Politico: Πώς η Τουρκία προκαλεί το ΝΑΤΟ υποβαθμίζοντας τη θέση της

Πριν από δύο χρόνια σχεδόν, καθώς το δείπνο σε μια συνάντηση του ΝΑΤΟ στην Αττάλεια τελείωνε, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου σηκώθηκε όρθιος και ζήτησε από τους καλεσμένους του να συμμετάσχουν μαζί του σε ένα "τραγούδι για ειρήνη". Το αποτέλεσμα, που καταγράφηκε σε βίντεο, ήταν μια εικόνα τέλειας αρμονίας: οι υπουργοί του ΝΑΤΟ, καθώς και ο

γενικός γραμματέας της συμμαχίας Γενς Στόλτενμπεργκ, μαζί με την επικεφαλής Εξωτερικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης Φεντερίκα Μογκερίνι, έπιασαν τα χέρια άρχισαν να τραγουδούν το γνωστό κομμάτι των '80s που γράφτηκε για φιλανθρωπικούς σκοπούς, "We Are The World".

Δύο χρόνια μετά, ένα encore φαίνεται αδιανόητο. Η ενότητα του ΝΑΤΟ διαταράχθηκε, καθώς ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τράμπ χρειάστηκε χρόνο για να δεσμευθεί στην αμοιβαία υπεράσπιση, την βασική αρχή της συμμαχίας. Η ασταθής προσέγγιση του Τραμπ στο ΝΑΤΟ μπορεί να βρίσκεται στην κορυφή της τωρινής λίστας ανησυχιών της συμμαχίας, αλλά και η Τουρκία δεν είναι πολύ πίσω.
Δημόσια, ανώτεροι αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ επιμένουν ότι η Τουρκία είναι τόσο αναπόσπαστο μέρος της συμμαχίας όσο ήταν πάντα. Παρασκηνιακά, πρέπει να εργαστούν σκληρά για να μετριάσουν τις εντάσεις που έχουν δημιουργηθεί από τότε που ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανταποκρίθηκε στην απόπειρα πραξικοπήματος το περασμένο καλοκαίρι, "εκκαθαρίζοντας" εκατοντάδες ανώτερους στρατιωτικούς αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένων και πολλών αξιωματικών του ΝΑΤΟ. Οι εντάσεις αυτές κλιμακώθηκαν σε σχέση με τις προσπάθειες της κυβέρνησης του Ερντογάν να κάνει εκστρατεία στην Ευρώπη υπέρ ενός δημοψηφίσματος για την παγίωση της απόλυτης εξουσίας του προέδρου.

"Ανάγκη υποστήριξης"

Ενώ ο Ερντογάν τελικά κέρδισε το δημοψήφισμα, η κλίση του προς την αυταρχισμό και το φλερτ με τη Ρωσία χτύπησε και άλλα "καμπανάκια" στις δυτικές πρωτεύουσες. Και υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτές οι εντάσεις έχουν αρχίσει να υπονομεύουν τη στρατιωτική συνεργασία με ορισμένους συμμάχους του ΝΑΤΟ. Μια διαμάχη με τη Γερμανία αυτό το μήνα είχε ως αποτέλεσμα το Βερολίνο να προετοιμαστεί να αποσύρει τα στρατεύματα από την τουρκική βάση του Ιντσιρλίκ, την κυριότερη αεροπορική βάση του αμερικανικού συνασπισμού κατά του Ισλαμικού Κράτους. Νωρίτερα φέτος, η Άγκυρα παρεμπόδισε τη συνεργασία της Αυστρίας με τη συμμαχία, η οποία δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ, αφού οι υπουργοί της Αυστρίας ζήτησαν επανειλημμένα την παύση της διαδικασίας ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ.
Ανησυχίες εξακολουθούν να υφίστανται και για τις σαρωτικές εκκαθαρίσεις που ακολούθησαν το αποτυχημένο πραξικόπημα του περασμένου Ιουλίου - και σχετικά με τον βαθμό αποδυνάμωσαν τον στρατό της Τουρκίας, τον δεύτερο μεγαλύτερο στο ΝΑΤΟ. Ενώ πολλές από τις κενές θέσεις που δημιουργήθηκαν από την εκκαθάριση έχουν πληρωθεί, οι αντικαταστάσεις είναι σε πολλές περιπτώσεις λιγότερο έμπειροι από τους προκατόχους τους, οι οποίοι ήταν μεταξύ των πιο έμπειρων αξιωματικών της Τουρκίας.
Και στη Συρία, η Τουρκία απειλείται να διαταράξει τις προσπάθειες του συνασπισμού να ανακαταλάβει τη Ράκα από το ISIS. Ο στρατηγός Πέτρ Πάβελ, ο οποίος ως πρόεδρος της Στρατιωτικής Επιτροπής του ΝΑΤΟ είναι ο ανώτερος υπάλληλος της συμμαχίας, ανέφερε ότι οι σχέσεις με την Τουρκία έπρεπε να γίνουν κατανοητές στο ευρύτερο πλαίσιο και ότι μετά το πραξικόπημα ήταν φυσικό η Άγκυρα να αισθάνεται "πιο απειλημένη από άλλα έθνη".

