοι έχουν μελετήσει την σοβιετική εμπειρία στις αρχές του 1980, μια περίοδο κατά την οποία η οικονομική ανάπτυξη ήταν κοντά στο μηδέν παρά το μαζικό «κελεπούρι» από τα πετροδολάρια, άρχισαν να αισθάνονται ένα deja vu, ξανά.Πράγματι, από τις αρχές του 2014, ακόμη και πριν από την προσάρτηση της Κριμαίας, υπήρχαν σαφείς ενδείξεις για περαιτέρω επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών, καθώς το ρούβλι υποχώρησε κατά 10% και οι εκροές κεφαλαίων το πρώτο τρίμηνο εκτινάχθηκαν σε επίπεδα ρεκόρ, στα 50 δις δολάρια. Αλλά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και μέσα στο φθινόπωρο, η επιβολή σοβαρών κυρώσεων από τη Δύση κατά της ρωσικής επιθετικότητας στην Ουκρανία και η πτώση άνω του 30% της τιμής του πετρελαίου συνδυαστικά δείχνουν ότι ετοιμάζεται μια τέλεια καταιγίδα, που μπορεί να κάνει την πρώτη σχεδόν δεκαετία του Πούτιν στην εξουσία να μοιάζει με μια μακρινή και αρεστή ανάμνηση.

Ακριβώς όπως οι προηγούμενοι ρώσοι ηγέτες Μιχαήλ Γκορμπατσόφ και Μπόρις Γιέλτσιν κατέληξαν αντιδημοφιλείς, κυρίως ως αποτέλεσμα της οικονομικής στέρησης, μια παρατεταμένη οικονομική ύφεση στη Ρωσία θα διαβρώσει βαθιά το σημερινό κύμα δημοτικότητας του Πούτιν, μετά την ευφορία για την προσάρτηση της Κριμαίας. Ο κίνδυνος για την προεδρία του υπογραμμίστηκε καθώς έκανε το επιθετικό και προκλητικό διάγγελμά του την περασμένη εβδομάδα, προειδοποιώντας για ανώνυμους εχθρούς (αν και οι ΗΠΑ και η Ευρώπη ήταν οι σιωπηροί στόχοι του) που επιδιώκουν να αποδυναμώσουν τη Ρωσία. Η ρητορική φάνηκε επίπεδη, ιδιαίτερα όταν αντιπαρατέθηκε με το κύμα των κακών οικονομικών ειδήσεων και το γεγονός ότι ο ίδιος επέλεξε να μην συζητήσει σοβαρά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα.

Πόσο άσχημα όμως είναι τα πράγματα; Την περασμένη εβδομάδα, το υπουργείο Οικονομικών υποβάθμισε τις προσδοκίες ανάπτυξης του 1,2% το 2015, σε συρρίκνωση του 0,8%. Εν τω μεταξύ, το ρούβλι έχει χάσει περισσότερο από το 50% της αξίας του από την αρχή του έτους, παρά το ότι η ρωσική Κεντρική Τράπεζα δαπανά περισσότερα από 70 δισεκατομμύρια δολάρια για να το υπερασπιστεί. Στην πραγματικότητα, από τα μέσα του περασμένου μήνα, τα ρωσικά αποθέματα ήταν 103 δις δολάρια λιγότερα από ό,τι στην αρχή του έτους. Ακόμη χειρότερα, οι εκτιμήσεις του υπουργείου Οικονομικών θα μπορούσαν να φαίνονται ακόμα και αισιόδοξες σε έναν χρόνο από τώρα, καθώς βασίζονται σε μία τιμή του πετρελαίου 80 δολ. ανά βαρέλι. Δεδομένης της πρόσφατης αύξησης της παραγωγής, συμπεριλαμβανομένης και της παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου από τις ΗΠΑ, η τιμή του πετρελαίου θα μπορούσε εύκολα να μειωθεί περαιτέρω και να παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα.

Δεδομένου ότι τα έσοδα από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου αποτελούν περίπου το ήμισυ του ρωσικού ομοσπονδιακού προϋπολογισμού, η ικανότητα της Μόσχας να ανταποκριθεί στις υφιστάμενες υποχρεώσεις της κοινωνικής πρόνοιας - πόσο μάλλον τα σχέδια για διευρυμένες αμυντικές δαπάνες - θα πρέπει να περικοπεί (και αυτό δεν υπολογίζει καν το αυξημένο κόστος της Μόσχας για την προσάρτηση της Κριμαίας και τις δραστηριότητές της στην Ανατολική Ουκρανία, όπου μια μεγάλης κλίμακας ανθρωπιστική καταστροφή εξελίσσεται καθώς έρχεται ο χειμώνας).

Υπάρχουν ήδη δυσοίωνα σημάδια πιθανών κοινωνικών αναταραχών. Διαδηλώσεις έγιναν σε 40 πόλεις σε όλη τη Ρωσία τον περασμένο μήνα, για τις προγραμματισμένες μειώσεις 20% των δαπανών στην υγειονομική περίθαλψη το 2015. Στις 2 Δεκεμβρίου, ο Πούτιν ανακοίνωσε το πάγωμα των μισθών στην κυβέρνηση, που, στο πλαίσιο ενός πληθωρισμού άνω του 8%, θα φέρει πολλούς αντιμέτωπους με μια σημαντική μείωση των μισθών τους.

Πριν από περίπου μία δεκαετία, ο Πούτιν ήταν πολύ τυχερός που αναδύθηκε σε μια εποχή τόσο θετικών οικονομικών συνθηκών, πολλές από τις οποίες βρίσκονται εκτός ελέγχου του. Η κατάσταση σήμερα, ωστόσο, δεν οφείλεται τόσο στο ότι η τύχη έχει γυρίσει εναντίον του, αλλά στο ότι έχει αποτύχει να αντιμετωπίσει τις διαρθρωτικές αδυναμίες της ρωσικής οικονομίας, ακόμη και ενώ διεξάγει έναν όχι και τόσο μυστικό πόλεμο εναντίον των γειτόνων του.

Όταν ο Πούτιν επέστρεψε στην προεδρία το 2012, οι περισσότεροι Ρώσοι και ξένοι παρατηρητές φάνηκε να θεωρούν ότι θα παραμείνει για τουλάχιστον άλλα 12 χρόνια στην εξουσία, μέχρι το 2024. Όμως, όπως έχουν τα πράγματα, όχι μόνο αμφισβητείται η επανεκλογή του το 2018 εξαιτίας των πρόσφατων γεγονότων, αλλά και αν η οικονομική ύφεση συνεχιστεί, οι εκλογές για τη Δούμα που έχουν προγραμματιστεί για το 2016 θα μπορούσαν να ταράξουν το σύστημα.

Κάθε φοιτητής ρωσικής ιστορίας γνωρίζει ότι η πορεία της Ρωσίας συχνά διαταράσσεται από μη γραμμικά γεγονότα και σήμερα φαίνεται όλο και πιο πιθανό ότι άλλο ένα τέτοιο γεγονός θα μπορούσε να συμβεί, ακόμα και μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια. Αν συμβεί αυτό, ο Πούτιν θα καταλήξει στον σκουπιδότοπο της ιστορίας.

http://edition.cnn.com/2014/12/07/opinion/kuchins-putin-economy-problems/

Διαβάστε περισσότερα