Οι επόμενες προκλήσεις της ΕΕ είναι γεωπολιτικές

Μέχρι πρόσφατα, οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι για τη σταθερότητα στην Ευρώπη ήταν εσωτερικοί. Η κρίση χρέους της ευρωζώνης προκάλεσε εντάσεις μεταξύ και εντός των κρατών μελών, που σε διάφορες χρονικές στιγμές έμοιαζε ότι είναι πιθανό να οδηγήσει σε σοβαρές κοινωνικές αναταραχές, ακόμα και σε διάσπαση της νομισματικής ένωσης. Αυτοί οι κίνδυνοι δεν έχουν εκλείψει, όπως προκύπτει από τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Μάιο, οι οποίες έδωσαν υψηλά ποσοστά στα ευρωσκεπτιστικά κόμματα. Ακόμα κι έτσι, η πιθανότητα ότι οι

Αντ 'αυτού, οι πιο πιεστικές απειλές για την ευρωπαϊκή σταθερότητα είναι πλέον εξωτερικές.
Η κατάρριψη της πτήσης ΜΗ17 της Malaysia Airlines, με τους 298 επιβαίνοντες, έχει αυξήσει δραματικά τις προκλήσεις στον πόλεμο μεταξύ της κυβέρνησης της Ουκρανίας και των προφιλορώσων αυτονομιστών στην περιοχή του Ντόνετσκ, στα ανατολικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν η συμμετοχή της Ρωσίας αποδειχθεί, οι κλήσεις για μια πολύ πιο σκληρή ευρωπαϊκή απάντηση από αυτή που έχει δοθεί μέχρι στιγμής αναπόφευκτα θα εισακουστούν.

Εν τω μεταξύ, η ΕΕ αντιμετωπίζει τεράστια αστάθεια κατά μήκος των νότιων συνόρων της στη Συρία, το Ισραήλ και τα παλαιστινιακά εδάφη, την Αίγυπτο και τη Λιβύη. Οι ευρωπαίοι ηγέτες κοιτάζουν επίσης με αγωνία την πρόσφατη πολιτική αναταραχή στην Τουρκία.
Δεν είναι περίεργο που οι επενδυτές ανέφεραν τους γεωπολιτικούς κινδύνους ως τη δεύτερη μεγαλύτερη απειλή για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, μετά την κατάρρευση της αγοράς κατοικίας, σε μια πρόσφατη έρευνα για την Τράπεζα της Αγγλίας. Ωστόσο, υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις αυτής της ανησυχίας για τους γεωπολιτικούς κινδύνους στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Οι αγορές έχουν υποχωρήσει ελάχιστα στον απόηχο της κατάρριψης της πτήσης ΜΗ17. Πράγματι, οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες σπάνια ήταν πιο έντονες. Η Τράπεζα της Αγγλίας επισημαίνει ότι σε βραχυπρόθεσμους ορίζοντες, τα μέτρα μεταβλητότητας είναι σε, ή είναι κάτω, από τα προ κρίσης επίπεδα στα ίδια κεφάλαια, το συνάλλαγμα και τις αγορές επιτοκίων. Τα spreads των εταιρικών ομολόγων έναντι των κρατικών ομολόγων αναφοράς έχουν περιοριστεί σε λίγο πάνω από τα επίπεδα του 2003-06.
Είναι αδιάφορες οι αγορές; Σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο, ίσως όχι. Υπάρχουν δύο κύρια κανάλια μετάδοσης. Το πρώτο είναι άμεσα μέσω του εμπορίου. Αλλά αυτές οι διασυνδέσεις είναι ήδη καλά κατανοητές και οι ευρωπαϊκές εταιρείες και οι επενδυτές έχουν λάβει μέτρα για να περιορίσουν την έκθεσή τους στη Ρωσία και σε άλλες ζώνες συγκρούσεων. Η γερμανική οικονομική ανάπτυξη έχει μαλακώσει, ως αποτέλεσμα των επιπτώσεων των κυρώσεων για τη Ρωσία, προκαλώντας την Berenberg Bank την περασμένη εβδομάδα να υποβαθμίσει τις προβλέψεις ανάπτυξης για την ευρωζώνη το 2014 κατά 0,1 εκατοστιαίες μονάδες, στο 1,5%. Οι νέες κυρώσεις που υποσχέθηκε η ΕΕ την περασμένη εβδομάδα πριν από την κατάρριψη της πτήσης ΜΗ17 θα βλάψουν σαφώς την ανάπτυξη σε χώρες πιο άμεσα εκτεθειμένες στις εμπορικές συναλλαγές με τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά δεν θα ήταν πιθανόν να εκτροχιάσουν την εκκολαπτόμενη ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Το δεύτερο κανάλι για πιθανή μετάδοση είναι μέσω των χρηματοπιστωτικών αγορών. Ο κίνδυνος μιας κρίσης στην αγορά έχει ενισχυθεί από τις μεταρρυθμίσεις μετά την κρίση στον τραπεζικό τομέα, οι οποίες έχουν περιορίσει σε μεγάλο βαθμό τη ρευστότητα στις χρηματοοικονομικές αγορές. Στελέχη της Τράπεζας της Αγγλίας εκτιμούν ότι τα αποθέματα των χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού που κατέχονται για την αγορά των αποφάσεων έχουν μειωθεί κατά τα δύο τρίτα από την κρίση, αντανακλώντας τις υψηλότερες κεφαλαιακές απαιτήσεις.

