Γιατί η Γερμανία καλοδέχεται τους πρόσφυγες

Η φράση «γερμανική ηθική ηγεσία» μπορεί να ακούγεται παράξενη σε πολλά αυτιά, δεδομένου του ρόλου που διαδραμάτισε η χώρα σε δύο παγκόσμιους πολέμους και πιο πρόσφατα της αγανάκτησης για τη σκληρή στάση που κράτησε απέναντι στα δεινά της Ελλάδας για το χρέος. Ωστόσο, όποιος ήταν μάρτυρας του πώς ανταποκρίθηκε το έθνος στη ροή προσφύγων φέτος το καλοκαίρι θα πρέπει να αναγνωρίσει

Το γιατί συνέβη ένας τέτοιος μετασχηματισμός είναι μια δύσκολη ερώτηση, αν μη τι άλλο επειδή μέχρι πολύ πρόσφατα, τη δεκαετία του 1990, η Γερμανία απάντησε με πολύ λιγότερο ηρωικό τρόπο στο κύμα των προσφύγων που εγκατέλειψαν τον πόλεμο στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Τότε, ο Φρανκ Ντίτριχ θα ήταν κάθε άλλο παρά τυπικός. Πλέον περνά τον χρόνο του ως άμισθος εθελοντής, μοιράζοντας πλαστικά ποτήρια νερό στους σκουρόχρωμους νέους άνδρες στην άκρη ενός καταπατημένου γκαζόν, όπου οι πρόσφυγες που φτάνουν στο Βερολίνο περιμένουν για να εγγραφούν σε ένα ειδικό γραφείο. «Εγώ απλά καθόμουν στον καναπέ και έβλεπα τηλεόραση» λέει ο Ντίτριχ, ο οποίος πούλησε τη μικρή του επιχείρηση το περασμένο έτος. «Μπορούμε να δούμε ότι η κυβέρνηση δεν καταφέρνει να χειριστεί την κατάσταση εδώ γύρω, γι 'αυτό είναι στο χέρι μας να βοηθήσουμε».

Στο γρασίδι υπάρχει ένα στρατόπεδο. Εκατοντάδες άνθρωποι κάθονται γύρω, ξαπλωμένοι κάτω από τα δέντρα σε υπνόσακους, περιφέρονται ανάμεσα σε δύο μεγάλες σκηνές και φυλάνε τις διαλυμένες αποσκευές τους ή κλωτσάνε μπάλες ποδοσφαίρου. Για να έρθει μέσα κάποιος πρέπει να περιμένει από τις πρώτες πρωινές ώρες. Η διαδικασία εγγραφής διαρκεί περισσότερο από μία εβδομάδα, κι έτσι πολλοί ξανάρχονται. Από τον Ιανουάριο μέχρι και τον Ιούλιο, η Γερμανία δέχτηκε 218.221 αιτήσεις ασύλου, περισσότερες από κάθε πλήρες έτος από το 1994. Το ρεκόρ των 438.191 αιτήσεων το 1992 κατά πάσα πιθανότητα θα ξεπεραστεί φέτος.

Η σελίδα στο Facebook που ζητούσε βοήθεια και έκανε τον Ντρίτριχ να σηκωθεί από τον καναπέ του ανήκει σε μια ομάδα που ονομάζεται Moabit Hilft και είναι αφιερωμένη στην φιλοξενία προσφύγων στην περιοχή. Τα τοπικά καταστήματα έχουν σήματα στα παράθυρά τους που λένε ότι συγκεντρώνουν χρήματα για τον οργανισμό. Η ομάδα στο Facebook έχει σχεδόν 11.000 μέλη. Αυτό είναι κάτι συνηθισμένο στη σημερινή Γερμανία: πολλοί άνθρωποι θέλουν να δώσουν ένα χέρι βοήθειας. Η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ έχει εγγυηθεί ότι οι θα γίνουν δεκτοί οι Σύριοι πρόσφυγες που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο στη χώρα τους και αυτοί ανταποκρίνονται στο κάλεσμα.

Οι συνηθισμένοι Γερμανοί έχουν υποστηρίξει την κυβέρνηση και φαίνεται να κάνουν το καθήκον τους εκεί όπου η λεπτομερής και βραδυκίνητη γραφειοκρατία αδυνατεί να επιλύσει τα σημεία συμφόρησης. Σύμφωνα με μια πρόσφατη δημοσκόπηση που ανατέθηκε από το τηλεοπτικό κανάλι ARD-DeutschlandTrend, 88 τοις εκατό των Γερμανών έχουν δωρίσει ρούχα ή χρήματα για τους πρόσφυγες ή σχεδιάζουν να το πράξουν. Η ίδια δημοσκόπηση έδειξε ότι το 38 τοις εκατό των Γερμανών (υψηλότερο ποσοστό στην πρώην Ανατολική Γερμανία) ανησυχούν, ότι έρχονται πάρα πολλοί πρόσφυγες. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι μερικοί από αυτούς τους ανθρώπους δεν είναι συμπονετικοί και πρόθυμοι να βοηθήσουν. Περιστασιακά, ακροδεξιοί ακτιβιστές έχουν βάλει φωτιά σε ξενώνες προσφύγων και έχουν επιτεθεί σε σκουρόχρωμους ανθρώπους στο δρόμο. Αλλά κάθε απόπειρα ανοιχτής προπαγάνδας σε βάρος των προσφύγων συναντά αντίσταση.

