Οι τρομακτικές ομοιότητες Ερντογάν - Τραμπ

Η Τουρκία και οι ΗΠΑ μπορεί να έχουν πολύ διαφορετικά πολιτικά τοπία, αλλά υπάρχει ένας εκπληκτικός βαθμός ομοιομορφίας στη συμπεριφορά του Τραμπ και του Ερντογάν, γράφει ο Patrick Cockburn.

Νομίζετε ότι το αμερικανικό πολιτικό σύστημα θα εμποδίσει τον Ντόναλντ Τραμπ να ασκήσει απόλυτη εξουσία; Το ίδιο ειπώθηκε και σχετικά με τον Πρόεδρο της Τουρκίας, Ερντογάν. Καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ προετοιμάζεται για την ανάληψη των καθηκόντων του, παλεύει με την αντιπολίτευση από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης των ΗΠΑ,

τις μυστικές υπηρεσίες, τον κυβερνητικό μηχανισμό, ομάδες του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και ένα σημαντικό μέρος του αμερικανικού πληθυσμού. Εντυπωσιακά εμπόδια φαίνεται να σταματούν την αυθαιρεσία του.

Θα πρέπει να πάρει κουράγιο: σχεδόν το ίδιο ειπώθηκε και στην Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν το 2002, όταν ηγήθηκε του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) στην πρώτη από τις τέσσερις εκλογικές νίκες. Αντιμετώπισε ένα στρατό που, μέσω πραξικοπημάτων και της απειλής πραξικοπημάτων, ήταν η απόλυτη πηγή εξουσίας στη χώρα, και ένα κοσμικό κατεστημένο καχύποπτο με τις ισλαμιστικές πεποιθήσεις του. Αλλά όλα αυτά τα χρόνια φέρθηκε πιο έξυπνα και εξάλειψε τους εχθρούς του, και - χρησιμοποιώντας ένα αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα στις 15 Ιουλίου του περασμένου έτους ως δικαιολογία- καταστέλλει και τιμωρεί κάθε σημάδι διαφωνίας, χαρακτηρίζοντάς το "τρομοκρατία".

Καθώς ο Τραμπ πηγαίνει στον Λευκό Οίκο, το ΑΚΡ και η ακροδεξιά εθνικιστική υπερ- πλειοψηφία στο τουρκικό κοινοβούλιο αυτό το μήνα απογύμνωσαν το όργανο από τις εξουσίες του και τις μετέφεραν χονδρικά στην προεδρία. Ο Πρόεδρος Ερντογάν θα γίνει ένας εκλεγμένος δικτάτορας, που θα είναι σε θέση να διαλύσει το κοινοβούλιο, να ασκήσει βέτο στη νομοθεσία, να αποφασίσει για τον προϋπολογισμό, να διορίσει υπουργούς οι οποίοι δεν χρειάζεται να είναι βουλευτές, μαζί με ανώτερους αξιωματούχους και επικεφαλής των πανεπιστημίων.

Όλη η εξουσία θα συγκεντρώνεται στα χέρια του Ερντογάν, ενώ το γραφείο του πρωθυπουργού καταργείται και ο πρόεδρος, ο οποίος μπορεί να υπηρετήσει τρεις πενταετείς θητείες, παίρνει τον άμεσο έλεγχο των υπηρεσιών πληροφοριών. Θα διορίζει ανώτερους δικαστές και επικεφαλής των κρατικών θεσμών, συμπεριλαμβανομένου του εκπαιδευτικού συστήματος. Αυτές οι εκτεταμένες συνταγματικές αλλαγές ενισχύουν μια ολοένα διευρυνόμενη εκκαθάριση που άρχισε μετά το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα του περασμένου έτους, στο οποίο περισσότεροι από 100.000 δημόσιοι υπάλληλοι έχουν συλληφθεί ή διωχθεί. Αυτή η κάθαρση φτάνει τώρα σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής, από τους φιλελεύθερους δημοσιογράφους ως τους επιχειρηματίες των οποίων 10 δις δολ. από τα περιουσιακά τους στοιχεία κατασχέθηκαν από το κράτος.

Οι ομοιότητες μεταξύ του Ερντογάν και του Τραμπ είναι μεγαλύτερες από ό,τι μπορεί να φαίνεται, παρά τις πολύ διαφορετικές πολιτικές παραδόσεις στις ΗΠΑ και την Τουρκία. Ο παραλληλισμός έγκειται κυρίως στις μεθόδους με τις οποίες οι δύο άνδρες έχουν αποκτήσει εξουσία και επιδιώκουν να την ενισχύσουν. Είναι λαϊκιστές και εθνικιστές, οι οποίοι δαιμονοποιούν τους εχθρούς τους και θεωρούν ότι περιβάλλονται από συνωμοσίες. Η επιτυχία δεν χορταίνει την προσπάθειά τους για περισσότερη εξουσία.