"Η Τουρκία είναι εκτεθειμένη στις δύο μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει τώρα το ΝΑΤΟ, που είναι, αφενός, ένας κρατικός παράγοντας, η Ρωσία, αφετέρου, οι μη κρατικοί παράγοντες, ο εξτρεμισμός, η τρομοκρατία και η μετανάστευση", ανέφερε ο Πάβελ σε μία εκδήλωση στις Βρυξέλλες. "Όλα αυτά πλήττουν άμεσα την Τουρκία". Και πρόσθεσε: "Θεωρούμε την Τουρκία ως σημαντικό σύμμαχο του ΝΑΤΟ που πρέπει να υποστηριχθεί".

Πολύπλοκος εταίρος

Η σχέση της Άγκυρας με την Ευρώπη δεν έχει ανακάμψει μετά το χαμηλό σημείο που έφτασε φέτος την άνοιξη, όταν η διαφωνία σχετικά με το εάν Τούρκοι υπουργοί μπορούσαν να κάνουν προεκλογική εκστρατεία σε ευρωπαϊκές χώρες προκάλεσε έντονες εντάσεις.

Ως αποτέλεσμα, οι εριστικές ομιλίες του Τούρκου προέδρου ακούστηκαν ακόμα πιο αντιευρωπαϊκές στην πορεία προς το δημοψήφισμα του περασμένου Απριλίου. Ο Ερντογάν, θέλοντας απελπισμένα να κερδίσει τους εθνικιστές ψηφοφόρους, κατηγόρησε τη Γερμανία και την Ολλανδία για "ναζιστικές τακτικές" και προειδοποίησε ότι οι Ευρωπαίοι δεν θα είναι σε θέση "να βαδίσουν με ασφάλεια στους δρόμους", αν δεν αλλάξουν τη στάση τους απέναντι στην Τουρκία.

Ο Ερντογάν κέρδισε το δημοψήφισμα με μικρή διαφορά, αλλά εκείνοι που προέβλεψαν ότι η ανανεωμένη αυτοπεποίθηση του θα τον κάνει να αλλάξει κλίση και να βελτιώσει τις σχέσεις με την Ευρώπη, απογοητεύθηκαν. Αντίθετα, τον περασμένο μήνα η Τουρκία συνέλαβε έναν Γερμανό μεταφραστή και έναν Γάλλο φωτογράφο, προκαλώντας παράπονα από τον Γάλλο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και την Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ τον Μάιο.

Η Μέρκελ έθεσε και ένα άλλο θέμα στον Ερντογάν στη Σύνοδο Κορυφής των Βρυξελλών: το Ιντσιρλίκ. Η Γερμανία διαθέτει περίπου 280 στρατιώτες της Μπούντεσβερ, ένα αεροπλάνο ανεφοδιασμού καυσίμων και αρκετά αεροπλάνα Tornado που βρίσκονται σε αυτή την κοινή αμερικανο-τουρκική αεροπορική βάση, από όπου εκτελούν αποστολές αναγνώρισης για τη συμμαχία κατά του ISIS. Νωρίτερα φέτος, η Τουρκία άρχισε να εμποδίζει τους βουλευτές της Γερμανίας να επισκέπτονται τους στρατιώτες. Αυτές οι επισκέψεις ρουτίνας αποτελούν ζωτική πτυχή της στάσης της Γερμανίας απέναντι στον στρατό της, ο οποίος εποπτεύεται από το κοινοβούλιο και όχι από την κυβέρνηση.

