Πέθανε ο μάγος του ρεαλισμού

Ελάχιστοι συγγραφείς έχουν γράψει μυθιστορήματα που αναγνωρίζονται ως αριστουργήματα σε όλο τον κόσμο ενώ παράλληλα γίνονται και τόσο ευρέως αποδεκτά. Και φυσικά, μετρημένοι στα δάχτυλα είναι οι συγγραφείς για τους οποίους μπορείς να πεις ότι άλλαξαν την λογοτεχνία της γλώσσας τους. Ο Κολομβιανός συγγραφέας και δημοσιογράφος Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ήταν αναμφισβήτητα ένας από αυτούς. Η απώλειά του, σε ηλικία 87 ετών, αφήνει ένα μεγάλο κενό.

Γνωστός έγινε φυσικά από το «Εκατό χρόνια μοναξιά», που από το 1967 που πρωτοεκδόθηκε πούλησε πάνω από 25 εκατομμύρια αντίτυπα. Το βιβλίο σφράγισε

τη λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία και δικαίως του έδωσε τον τίτλο του μάγου του αποκαλούμενου «μαγικού ρεαλισμού». Οι εικόνες του δεν ήταν μόνο η απόδειξη ενός αστείρευτα εφευρετικού μυαλού, αλλά μαρτυρίες ολόκληρου του καλλιτεχνικού του οράματος που μπέρδευε το εξωφρενικό με το εγκόσμιο και το γνωστό με το φανταστικό. Στα μυθιστορήματά του, ο Μάρκες μυθοποίησε την ιστορία μιας ολόκληρης ηπείρου, δημιουργώντας ταυτόχρονα ανθρώπους που ζουν ατελείωτα ανάμεσα στην αγάπη, τον πόνο και τη λύτρωση.

Γεννημένος στην μικρή πόλη Αρακατάκα, κοντά στην Καραϊβική ακτή, ο Μάρκες (ο Γκάμπο, όπως τον αποκαλούσαν οι φίλοι του) ήταν παράλληλα και ένας συγγραφέας του κόσμου. Έχοντας πάνα αναφορές στις παραδόσεις του τόπου του, έζησε σε διάφορες πόλεις κατά διαστήματα, όπως το Παρίσι και το Μεξικό.

Σπούδασε νομική στη Μπογκοτά, «αναγκαστικά», και έψαξε παρηγοριά στη λογοτεχνία. Αρχικά στράφηκε στην ποίηση, μέχρι που μια μέρα ανακάλυψε τον Κάφκα. Όταν κατάλαβε ότι όλα είναι δυνατά στη λογοτεχνία, στα 20, εγκατέλειψε τις σπουδές του και αφιερώθηκε στη λογοτεχνία. Εκτός από συγγραφέας, όμως, ήταν και ένας παθιασμένος δημοσιογράφος. Στις αρχές του ’50 δούλεψε σε μια μικρή εφημερίδα και αργότερα στην El Espectador. Το ρεπορτάζ του για ένα ναυάγιο τον έκανε γνωστό αλλά του προκάλεσε μπλεξίματα με τις αρχές. Αυτό τον έστρεψε προς μια προσωπική αναζήτηση που κράτησε μια δεκαετία. Τότε έγραψε το πρώτο του έργο, με τίτλο «Τα νεκρά φύλλα», που εκδόθηκε το 1955. Η δημοσιογραφία παρέμεινε το πάθος σε όλη του τη ζωή. Οι ιστορίες του πάντα είχαν τη βάση τους σε ιστορίες που είχε ακούσει ως νεαρός δημοσιογράφος, όπως εξηγεί ο ίδιος στην εισαγωγή του «Περί έρωτος και άλλων δαιμονίων». Του έμαθε επίσης τα μυστικά της αφήγησης και της δομής, αλλά και της έκπληξης.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε επίσης και για τον κινηματογράφο. Στη δεκαετία του ’50 σπούδασε στην Πειραματική Σχολή Κινηματογράφου της Ρώμης και στη δεκαετία του ’60, όταν ζούσε στο Μεξικό, έγραψε πολλά σενάρια. Ανακατεύτηκε ακόμα και με σαπουνόπερες, υποστηρίζοντας ότι αυτός ήταν ένας τρόπος να φτάσει το ευρύτερο κοινό.

