Το μάθημα που δεν έχουμε πάρει από την Ουκρανία! Πολεμικό ημερολόγιο από το 1919

Του Δημήτρη Σταυρόπουλου

(πρώτο μέρος)

Η Μεγάλη Ελλάδα είναι γεγονός μετά τις συνθήκες του Νεϊγυ και των Σεβρών (1920). Ασκώντας πολιτική μεγάλης δυνάμεως και μετά από απαίτηση των Γάλλων, η Ελλάδα συμμετέσχε στην εκστρατεία της Ουκρανίας.

Τα θέατρα επιχειρήσεων ήταν η Οδησσός, το Νικολάιεφ η Χερσών και η Κριμαία. 

Τα πρώτα ελληνικά τμήματα αποβιβάσθηκαν στις 20 Ιανουαρίου 1919 και τα τελευταία έφυγαν στις

 Μέσα σ’ αυτές τις 99 ημερολογιακές ημέρες περιλαμβάνονται 171 ημέρες επιχειρήσεων και συγκεκριμένα 82 στην Οδησσό, 13 στο Νικολάιεφ, 40 στη Χερσώνα και 36 στην Κριμαία.

Αρχιστράτηγος του ελληνικού Στρατού ήταν ο αντιστράτηγος Λεωνίδας Παρασκευόπουλος με επιτελάρχη στο Γενικό Στρατηγείο του το συνταγματάρχη (ΠΖ) Θεόδωρο Πάγκαλο. 

Ο Στρατός απαρτιζόταν από το Α’ και Β’ Σώματα Στρατού καθώς και το Σώμα Στρατού Εθνικής Αμύνης. 

Διοικητής του Α’ Σώματος Στρατού, που τελικά διέθεσε τις μονάδες επεμβάσεως, ήταν ο υποστράτηγος Κωνσταντίνος Νίδερ με επιτελάρχη τον συνταγματάρχη (ΠΖ) Αλέξανδρο Οθωναίο.

 Επιτελείς του Σώματος ήταν δύο αξιωματικοί που τα ονόματα τους θα προβληθούν στο προσκήνιο μετά από αρκετά χρόνια κάτω από τραγικές συνθήκες, οι ταγματάρχες (ΠΖ) Γεώργιος Τσολάκογλου και Στέφανος Σαράφης.

Το Σώμα βρισκόταν στην Ανατολική Μακεδονία με έδρες των Μεραρχιών του στην Καβάλα, τη Σκάλα Σταυρού Χαλκιδικής και τη Δράμα. 

 Διέθετε, κλιμακωτά, τις II και XIII μεραρχίες Πεζικού, με ελλειπή σύνθεση και ουσιαστικά στο μεγαλύτερο διάστημα επιχειρήσεων, χωρίς πυροβολικό και χωρίς κτήνη.

 Διοικητές των μεραρχιών ήταν αντίστοιχα οι υποστράτηγοι Νικόλαος Βλαχόπουλος και Ιάκωβος Νεγρεπόντης.

 Oι μονάδες που πήραν μέρος στις επιχειρήσεις ήταν 18 τάγματα πεζικού, 2 μοίρες ορειβατικού πυροβολικού, 1 τάγμα μετόπισθεν, διάφορες βοηθητικές μονάδες και σχηματισμοί και το προσωπικό — χωρίς αεροσκάφη — της 534 μοίρας αεροπλάνων. Το σύνολο της δυνάμεως ανήλθε σε 23.351 άνδρες.

Η ΕΧΘΡΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΓΑΛΛΩΝ

Τα 15 τάγματα των 1ου, 3ου, 7ου, 34ου και 5/42 Συντάγματος πολέμησαν με γενναιότητα στα θέατρα του Οδησσού και της Χερσώνος. Στο Νικολάιεφ δεν έγιναν συγκρούσεις και μετά στάθμευση επί 13 ημέρες, τα τμήματα αποχώρησαν για να χρησιμοποιηθούν σε άλλους τομείς. 

Το γεγονός είναι ότι παρά την «ονομαστική» παρουσία γαλλικών μονάδων στους ίδιους τομείς, πολλές από αυτές ήταν υπολείμματα μόνο μονάδων λόγω της αραιώσεώς τους με άδειες και απολύσεις.

 Τα απομεινάρια αυτών των μονάδων δεν βοήθησαν τα ελληνικά τμήματα και ο τρόπος συμμετοχής τους στις επιχειρήσεις αφ’ ενός αφήνει πολλά ερωτηματικά, αφ’ ετέρου δε πιθανόν να είναι η αιτία της σχετικής σιωπής των Γάλλων επάνω στο θέμα επί 74 χρόνια.

 Η άρνηση πραγματικής εμπλοκής με τους μπολσεβίκους παρά μόνον όταν τους υποχρέωναν οι περιστάσεις, συνδυασμένη με τη σύγχυση και τις αμφιταλαντεύσεις της γαλλικής κυβερνήσεως στο Παρίσι προκάλεσε τον σχηματισμό μιας μάλλον θλιβερής εικόνας των Γάλλων στο μυαλό και την καρδιά του ελληνικού λαού.