Οι ελπίδες στις ΗΠΑ, ότι, μετά την εκλογή του τον Νοέμβριο, ο Τραμπ θα αλλάξει από την επιθετική εκστρατεία του σε μια πιο διαλλακτική προσέγγιση, έχουν διαλυθεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο μηνών. Η ανοικτή εχθρότητά του προς τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχει κλιμακωθεί, όπως φαίνεται από την κακομεταχείριση των δημοσιογράφων κατά τη συνέντευξη Τύπου αυτή την εβδομάδα.

Η μανιακή ευαισθησία τους στην κριτική είναι ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα των δύο ανδρών. Στην περίπτωση του Τραμπ αυτό εξηγείται από τις καταγγελίες που τουιτάρει σε επικριτές του όπως η Μέριλ Στριπ, ενώ στην Τουρκία 2.000 άτομα κατηγορήθηκαν για εξύβριση του προέδρου. Ένας άνδρας δικάστηκε επειδή ανήρτησε στο Facebook τρεις εικόνες του Γκόλουμ, του χαρακτήρα από τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, δημοσιεύοντας παράλληλα παρόμοια χαρακτηριστικά του προσώπου του Ερντογάν. Από τους 259 δημοσιογράφους που βρίσκονται στη φυλακή σε όλο τον κόσμο, τουλάχιστον 81 είναι στην Τουρκία. Οι αμερικανοί ρεπόρτερ μπορεί ακόμα να μην αντιμετωπίζουν παρόμοιες κυρώσεις, αλλά μπορούν να αναμένουν έντονη πίεση στους οργανισμούς στους οποίους εργάζονται προκειμένου να σταματήσουν τις επικρίσεις τους.

Η Τουρκία και οι ΗΠΑ μπορεί να έχουν πολύ διαφορετικά πολιτικά τοπία, αλλά υπάρχει ένας εκπληκτικός βαθμός ομοιομορφίας στη συμπεριφορά του Τραμπ και του Ερντογάν. Το ίδιο ισχύει και για τους λαϊκιστές, εθνικιστές, αυταρχικούς ηγέτες που παίρνουν την εξουσία σε πολλά διαφορετικά μέρη του κόσμου, από την Ουγγαρία και την Πολωνία ως τις Φιλιππίνες. Σχολιαστές αγωνίζονται να βρουν μια φράση που θα περιγράφει το φαινόμενο αυτό, όπως "η εποχή της δημαγωγίας", αλλά αυτό αφορά μόνο μία μέθοδο - και όχι την λιγότερο σημαντική- από την οποία οι ηγέτες κερδίζουν την εξουσία.

Αυτό το είδος της πολιτικής ηγεσίας δεν είναι καινούργιο: η πιο συναρπαστική αφήγηση της γράφτηκε πριν από 70 χρόνια το 1947 από τον μεγάλο βρετανό ιστορικό σερ Λιούς Νάμιερ, σε ένα δοκίμιο που αντανακλά αυτό που όρισε ως "Καισαρική δημοκρατία", η οποία κατά τον προηγούμενο αιώνα είχε δώσει τον Ναπολέοντα Γ' στη Γαλλία, τον Μουσολίνι στην Ιταλία και τον Χίτλερ στη Γερμανία. Ο κατάλογος του με τις πιο σημαντικές πτυχές αυτού του τοξικού τρόπου πολιτικής είναι σήμερα τόσο επίκαιρος όσο όταν πρωτογράφτηκε, δεδομένου ότι όλα τα στοιχεία ισχύουν για τον Τραμπ, τον Ερντογάν και τους ομοίους τους.

Ο Νάμιερ γράφει ότι η "Καισαρική δημοκρατία" χαρακτηρίζεται από "την άμεση έκκλησή της προς τις μάζες, τα δημαγωγικά συνθήματα, την περιφρόνηση της νομιμότητας παρά την δεδηλωμένη κηδεμονία του νόμου και της τάξης, την περιφρόνηση των πολιτικών κομμάτων και του κοινοβουλευτικού συστήματος, των μορφωμένων τάξεων και των αξιών τους, τις κολακείες και αόριστες, τις αντιφατικές υποσχέσεις σε όλους, τον μιλιταρισμό, τις γιγαντιαίες και κραυγαλέες εκθέσεις και τη σκιερή διαφθορά. Άρτος και θεάματα για μια ακόμη φορά - και στο τέλος του δρόμου, καταστροφή".

