Σε αδιέξοδο οι συνομιλίες με το Ιράν για πυρηνική συμφωνία

Ο μαραθώνιος συνομιλιών μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και του Ιράν απέτυχε να οδηγήσει σε μια συμφωνία για να παγώσει το πυρηνικό του πρόγραμμα, έπειτα από μέρες πυρετωδών προβλέψεων που υπογράμμιζαν πόσο δύσκολο θα είναι να βρεθεί μα βιώσιμη λύση.

Σθεναρή αντίσταση από Γαλλία

Μετά τη λήξη της συνόδου των διαπραγματεύσεων που άρχισαν το Σάββατο, η επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης Κάθριν Άστον και ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν Μοχάμεντ Ζαρίφ είπαν ότι δεν

κατάφεραν να ξεπεράσουν τις διαφορές τους. Επέμειναν ότι είχε σημειώσει πρόοδο, ωστόσο, και υποσχέθηκαν να επιστρέψουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων σε 10 μέρες για να δοκιμάσουν και πάλι. Στο τέλος, δεν ήταν μόνο οι διαιρέσεις μεταξύ του Ιράν και των μεγάλων δυνάμεων που εμπόδισαν μια συμφωνία, αλλά και οι ρωγμές στο εσωτερικό της διαπραγματευτικής ομάδας. Η Γαλλία αντιτάχθηκε σθεναρά στο ότι η προτεινόμενη συμφωνία θα κάνει πολύ λίγα για να περιορίσει τον εμπλουτισμό ουρανίου του Ιράν ή να σταματήσει την ανάπτυξη ενός πυρηνικού αντιδραστήρα ικανό να παράγει πλουτώνιο.

«Η συνάντηση της Γενεύης μας επέτρεψε να προχωρήσουμε, αλλά μπορέσαμε να καταλήξουμε κάπου, διότι εξακολουθούν να υπάρχουν κάποια ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν», δήλωσε ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Λοράν Φαμπιούς μετά τη λήξη των συνομιλιών. Ούτε η Άστον, ούτε ο Ζαρίφ επέκριναν τη Γαλλία , λέγοντας ότι είχε διαδραματίσει έναν εποικοδομητικό ρόλο. Αλλά η απογοήτευση ήταν προφανής και η απόφαση να πραγματοποιηθεί η επόμενη συνάντηση σε επίπεδο πολιτικών διευθυντών και όχι υπουργών Εξωτερικών υπονοεί ότι οι δύο πλευρές ήταν λιγότερο βέβαιες για την ικανότητά τους να γεφυρώσουν τα κενά στον επόμενο γύρο.

Διαφωνίες και συγκρατημένη αισιοδοξία
Ο Ζαρίφ προσπάθησε να παρουσιάσει αισιόδοξα τις τρεις ημέρες συνομιλιών, λέγοντας ότι η ατμόσφαιρα ήταν καλή, ακόμη και αν οι συνομιλητές διαφωνούν σχετικά με τις λεπτομέρειες μιας πιθανής συμφωνίας. «Αυτό που έψαχνα ήταν η πολιτική βούληση, θέληση και καλή πίστη προκειμένου να τελειώσει αυτό», είπε. «Νομίζω ότι είμαστε όλοι στο ίδιο μήκος κύματος και αυτό είναι σημαντικό». Οι Ιρανοί αξιωματούχοι είχαν προωθήσει το ενδεχόμενο μιας συμφωνίας επί μέρες, δημιουργώντας μια αισιόδοξη ατμόσφαιρα που κορυφώθηκε όταν ο υπουργός Τζον Κέρι συντόμευσε την περιοδεία του στη Μέση Ανατολή την Παρασκευή για να συμμετάσχει στις συνομιλίες. Μαζί του ήταν οι υπουργοί Εξωτερικών της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ρωσίας και ο υφυπουργός Εξωτερικών της Κίνας.
Η υπό εξέταση πρόταση στη Γενεύη θα ήταν το πρώτο στάδιο μιας πολυσύνθετης συμφωνίας. Θα ζητούσε από το Ιράν να παγώσει το πυρηνικό του πρόγραμμα για διάστημα έξι μηνών, ώστε να επιτρέψει τις διαπραγματεύσεις για μια μακροπρόθεσμη συμφωνία χωρίς την ανησυχία ότι το Ιράν αγωνιζόταν να κατασκευάσει μια βόμβα. Σε αντάλλαγμα, η Δύση έπρεπε να παράσχει κάποια χαλάρωση των διεθνών κυρώσεων που έχουν πλήξει την οικονομία του Ιράν.
Μετά από χρόνια έναρξης και διακοπής συνομιλιών, η συμφωνία θα ήταν η πρώτη όσον αφορά την διακοπή του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Παρά την επιμονή των διπλωματών σχετικά με την πρόοδο, η αποτυχία να καταλήξουν σε μια συμφωνία εγείρει ερωτήματα σχετικά με το μέλλον των συνομιλιών για τα πυρηνικά, δεδομένης της σφοδρής αντίστασης που συνάντησαν από το Ισραήλ, αλλά και από τους Ρεπουμπλικάνους και ορισμένους Δημοκρατικούς στο Κογκρέσο.
Η ανακοίνωση ήταν ένα άδοξο τέλος σε μια μακρά ημέρα διπλωματικών ανατροπών, ενόσω ο Κέρι προσπαθούσε επί ώρες με τον Ζαρίφ και τον Φαμπιούς να καλύψει τα κενά σε θέματα όπως η καταστολή του προγράμματος εμπλουτισμού του Ιράν και τι να κάνει σχετικά με τον μεγάλο αντιδραστήρα του Ιράν που χτίζεται κοντά στην πόλη Αράκ για την παραγωγή πλουτωνίου. Ο Daryl Kimball, διευθυντής του Arms Control Association, δήλωσε ότι το εργοστάσιο θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί σε μια μελλοντική φάση των συνομιλιών, διότι μπορεί να χρειαστεί ένας χρόνος για να ολοκληρωθεί και ακόμη περισσότερο για να παράγει πλουτώνιο που θα μπορούσε να εξαχθεί για μια βόμβα.

