Πούτιν: Λαμπρός στρατηγός, ή απλά τρελός;

Σε μια πρόσφατη διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στις χώρες της Βαλτικής, μία λέξη κυριάρχησε στην ημερήσια διάταξη: Πούτιν. Θα μπορούσαν να συζητούν τη Ρωσία και την εξωτερική της πολιτική γενικότερα, αλλά όλοι οι δρόμοι οδηγούν σε έναν πρόεδρο, ο οποίος μετά από 15 χρόνια στην εξουσία είναι απολύτως υπεύθυνος. Εν μέσω αυξημένων φόβων για έναν γενικευμένο πόλεμο στην Ουκρανία, οι κυβερνήσεις και οι πολιτικοί σε ολόκληρη την Ευρώπη αναλύουν αγωνιωδώς τα κίνητρα του πιο επικίνδυνου πολιτικού στην ήπειρο μετά το τέλος

του Ψυχρού Πολέμου. Με σαφείς όρους, τρεις πιθανότητες θεωρούνται: Είναι ένας λαμπρός στρατηγός που κατάφερε με ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο να δημιουργήσει μια παραλλαγή της Σοβιετικής Ένωσης του 21ου αιώνα; Είναι ένας πανούργος ειδικός σε θέματα τακτικής, ο οποίος ανταποκρίνεται στα γεγονότα που συμβαίνουν; Ή είναι τρελός; Δεν υπήρξε συναίνεση σε αυτό το συνέδριο, γιατί η πολυπλοκότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου αψηφά μια τέτοια απλή εκτίμηση. Πράγματι, και οι τρεις εξηγήσεις θα μπορούσε να πει κανείς ότι παίζουν ένα ρόλο -με καταστροφικές συνέπειες.

Πριν από μια δεκαετία, ο Πούτιν περιέγραψε την κατάρρευση της ΕΣΣΔ ως τη μεγαλύτερη γεωστρατηγική καταστροφή του 20ου αιώνα. Είναι εμποτισμένος με τη νοοτροπία παράνοιας, εκδικητικότητας και αυτοπεποίθησης της KGB. Αφού επιδίωξε να συμμετάσχει στη Δύση στις αρχές της δεκαετίας του 2000, προσπαθώντας να είναι δεκτικός σε θέματα που κυμαίνονται από το Ιράκ ως το Αφγανιστάν (και, σε ένα βαθμό, δικαιολογημένα, μένοντας απογοητευμένος), επανήλθε στη συνηθισμένη του συμπεριφορά, όντας αντίθετος με τις δυτικές αξίες του διαφωτισμού. Η σοβιετικής εποχής περιφρόνηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας του λόγου ενισχύθηκαν από μία αναβίωση της θέσης της υπερ-συντηρητικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Όταν οι λαοί της Γεωργίας και της Ουκρανίας (δύο φορές), αναζήτησαν μια διαφορετική πορεία, απέρριψε τα λαϊκά κινήματα χαρακτηρίζοντάς τα ενορχηστρωμένα από τη CIA και το ΝΑΤΟ. Η ανατροπή του διεφθαρμένου φιλορώσου ηγέτη της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς, του έδωσε μια νέα ευκαιρία. Συνδύασε το άμεσο καθήκον της πρόληψης της επέκτασης των δημοκρατικών αξιών στο εσωτερικό με το ασαφές προηγουμένως όνειρό του για μια μεγαλύτερη Ρωσία. Η κατάληψη της Κριμαίας ήταν θρασύτατη, αλλά ξεκάθαρη. Πολλές κυβερνήσεις στη Δύση ήσυχα συμφώνησαν, δεδομένου ότι ανήκαν στη Ρωσία μέχρι το 1950.

Η εξέγερση στην ανατολική Ουκρανία ήταν διαφορετική. Ακόμα και οι πιο εύπιστοι, μετά από λίγο, πίστεψαν ότι η αυτοαποκαλούμενη Λαϊκή Δημοκρατία του Ντονέτσκ συνεργαζόταν και εξοπλιζόταν από το Κρεμλίνο. Τώρα, ο Πούτιν δεν κάνει καν τον κόπο να υποκρίνεται. Η δύσκολη θέση, για όλες τις πλευρές, είναι πλέον ανησυχητική. Η προσωπολατρεία του Πούτιν μεταξύ των «απλών» Ρώσων – πολλοί από την πιο αστικοποιημένη μεσαία τάξη είτε έχουν εγκαταλείψει τη χώρα ή δεν μιλούν- περιστρέφεται γύρω από την εικόνα ενός γυμνόστηθου, σκληρού ανθρώπου που αγωνίζεται για έναν καλό σκοπό. Όσο πιο πολύ συρρικνώνεται η οικονομία της Ρωσίας, όσο πιο πολύ εκτίθεται η εξάρτησή της από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, τόσο πιο πολύ γνωρίζει ότι μπορεί να βασίζεται μόνο στο αντριλίκι του. Ο συμβιβασμός στην Ουκρανία θα μπορούσε εύκολα να ερμηνευθεί ως υποχώρηση. Σε κάθε περίπτωση, τίποτα δεν ενώνει ένα λαό (ιδιαίτερα έναν λαό που στερείται ενημέρωσης πέρα από την προπαγάνδα) περισσότερο από έναν πόλεμο εναντίον ενός εξωτερικού εχθρού.