Η καταστροφή έρχεται σε διάφορες μορφές. Ένα μειονέκτημα των εκλεγμένων δικτατόρων ή ισχυρών είναι ότι, ωθούμενοι από μια υπερβολική ιδέα για την ικανότητά τους, αναλαμβάνουν ξένες στρατιωτικές περιπέτειες πέρα από τις δυνάμεις της χώρας τους. Ως υπερασπιστής του απομονωτισμού, ο Τραμπ θα μπορούσε να αποστασιοποιηθεί από ένα τέτοιο τέλμα, αλλά οι περισσότεροι από τους διορισμούς ανωτάτων υπαλλήλων ασφαλείας του δείχνουν μια πολύ πιο επιθετική και παρεμβατική προσέγγιση.

Μια δύναμη του Προέδρου Ομπάμα ήταν ότι είχε μια ρεαλιστική αίσθηση του τι ήταν εφικτό για τις ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, χωρίς να αρχίζει πολέμους που δεν μπορεί να νικήσει, όπως έκανε ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Κατά τη διάρκεια της προεδρικής προεκλογικής εκστρατείας του, ο Τραμπ έδειξε σημάδια ότι κατάλαβε -σε αντίθεση με την Χίλαρι Κλίντον- ότι οι Αμερικανοί δεν θέλουν να κάνουν έναν ακόμα πόλεμο στη Μέση Ανατολή ή οπουδήποτε αλλού. Αλλά αυτό περιορίζει φυσικά την επιρροή των ΗΠΑ στον κόσμο και θα είναι σε αντίθεση με το σύνθημα του Τραμπ να κάνει "την Αμερική σπουδαία και πάλι".

Η καταστροφή που προέβλεψε ο Νάμιερ ήταν το φυσικό τέλος των εκλεγμένων δικτατόρων που έχει ήδη αρχίσει να συμβαίνει στην Τουρκία. Ο Τούρκος ηγέτης μπορεί να έχει καταφέρει να μονοπωλήσει την εξουσία στο εσωτερικό, αλλά με το τίμημα να προκαλεί κρίσεις και εμβάθυνση των διαιρέσεων στην τουρκική κοινωνία. Η χώρα έχει εμπλακεί στον πόλεμο στη Συρία, χάρη στην απερίσκεπτη παρέμβαση του Ερντογάν από το 2011. Αυτό οδήγησε στο να ιδρύσει ένα συριακό σκέλος του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) ένα de facto κράτος στο βόρειο τμήμα της Συρίας και το ISIS να κάνει το ίδιο στη Συρία και το Ιράκ. Στο εσωτερικό, ο Ερντογάν επανεκκίνησε τον πόλεμο με τους Κούρδους της Τουρκίας για εκλογικούς λόγους το 2015 και η σύγκρουση είναι τώρα πιο δυσεπίλυτη από ποτέ.

Κάθε λίγες εβδομάδες στην Τουρκία γίνεται και μια τρομοκρατική επίθεση, η οποία είναι συνήθως έργο του ISIS ή μιας φατρίας του PKK - παρόλο που η κυβέρνηση μερικές φορές κατηγορεί για τις θηριωδίες τους οπαδούς του Φετουλάχ Γκιουλέν, οι οποίοι κατηγορούνται επίσης ότι έκαναν την απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος τον περασμένο Ιούλιο. Εκτός από αυτό, υπάρχει μια κλιμάκωση της οικονομικής κρίσης, κατά την οποία η τουρκική λίρα έχασε το 12 τοις εκατό της αξίας της κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων εβδομάδων. Οι ξένες και εγχώριες επενδύσεις στερεύουν, καθώς οι επενδυτές πείθονται όλο και περισσότερο ότι η Τουρκία έχει καταστεί διαχρονικά ασταθής.

Ερντογάν και Τραμπ έχουν ένα επιπλέον κοινό σημείο: και οι δύο έχουν μια άσβεστη δίψα για εξουσία και το πετυχαίνουν με την εκμετάλλευση και την επιδείνωση των διαιρέσεων στο εσωτερικό των χωρών τους. Δηλώνουν ότι θα κάνουν τις χώρες τους σπουδαίες και πάλι, αλλά στην πράξη τις καθιστούν πιο αδύναμες. Πριονίζουν συνεχώς το κλαδί στο οποίο κάθονται -μαζί με όλους τους άλλους.

independent.co.uk

Διαβάστε περισσότερα