Την Τετάρτη, μια διαμαρτυρία του ακροδεξιού κόμματος NPD είχε προγραμματιστεί για το μεσημέρι μπροστά από το γραφείο εγγραφών του Βερολίνου. Ντόπιοι εθελοντές προειδοποίησαν τους πρόσφυγες να παραμείνουν στο γκαζόν και υπήρξε ισχυρή παρουσία της αστυνομίας, που έβαλε μπάρες και ήταν σε ετοιμότητα. Μισή ώρα μετά την προαναγγελθείσα ώρα, κατέστη σαφές ότι ελάχιστοι εθνικιστές θα έρχονταν. Χρησιμοποιώντας ένα μεγάφωνο τοποθετημένο σε ένα φορτηγό, φώναζαν προσβολές στους «ψεύτικους πρόσφυγες», οι οποίες πνίγηκαν στις φωνές των 200 περίπου αντι-ναζιστών διαδηλωτών, οι οποίοι φώναζαν «Φύγετε» και «Πείτε το δυνατά και καθαρά, οι πρόσφυγες είναι ευπρόσδεκτοι εδώ». «Δεν ήταν έτσι» λέει ο Harald Gloede, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Borderline Europe, μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης που συγκεντρώνει και διαδίδει πληροφορίες σχετικά με την ευρωπαϊκή κρίση των προσφύγων. «Νομίζω ότι ακόμα και η κυβέρνηση είναι έκπληκτη από το πόσο φιλόξενοι είναι οι άνθρωποι. Στη δεκαετία του '90, όταν κάποιοι ακροδεξιοί έκαιγαν προσφυγικούς καταυλισμούς, πολλοί απλοί άνθρωποι τους χειροκροτούσαν».

Το 1993, το λαϊκό συναίσθημα οδήγησε σε μια αλλαγή στο άρθρο 16 του γερμανικού Συντάγματος, το οποίο είχε εγγυηθεί το απόλυτο δικαίωμα του ασύλου. Η νέα έκδοση αποκόπτει αιτούντες από χώρες που θεωρούνται από τις γερμανικές αρχές «ασφαλείς» και απαιτεί οι αιτούντες άσυλο να αποδείξουν ότι έχουν διωχθεί. Αφού τέθηκαν σε ισχύ αυτές οι τροπολογίες, η εισροή των προσφύγων άρχισε να στερεύει. Ωστόσο, όταν η αστάθεια σε όλο τον κόσμο αυξήθηκε και πάλι, οι Γερμανοί ήταν έτοιμοι: αυτή τη φορά ήταν αυτοί που είχαν αλλάξει.

Όταν καλούνται να εξηγήσουν τη νέα στάση, γερμανοί ακαδημαϊκοί αναφέρουν συχνά την ιστορία της χώρας. « Οι Γερμανοί πολίτες γνωρίζουν ότι οι κανονισμοί της Σύμβασης της Γενεύης για τους Πρόσφυγες προέρχονται από την ιστορική εμπειρία με τους Εβραίους πρόσφυγες του Ολοκαυτώματος», λέει η Petra Bendel του Κεντρικού Ινστιτούτου για την Περιφερειακή Έρευνα στο Ερλάνγκεν της Βαυαρίας. «Επίσης, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, πολλοί Γερμανοί ήταν οι ίδιοι οι πρόσφυγες». Μπορεί να φαίνεται δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι τα μαθήματα της ιστορίας που δημιουργήθηκαν από την ξενοφοβία στη δεκαετία του 1990 έχουν τελειώσει, αλλά αυτή είναι η συναίνεση.

Φαίνεται πως η γερμανική κοινή γνώμη έχει δεχθεί μια τριπλή επίθεση από την κυβέρνηση, την κοινωνία των πολιτών και τα μέσα ενημέρωσης, για να φτάσει εκεί που είναι σήμερα.

Το 1999, οι αρχές εξέδωσαν ένα νόμο για τη χορήγηση ιθαγένειας αυτόματα στα παιδιά των μεταναστών που έχουν γεννηθεί σε γερμανικό έδαφος, ενώ το 2005 οι νόμοι, συνολικά, για τη μετανάστευση έγιναν πιο ήπιοι και απλουστεύθηκαν. Επιπλέον, τα τελευταία 10 χρόνια οι διαδοχικές κυβερνήσεις έχουν εργαστεί για την εκπαίδευση των ψηφοφόρων για τη μετανάστευση.