Ο Κέρι, όμως, δήλωσε κατά τη διάρκεια της πρόσφατης επίσκεψής του στο Ισραήλ ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ζητούσαν από το Ιράν, ως μέρος της ενδιάμεσης συμφωνίας, να συμφωνήσει σε ένα «πλήρες πάγωμα των όσων κάνουν σήμερα», υπονοώντας ότι το πρόγραμμα παραγωγής πλουτωνίου του Ιράν θα επηρεαστεί με κάποιο τρόπο. Στη συνέντευξη Τύπου στο τέλος των συνομιλιών, ο Κέρι έκανε σαφές ότι τα όρια για τον αντιδραστήρα του Αράκ θα πρέπει να είναι μέρος μιας αρχικής συμφωνίας.
Στο πλαίσιο ενός συμβιβασμού που υποστηρίζουν ορισμένοι Αμερικανοί αξιωματούχοι, το Ιράν θα μπορούσε να συμφωνήσει να μην λειτουργεί ή να μην τροφοδοτεί την εγκατάσταση κατά τη διάρκεια των έξι μηνών που μπορεί να διαρκέσει η ενδιάμεση συμφωνία, ενώ συνεχίζει την κατασκευή της εγκατάστασης.
Μόλις ο αντιδραστήρας στο Αράκ λειτουργήσει, στις αρχές του επόμενου έτους, θα είναι πολύ δύσκολο να απενεργοποιηθεί μέσω ενός στρατιωτικού χτυπήματος, χωρίς να διακινδυνεύσουν τη διασπορά των πυρηνικών υλικών. Ο κίνδυνος αυτός μπορεί να εξαλείψει μία από τις επιλογές της Δύσης για την αντιμετώπιση του Ιράν ώστε να μειώσει την επιρροή του στις συνομιλίες.

Ο αντιδραστήρας του Αράκ είναι ένα αμφιλεγόμενο σημείο διαπραγμάτευσης διότι θα δώσει στο Ιράν ακόμα ένα δρόμο για την κατασκευή βόμβας, με τη χρήση του πλουτωνίου και όχι εμπλουτισμένου ουράνιου. Επιπλέον, οι ιρανικές εξηγήσεις για τους λόγους που κατασκευάζουν το Αράκ προκαλούν σκέψεις στις περισσότεροι δυτικές χώρες και στους πυρηνικούς εμπειρογνώμονες. Η χώρα δεν έχει ανάγκη καύσιμα για μη στρατιωτική χρήση προς το παρόν και ο σχεδιασμός του αντιδραστήρα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός για την παραγωγή ενός πυρηνικού όπλου.

Ισραήλ-ΗΠΑ: εύθραυστες ισορροπίες
Το Ιράν, το οποίο πάντα υποστηρίζει ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα είναι μόνο για ειρηνικούς σκοπούς, επιμένει ότι ο αντιδραστήρας βαρέως ύδατος είναι απλά ένας άλλος τρόπος για την παραγωγή ενέργειας. Το Ισραήλ έχει εκφράσει έντονα την αντίθεσή του στο να μην αφήσει το νέο αντιδραστήρα να φτάσει στο σημείο όπου το καύσιμο εισάγεται, μετά το οποίο ενδεχόμενη στρατιωτική δράση κατά του αντιδραστήρα θα μπορούσε να δημιουργήσει μια περιβαλλοντική καταστροφή. Το Ισραήλ κατέστρεψε από αέρος δύο αντιδραστήρες κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, στο Ιράκ το 1981 και στη Συρία το 2007. Και οι δύο επιθέσεις πραγματοποιήθηκαν χωρίς να υπάρχουν καύσιμα στους αντιδραστήρες.