Οι ρυθμιστικές αρχές υποστηρίζουν ότι ο πυρήνας του χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι πλέον πιο ανθεκτικός στους κλυδωνισμούς και ότι υπάρχει πλέον μεγαλύτερη ευχέρεια για την παροχή ρευστότητας έκτακτης ανάγκης. Αλλά αυτή η ευχέρεια δεν έχει δοκιμαστεί και οι απότομες πτώσεις στις τιμές των περιουσιακών στοιχείων ως απάντηση σε ένα σοκ είναι κάτι που δεν μπορεί να αποκλειστεί. Ωστόσο, ένα τέτοιο σοκ δεν φαίνεται ακόμα πιθανό, ούτε είναι σαφές πώς η αγορά θα πρέπει να εκτιμήσει αυτόν τον κίνδυνο. Αλλά ενώ οι βραχυπρόθεσμοι κίνδυνοι από την γεωπολιτική αστάθεια στα σύνορα της Ευρώπης μπορεί να είναι διαχειρίσιμοι, οι μακροπρόθεσμες προκλήσεις είναι αρκετά μεγάλες. Οι βίαιες αναταραχές στην ανατολική και νότια Μεσόγειο δημιουργούν ήδη προσφυγικές κρίσεις στη νότια Ευρώπη. Στην Ελλάδα και την Ιταλία, η πρόκληση της αντιμετώπισης της μαζικής εισροής μεταναστών είναι ένα καυτό πολιτικό θέμα.
Χάρη στην αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων που κατοχυρώνεται στο πλαίσιο της ενιαίας αγοράς της ΕΕ, τα σύνορα των χωρών στην περιφέρεια της ΕΕ είναι τα σύνορα της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό σημαίνει ότι οι εντάσεις στην περιφέρεια γρήγορα μεταδίδονται στον πυρήνα, καθώς οι μετανάστες κατευθύνονται προς τον πλουσιότερο Βορρά, τροφοδοτώντας την υποστήριξη των ακροδεξιών, αντιμεταναστευτικών, ευρωσκεπτικών κομμάτων. Ωστόσο, η ΕΕ δεν έχει κοινή πολιτική για την αστυνόμευση των συνόρων της, το βάρος των οποίων εμπίπτει στις χώρες που συχνά δεν είναι σε θέση να το αντέξουν οικονομικά -ένα σημείο που τόνισε ο Ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι σε μια πρόσφατη ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Η αστάθεια στα σύνορα της ΕΕ, επίσης πυροδοτεί αστάθεια και στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπάρχουν ανησυχίες στις βόρειες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο για τον εγχώριο αντίκτυπο που έχουν οι συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή στα στοιχεία των μεγάλων μουσουλμανικών κοινοτήτων τους. Ομοίως, οι κυβερνήσεις της Ανατολικής Ευρώπης με μεγάλες εθνικές ρωσικές μειονότητες ανησυχούν για τις αποσταθεροποιητικές τοπικές συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία.
Μέχρι πρόσφατα, η ΕΕ μπόρεσε να σταθεροποιήσει τα σύνορά της, κρατώντας την προοπτική της ένταξης ή την προνομιακή πρόσβαση στην αγορά σε χώρες που χτυπούν την πόρτα της, όπως η Τουρκία, η Ουκρανία, η Αρμενία, η Γεωργία, η Μολδαβίας και η Σερβία.
Ωστόσο, οι ανησυχίες για τις συνέπειες της ελεύθερης κυκλοφορίας εντός της ενιαίας αγοράς και την κρίση στην Ουκρανία έχουν δείξει ότι η ΕΕ έχει φθάσει στα όρια της προσέγγισης αυτής. Ο νέος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι δεν θα γίνουν δεκτά νέα μέλη για τα επόμενα πέντε χρόνια. Ωστόσο, η ΕΕ πασχίζει να εντοπίσει μια εναλλακτική σχέση που μπορεί να προσφέρει στους ανατολικούς και νότιους γείτονές της, ώστε να μπορέσουν να συνυπάρξουν αρμονικά.
Εκτός αυτού, η ήπια ισχύς από μόνη της είναι απίθανο να σταθεροποιήσει τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου υποστηρίζει ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την ευρωπαϊκή ασφάλεια είναι η αποτυχία να υπερασπιστεί την αρχή της εθνικής κυριαρχίας. Ένας λόγος για τον οποίο η κατάσταση στην Ουκρανία έχει κλιμακωθεί εκτός ελέγχου είναι ότι η ΕΕ πασχίζει να ασκήσει πίεση. Οι αποφάσεις της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ απαιτούν ομοφωνία μεταξύ των 28 κρατών μελών που είναι δύσκολο να επιτευχθεί, με δεδομένες τις ανταγωνιστικές προτεραιότητες. Την ίδια στιγμή, οι δυνατότητες άμυνας της ΕΕ είναι αδύναμες. Η Ευρώπη δαπανά μόλις το 1,4% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος για την άμυνα, το χαμηλότερο ποσοστό από οποιαδήποτε άλλη περιοχή στον κόσμο, και η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των κρατών μελών μειώνει περαιτέρω την αποτελεσματικότητά της. Το αποτέλεσμα είναι ότι η ΕΕ δεν διαθέτει δικές της αξιόπιστες δυνατότητες αποτροπής.
Τελικά, αυτοί οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι θα μπορούσαν να αποτελέσουν απειλή εξίσου σοβαρή με την κρίση του ευρώ για τη συνοχή και την οικονομική σταθερότητα της Ευρώπης. Και όπως με την κρίση του ευρώ, η λύση είναι πιθανό να βρίσκεται στη στενότερη ολοκλήρωση. Αλλά το γεγονός ότι η ολοκλήρωση είναι απαραίτητη, δεν το κάνει καθόλου εύκολο να επιτευχθεί.

http://online.wsj.com/articles/eus-next-challenges-are-geopolitical-1405889616?KEYWORDS=greece

Διαβάστε περισσότερα