Απομονωμένος σε μια γωνία, παίζει το «αδύναμο χαρτί» του αρκετά επιδέξια. Ο άμεσος στόχος του είναι να βάλει σε αντιπαράθεση τις δυτικές κυβερνήσεις που έχουν προσπαθήσει ακόμα και να συμφωνήσουν στην επιβολή κυρώσεων. Εάν παρέχουν όπλα στην κυβέρνηση της Ουκρανίας (όπως προτείνει ο Τζον Κέρι) μπορεί να αποκαταστήσουν την στρατιωτική ισορροπία σε σύντομο χρονικό διάστημα. Αλλά, εάν δεν θέλουν πραγματικά να δεσμεύσουν το ΝΑΤΟ σε έναν γενικευμένο πόλεμο, η Ρωσία γνωρίζει ότι, αν θέλει, μπορεί να επιταχύνει το ρυθμό.

Οι επόμενες εβδομάδες θα είναι κρίσιμες. Ήταν σωστό που η Άνγκελα Μέρκελ και ο Φρανσουά Ολάντ μεταβήκανε στη Μόσχα. Μέχρι στιγμής έχουν πράξει σωστά το καθήκον τους, παρουσιάζοντας ένα άνοιγμα για να ακούσουν παρά τη θέληση να λυγίσουν. Ο περιθωριακός ρόλος της Βρετανίας είναι μια αντανάκλαση της νέας πραγματικότητας της ευρωπαϊκής πολιτικής. Η Μέρκελ παλεύει ενάντια σε ένα γερμανικό πολιτικό κατεστημένο που έχει από καιρό προσπαθήσει να περιλάβει τη Ρωσία. Η κατάσταση του Ολάντ είναι παρόμοια. Ο Πούτιν διαπίστωσε πόσο εύκολο ήταν κατά τη διάρκεια του πολέμου του Ιράκ το 2003 για τον Τζορτζ Μπους να «κακοχαρακτηρίσει» την Ευρώπη σε «νέα» και «παλαιά». Αλλά ο πυρήνας του εν λόγω διαχωρισμού παραμένει, με την Πολωνία και το μεγαλύτερο μέρος της Ανατολικής Ευρώπης να φοβούνται τη Ρωσία και να είναι αποφασισμένοι να είναι σκληροί με τη Μόσχα, ενώ άλλοι θέλουν πολύ να κλείσουν μαζί της συμφωνίες. Η νέα Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής, η ιταλίδα Φεντερίκα Μογκερίνι, έχει ένα παρελθόν ηπιότητας με τη Ρωσία. Η Βρετανία έχει ταλαντευθεί από την αδυναμία (οι αρχικές προσπάθειες να αποτρέψει μια πλήρη έρευνα για τη δηλητηρίαση με πολώνιο του Αλεξάντερ Λιτβινένκο είναι το πιο άθλια παράδειγμα του κατευνασμού) σε μια ισχυρότερη θέση.

Ο Πούτιν θα πρέπει να πειστεί ότι δεν είναι στα μακροπρόθεσμα συμφέροντα του να παίξει με τη φωτιά στην Ουκρανία. Τα πιο αποτελεσματικά αντίμετρα κατά του Πούτιν παραμένουν τα οικονομικά. Μέχρι στιγμής οι κυρώσεις ήταν λίγο περισσότερο από το τίποτα. Το ρωσικό ξέπλυμα χρήματος και η κτηνώδης βία είναι αλληλένδετα. Ο Πούτιν και οι φίλοι του βρίσκονται στο επίκεντρο της δράσης. Οι δυτικές κυβερνήσεις και οι τράπεζες γνωρίζουν πού είναι ευάλωτος. Αλλά είναι πρόθυμοι να αναλάβουν το οικονομικό πλήγμα για να του επιτεθούν;

www.telegraph.co.uk

Διαβάστε περισσότερα