Δεν ήταν η πρώτη φορά: η Τουρκία εμπόδισε γερμανούς βουλευτές να αποκτήσουν πρόσβαση στους στρατιώτες τους στη βάση και πέρυσι, αφού η Γερμανική Βουλή αναγνώρισε τις σφαγές των Οθωμανών Αρμενίων το 1915 ως γενοκτονία -κάτι που η Τουρκία αρνείται. Αυτή τη φορά, η Τουρκία δεν υποχώρησε, εξοργισμένη από το γεγονός ότι η Γερμανία είχε χορηγήσει άσυλο σε Τούρκους στρατιώτες και διπλωμάτες που κατηγορούνταν ότι υποστήριξαν προσπάθεια πραξικοπήματος το περασμένο καλοκαίρι. Μετά τη λήξη των συνομιλιών, η γερμανική κυβέρνηση στις αρχές Ιουνίου έδωσε το πράσινο φως για να αποσύρει τα στρατεύματά της και τα αεριωθούμενα αεροσκάφη που σταθμεύουν στο Ιντσιρλίκ. Πιθανόν να ανακατανεμηθούν σε μία βάση στην Ιορδανία.
Από τεχνική άποψη, η διαφωνία σχετικά με το Ιντσιρλίκ δεν συνδέεται με το ΝΑΤΟ, καθώς ο συνασπισμός κατά του ISIS καθοδηγείται από τις ΗΠΑ και όχι από τη συμμαχία. (Η Άγκυρα είχε επίσης αρχικά μπλοκάρει επισκέψεις στην αεροπορική βάση του ΝΑΤΟ στο Κονγιά, αλλά άλλαξε γνώμη στα τέλη Μαΐου). Ωστόσο, η προσπάθεια της Τουρκίας να χρησιμοποιήσει την πρόσβαση στη βάση ως μέσο πολιτικής επιρροής μπορεί να εξασθενίσει τη φήμη της ως αξιόπιστου συμμάχου, λένε οι επικριτές.

"Αν και το Ιντσιρλίκ δεν είναι ζήτημα του ΝΑΤΟ, επηρεάζει αρνητικά την εικόνα της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ", δήλωσε ο Μαρκ Πιερίνι, πρώην πρεσβευτής της ΕΕ στην Τουρκία και μελετητής στο Carnegie Europe. "Η Τουρκία έχει, ιστορικά, συσσωρευμένα προβλήματα με τη Γερμανία. Το Ιντσιρλίκ είναι μια ακόμα εκδικητική αντίδραση από την τουρκική κυβέρνηση, αλλά απηχεί πολύ περισσότερα". Η εξάπλωση των εγχώριων προβλημάτων της Τουρκίας στις εξωτερικές της σχέσεις έχει κάνει την Τουρκία να εμφανίζεται ως "λιγότερο αξιόπιστος εταίρος", πρόσθεσε ο Πιερίνι. "Αυτό δεν καθιστά την Τουρκία εχθρό -είναι μια στρατηγική συνιστώσα του ΝΑΤΟ- αλλά κάνει την Τουρκία έναν πιο περίπλοκο εταίρο".

(Μη) αλληλεγγύη

Ο μεγάλος στρατός της Τουρκίας και η γεωπολιτική της θέση που γεφυρώνει τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη, συνορεύοντας τόσο με τη Μεσόγειο όσο και με τη Μαύρη Θάλασσα, την καθιστούν απαραίτητη για το ΝΑΤΟ. Αλλά λόγω της θέσης της, η Τουρκία χρειάζεται το ΝΑΤΟ εξίσου, δεδομένης της εγγύτητάς της στη Ρωσία προς τα βόρεια και του μαζικού κλίματος των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή προς το νότο.

Οι Τούρκοι αντικρούουν την κατηγορία ότι η δέσμευσή τους στην συμμαχία έχει αποδυναμωθεί. Λένε στους Ευρωπαίους επικριτές τους και στους δημοσιογράφους να κοιτούν τις δικές τους χώρες -εξάλλου, από τη σκοπιά τους, η Γερμανία αρνείται να συνεργαστεί με τον σύμμαχό της στο ΝΑΤΟ, την Τουρκία, στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας, αρνούμενη να εκδώσει υπόπτους.

"Πώς μπορούμε να συνοψίσουμε το ΝΑΤΟ με μια λέξη; Θα έλεγα την αλληλεγγύη. Ποιο είναι το κύριο πρόβλημα στο ΝΑΤΟ σήμερα; Θα έλεγα η έλλειψη αλληλεγγύης ", δήλωσε ο Ονούρ Οϊμέν. ο οποίος υπήρξε εκπρόσωπος της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ μεταξύ του 1997 και του 2002. Τα μέλη του ΝΑΤΟ, υποστηρίζει, απέρριψαν πολύ εύκολα την ανησυχίας της Άγκυρας για την τρομοκρατία.
Παρότι επί χρόνια μέλος του CHP, του κόμματος της αντιπολίτευσης, ο Οϊμέν, συμμερίζεται τον Ερντογάν όσον αφορά την εξωτερική πολιτική. "Όταν συμβαίνει κάτι στην Ευρώπη που μας πονάει, δεν υπάρχει αντίδραση. Αλλά αν συμβεί κάτι στην Τουρκία που πλήττει τα ευρωπαϊκά συναισθήματα, όλοι λένε ότι η Τουρκία δεν είναι αξιόπιστος εταίρος", είπε.