«Οι συντηρητικοί της Γερμανίας δεν παίζουν το χαρτί της φυλής, όπως στη Γαλλία ή τη Βρετανία» λέει ο Dietrich Thraenhardt του Πανεπιστημίου Muenster. «Αντι-μεταναστευτικές θέσεις όπως αυτές του Κάμερον ή του Σαρκοζί θα μπορούσαν να θεωρηθούν εξτρεμιστικές στη Γερμανία. Η Μέρκελ δεν έχει χρησιμοποιήσει ποτέ τη μετανάστευση ως ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα». Οι ακτιβιστές της γειτονιάς - μια πολυπληθής ομάδα στην Γερμανία – έχουν αποκτήσει εμπειρία στη συνεργασία με τους μετανάστες. «Η σταθερά αυξημένη εισροή μεταναστών έφερε μια ευρεία προθυμία να βοηθήσουν τους πρόσφυγες», λέει ο Stephan Duennwald του Συμβουλίου της Βαυαρίας για τους Πρόσφυγες, το οποίο ενώνει διάφορες εθελοντικές ομάδες. «Γύρω από πολλούς προσφυγικούς καταυλισμούς και χώρους στέγασης, ντόπιοι εθελοντές συγκεντρώθηκαν σε ομάδες για να προσφέρουν μαθήματα γλώσσας για την αντιμετώπιση των αρχών και των ιατρικών υπηρεσιών».

Τέλος, ο γερμανικός Τύπος - ακόμα και τα ταμπλόιντ – έδειξαν συμπόνια, σε πλήρη αντίθεση με ορισμένες άλλες χώρες. Η Bild, η πιο δημοφιλής ταμπλόιντ της χώρας, που είναι γνωστή για την σκληρή στάση της για τη βοήθεια προς την Ελλάδα, δημοσίευσε σελίδες με πληροφορίες στην αραβική γλώσσα για τους πρόσφυγες. Οι αιτούντες άσυλο έξω από το γραφείο εγγραφής άρπαζαν τις εφημερίδες την Τετάρτη.

«Είχαμε 12 εκατομμύρια Γερμανούς εκδιωχθέντες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, 3,5 εκατομμύρια ‘προσκεκλημένους εργάτες’ και εκατομμύρια πρόσφυγες, αλλά το καθεστώς της Γερμανίας ως χώρα υποδοχής μεταναστών ανέκαθεν ήταν αρνητικό» λέει ο Olaf Kleist του Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Έρευνας και Διαπολιτισμικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Osnabrueck. Τώρα, για όλους τους παραπάνω λόγους, οι Γερμανοί αποδέχονται ότι ζούνε σε μια κοσμοπολίτικη χώρα. Υπάρχει επίσης και μια οικονομική πτυχή σε αυτό, λέει ο Kleist: «Η οικονομική δύναμη της Γερμανίας, μια δημογραφική παρακμή και η ανάγκη για εργασία, όλα συμβάλλουν στην φιλόξενη των μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων των προσφύγων».

Πράγματι, ένας από τους λόγους που οι γερμανοί ψηφοφόροι αποδέχονται την εισροή των προσφύγων είναι ότι η Μέρκελ επιμένει πως η χώρα θα εξακολουθεί να ισοσκελίζει τον προϋπολογισμό της χωρίς νέα χρέη και ότι οι φόροι δεν θα πρέπει να αυξηθούν για την αντιμετώπιση της κρίσης των προσφύγων. Είναι δύσκολο να πω, όμως, αν η γερμανική αλλαγή στάσης είναι μόνιμη και στηρίζεται σε παγιωμένες αξίες, όπως επιμένει η Μέρκελ. Ο Duennwald επισημαίνει ότι αν και υπάρχει μεγάλη συμπάθεια για τους «γνήσιους» πρόσφυγες από τη Συρία – που είναι λογικό να ξεφεύγουν από τον πόλεμο- οι Γερμανοί έχουν λίγο χρόνο για τους «ψεύτικους» αιτούντες άσυλο από τα Βαλκάνια, στους οποίους περιλαμβάνονται πολλοί Ρομά.

Πράγματι, αν το τρέχον φιλανθρωπικό συναίσθημα διαρκέσει, μπορεί να είναι επειδή οι Γερμανοί έχουν μάθει πολύ καλά τον ηγετικό ρόλο που η χώρα τους έχει λάβει στην Ευρώπη τον τελευταίο καιρό. Η Γερμανία, λέει ο Gloede, έχει γίνει «το επίκεντρο της διεθνούς προσοχής, λέει τι πρέπει να γίνει και επομένως, είναι υποχρεωμένη να είναι η πρώτη που θα το κάνει». Αυτή η αποφασιστικότητα των Γερμανών να δώσουν στους πρόσφυγες το καλύτερο καλωσόρισμα δεν είναι μόνο ένα παράδειγμα. Είναι μια πρόκληση για την υπόλοιπη Ευρώπη, ακόμη και για τις ΗΠΑ.

bloombergview.com

Διαβάστε περισσότερα