Το «Εκατό χρόνια μοναξιά» ήταν το τέταρτο βιβλίο του και εκδόθηκε πρώτα στην Αργεντινή. Ο Μάρκες ήταν φανερά έκπληκτος με την επιτυχία του και δήλωσε ότι θεωρούσε την αριστοτεχνική μελέτη της τυραννίας στη Λατινική Αμερική στο «Φθινόπωρο του Πατριάρχη (1975) ένα πιο ολοκληρωμένο έργο τέχνης. Εξίσου ισχυρή ήταν η κλασική απλότητα στο «Χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου» (1981), η εξερεύνηση του ανεκπλήρωτου έρωτα στο «Έρωτας στα Χρόνια της Χολέρας» (1985) και η μελέτη της κατάρρευσης των ουτοπικών ονείρων στο «Ο στρατηγός μες στον λαβύρινθό του» (1994).

Αυτά τα όνειρα ήταν εμφανή στην ομιλία του Μάρκες όταν του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας το 1982. Έκανε μια παθιασμένη έκκληση στους Ευρωπαίους να κατανοήσουν τις δοκιμασίες της ηπείρου του, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι «οι αφηγητές ιστοριών, όπως εγώ, που είναι σε θέση να πιστεύουν τα πάντα, αισθάνονται το δικαίωμα να πιστεύουν ότι δεν είναι ακόμη πολύ αργά για να αναλάβουν τη δημιουργία μιας μικρής ουτοπίας: μιας νέας και απεριόριστης ουτοπίας, στην οποία κανείς δεν μπορεί να αποφασίζει για άλλους πώς θα πεθάνουν, στην οποία η αγάπη μπορεί πραγματικά να είναι αλήθεια και η ευτυχία δυνατή, στην οποία οι επόμενες γενιές των εκατό χρόνων της μοναξιάς θα έχουν επιτέλους και για πάντα μια δεύτερη ευκαιρία στη γη».

Ο Μάρκες ποτέ δεν έκρυψε τις αριστερές του απόψεις και εξέφρασε την αντίθεσή του σε αυτό που θεωρούσε ιμπεριαλισμό, κυρίως των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική. Αυτό του στοίχισε και την άρνηση πρόσβασης στις ΗΠΑ για πολλά χρόνια. Υποστηρικτής του Κάστρο στην Κούβα, επικρίθηκε συχνά από συναδέλφους του που διαμαρτύρονταν για την έλλειψη ελεύθερης έκφρασης στο νησί. Ο Μάρκες έλεγε ότι χρησιμοποιούσε την επιρροή του για την απελευθέρωση πολλών αντιφρονούντων.

Φυσικά, και η πολυτάραχη πολιτική ζωή της χώρας του τον ενδιέφερε. Στην «Κακιάώρα» (1962) εξετάζειτηνπερίοδοπολιτικήςβίαςτο ’50, πουστοίχισετηζωήσεπάνωαπό100.000 Κολομβιανούς. Ήταν πάντα σφοδρός επικριτής των στρατιωτικών καθεστώτων στη Λατινική Αμερική. Το 1975 είπεότιδενθαξαναγράψειμέχριοΠινοσέτναφύγειαπότηνεξουσία (ευτυχώςδενκράτησετον λόγοτου).

Ήταν παντρεμένος με τη Μερσέντες επί 40 χρόνια και είχε δύο γιους. Ήταν επίσης γνωστός για την αφοσίωση στους φίλους του αλλά και την απόρριψη όσων των πλησίαζαν για τη φήμη του. Το 1999 διαγνώσθηκε με λέμφωμα. Τότε ξεκίνησε την αυτοβιογραφία του, «Ζω για να τη διηγούμαι».

Διαβάστε περισσότερα