Οι Γάλλοι αξιωματούχοι σημείωσαν επίσης μια διαφορά μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης σχετικά με το θέμα χαλάρωσης των κυρώσεων. Οι πιο σαρωτικές αμερικανικές κυρώσεις για το πετρέλαιο του Ιράν και τις τραπεζικές βιομηχανίες είχαν περάσει από το Κογκρέσο, δίνοντας στον Ομπάμα ελάχιστα περιθώρια για να τις άρει. Αυτό οδήγησε την κυβέρνηση Ομπάμα να επικεντρωθεί σε ένα περιορισμένο σύνολο προτάσεων, που αφορούν τα μετρητά του Ιράν που έχουν «παγώσει» σε τράπεζες του εξωτερικού. Η απελευθέρωση αυτών των μετρητών σε δόσεις, σε αντάλλαγμα για συγκεκριμένες ενέργειες από το Ιράν, δεν θα απαιτεί την κατάργηση όλων των κυρώσεων του Κογκρέσου.
Η Γαλλία και άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ωστόσο, αντιμετωπίζουν λιγότερους πολιτικούς περιορισμούς για τον τερματισμό των κυρώσεων, πράγμα που σημαίνει ότι οποιαδήποτε απόφαση για την άρση τους θα μπορούσε να είναι πιο εκτεταμένη. Επιπλέον, σύμφωνα με αξιωματούχους, τα μέτρα θα είναι πιο δύσκολο να επανέλθουν σε περίπτωση που οι συνομιλίες σταματήσουν ή το Ιράν αθετήσει τις υποσχέσεις του.
Οι σκέψεις αυτές άφησαν τους Ευρωπαίους περισσότερο διστακτικούς στο να εξετάσουν τη χαλάρωση των κυρώσεων, απ’ ότι τις Ηνωμένες Πολιτείες. Παρόλα αυτά, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι φαίνεται πως μαζί με την επιφυλακτικότητά τους με το Ιράν έχουν και μια ελπίδα ότι αυτές οι διαπραγματεύσεις ήταν θεμελιωδώς διαφορετικές από τις άκαρπες συναντήσεις κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, η θητεία του οποίου έληξε τον Αύγουστο.

«Όλοι οι υπουργοί που είναι εδώ έχουν επίγνωση του γεγονότος ότι υπάρχει κάποια δυναμική σε αυτές τις διαπραγματεύσεις» είπε ο υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας Γουίλιαμ Χέιγκ. «Υπάρχει τώρα μια πραγματική συγκέντρωση σε αυτές τις διαπραγματεύσεις κι έτσι πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αδράξουμε την ευκαιρία και να καταλήξουμε σε συμφωνία». Αλλά η δυναμική αυτή έχει διαταράξει άλλες συμμαχίες της Αμερικής, και ιδίως το Ισραήλ, το οποίο συνέχισε το Σάββατο να μιλά κατά της ενδιάμεσης συμφωνίας. Ο Πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου ζήτησε από το Ιράν να κλείσει τον πυρηνικό αντιδραστήρα του Αράκ και να εγκαταλείψει όλες τις δραστηριότητες εμπλουτισμού ουρανίου και όχι μόνο το 20 τοις εκατό που διαπραγματεύεται. Ο υπουργός Στρατηγικών Υποθέσεων του Ισράηλ Γιουβάλ Στάινιτζ έκανε αναφορά στην Αγία Γραφή για να καταδικάσει την προτεινόμενη συμφωνία. «Αντί πινακίου φακής», είπε , «το Ιράν έχει επιτύχει κέρδη τόσο με τις κυρώσεις όσο και με τα πυρηνικά μέτωπα».
Ο Νετανιάχου είπε νωρίτερα ότι η προτεινόμενη συμφωνία θα είναι η «συμφωνία του αιώνα» για το Ιράν. Την Παρασκευή, ο Ομπάμα κάλεσε τον Νετανιάχου για να τον ενημερώσει για τις συνομιλίες και να τον διαβεβαίωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν αποφασισμένες να εμποδίσουν το Ιράν να αποκτήσει πυρηνική βόμβα.
«Υπάρχουν πολύ ισχυρά συναισθήματα για τις συνέπειες των επιλογών μας για τους συμμάχους μας» είπε ο Κέρι.

http://www.nytimes.com/2013/11/10/world/iran-nuclear-talks.html?pagewanted=2&rref=world&hpw