Δεδομένου ότι οι χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ είχαν επιβάλει εμπάργκο όπλων στην Τουρκία στο παρελθόν, ο Οϊμέν δήλωσε ότι θεωρεί τις προσπάθειες της Άγκυρας να αγοράσει ρωσικά συστήματα πυραύλων S-400 από τη Μόσχα απολύτως δικαιολογημένη. Το ΝΑΤΟ, ωστόσο, παρακολουθεί τις διαπραγματεύσεις με ανησυχία.

Μια τέτοια αγορά θα ήταν "άνευ προηγουμένου", δήλωσε ο Πιερίνι του Carnegie Europe, και όχι μόνο επειδή η Τουρκία είναι σταθερά ενσωματωμένη στο σύστημα πυραυλικής άμυνας του ΝΑΤΟ. "Μια συμφωνία θα είναι ένα σημαντικό διπλωματικό πραξικόπημα υπέρ της Μόσχας". Και προσθέτει: "Συστήματα όπως αυτά δεν είναι αγορές που γίνονται μόνο μία φορά. Έρχονται με αξιωματικούς, εκπαίδευση, μακροχρόνια τεχνική βοήθεια. Ουσιαστικά, εμφυτεύουν κορυφαίους Ρώσους αξιωματικούς στην αμυντική δομή της Τουρκίας".

Βολικός "γάμος"

Εκτός από τις διαμάχες με τους ευρωπαίους συμμάχους της, η Άγκυρα δεν έχει γίνει αρεστή ούτε στους Αμερικανούς. Τα δύο μέλη του ΝΑΤΟ διαφωνούν για τη Συρία, όπου η Τουρκία βομβάρδισε το YPG, μια κουρδική πολιτοφυλακή που θεωρεί τρομοκρατική ομάδα που απειλεί την εδαφική της ακεραιότητα. Ωστόσο, για το συνασπισμό υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, το YPG αποτελεί αναπόσπαστο συνεργάτη στην καταπολέμηση του ISIS.

Οι ελπίδες του Ερντογάν για επαναφορά στις τουρκοαμερικανικές σχέσεις υπό τον Ντόναλντ Τραμπ, τον μοναδικό δυτικό ηγέτη που τον συνεχάρη μετά την αμφισβητούμενη νίκη του δημοψηφίσματος, διαψεύστηκαν όταν η νέα κυβέρνηση ενέκρινε ένα σχέδιο για την ενίσχυση του YPG. Νωρίτερα φέτος, οι Τούρκοι υπουργοί απείλησαν να αρνηθούν την πρόσβαση των ΗΠΑ στο Ιντσιρλίκ, γεγονός που θα απέτρεπε τον αγώνα κατά του ISIS.

Η πρόσφατη επίσκεψη του Τούρκου ηγέτη στην Ουάσινγκτον δεν έκανε τίποτα για να ενισχύσει τις σχέσεις, ενώ μετατράπηκε σε εφιάλτη δημοσίων σχέσεων, αφού οι ένοπλοι σωματοφύλακες του Ερντογάν χτύπησαν διαδηλωτές έξω από την τουρκική πρεσβεία.

Ωστόσο, το ΝΑΤΟ θα ανεχτεί τις ενέργειες του Ερντογάν, αρκεί να μην υποβαθμίσει τις κεντρικές αρχές της συμμαχίας, δήλωσε ο Τζέιμς Τζέφρεϊ, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Τουρκία και μέλος του think tank Washington Institute. "Η Τουρκία αποτελεί ουσιαστικό κομμάτι του ΝΑΤΟ. Όλοι θα παραβλέψουν αυτό που κάνει, όπως το ότι ξυλοκόπησαν διαδηλωτές στην Ουάσινγκτον ή αποκάλεσαν τη Γερμανία ναζιστικό κράτος, επειδή η Τουρκία είναι απαραίτητη σε αυτές τις οιονεί υπαρκτές προκλήσεις ασφάλειας που έχουμε στην περιοχή" λέει. "Ανέκαθεν, ήταν ένας βολικός γάμος".

politico.eu

Διαβάστε περισσότερα