 Και αφάνταστη πικρία στα ελληνικά τμήματα που μάχονταν, σε πολλές περιπτώσεις, μόνα τους και μάλιστα αντιμετωπίζοντας την εχθρότητα των Γάλλων αξιωματικών.

Οι μπολσεβίκοι προήλασαν στο Νότο με δύο αιχμές που ενσωμάτωναν τρεις στρατιές συνολικής δυνάμεως περίπου 217.000 ανδρών.

 Από την ανατολική αιχμή αποσπάσθηκαν περίπου 20.000 άνδρες που κατέλαβαν τις βόρειες ακτές της Αζοφικής και απώθησαν τους Λευκορώσους μέχρι το Ροστόφ επάνω στον Ντον. 

Άλλη μία δύναμη, αποτελούμενη αρχικά από 10.000 άνδρες, προσέβαλε τον ισθμό του Περεκόπ, το λαιμό που ενώνει τη χερσόνησο της Κριμαίας με την Ουκρανία.

 Στην Κριμαία μεταφέρθηκαν τα 3 τάγματα του 2ου Συντάγματος και χρησιμοποιήθηκαν στην άμυνα της.

 Μετά τη διάσπαση των γραμμών των Λευκορώσων από τους μπολσεβίκους, οι τελευταίοι κατέλαβαν τη χερσόνησο και πολιόρκησαν τη Σεβαστούπολη. 

Οι Λευκορώσοι υποχώρησαν προς το Κερτς της Αζοφικής καταφέρνοντας να διασωθούν και να διαπεραιωθούν στο Κουμπάν, την απέναντι ακτή του Καυκάσου, κάτω από την κάλυψη ελληνικών τμημάτων που πολέμησαν απεγνωσμένα για να πετύχουν — όπως και έγινε — την επιβράδυνση της προελάσεως των μπολσεβίκων.

Η άμυνα της Σεβαστουπόλεως ήταν περίπου 2.000 Έλληνες και 2.400 Γάλλοι συμπεριλαμβανομένων των ναυτών του Mirabeu, ενός γαλλικού θωρηκτού που είχε προσαράξει εκεί, ενώ βοηθούσαν με τα πυροβόλα τους τα γαλλικά και τα ελληνικά πολεμικά που ήσαν αγκυροβολημένα στον λιμένα. 

Στις 17 Απριλίου 1919 συνήφθη εκεχειρία και η Ανωτέρα Γαλλική Διοίκησις απεφάσισε την εκκένωση της Σεβαστουπόλεως και ουσιαστικά την εγκατάλειψη του τελευταίου προγεφυρώματος σε ρωσικό ή ουκρανικό έδαφος. 

Στις 28 Απριλίου 1919 ο τελευταίος Έλληνας και Γάλλος στρατιώτης εγκατέλειψαν την Κριμαία. 

Τα ελληνικά τμήματα αποβιβάσθηκαν στην Κωστάντζα της Ρουμανίας. 

Οι δύο ελληνικές μεραρχίες άφησαν πίσω τους 18 αξιωματικούς και 380 οπλίτες νεκρούς. 

Ύστερα από φοβερές ταλαιπωρίες και σκληρές περιπέτειες, κυρίως για το 34ο Σύνταγμα Πεζικού και τις άλλες μονάδες της II Μεραρχίας που αναγκάσθηκαν να διαβούν πεζή το Δνείστερο μέσα σε πλημμυρισμένες διαβάσεις, τέλματα και βόρβορο, τα 15 ελληνικά τάγματα της Ουκρανίας συγκεντρώθηκαν με τον ένα ή άλλο τρόπο στο Γαλάζιο (Γκαλάτς) της Ρουμανίας, επάνω στο Δούναβη.

 Τα 3 τάγματα της Κριμαίας παρέμειναν στην Κωστάντζα.

 Από τις 28 Μαΐου έως τα τέλη Απριλίου 1919 και οι δύο Μεραρχίες επιβιβάσθηκαν σε μεταγωγικά και απέπλευσαν για τη Σμύρνη της Μικρός Ασίας.

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΚΑΙ ΠΛΑΙΣΙΟ

Από τον Απρίλιο του 1917 ακόμη, στο VII Συνέδριο του Κόμματος, καθώς και στο Ελσίνκι από τον Στάλιν, υπουργό Εθνοτήτων τότε, είχε διακηρυχθεί η τέλεια αυτοδιάθεση των εθνοτήτων και των λαών. 

Με έκπληξη η Πετρούπολη είδε αμέσως να ανακηρύσσουν την αυτονομία τους και προοδευτικά την ανεξαρτησία τους, η μία μετά την άλλη, η Φινλανδία, η Εσθονία, η Λεττονία, η Λιθουανία, η Πολωνία, η Ουκρανία και οι τρεις Δημοκρατίες του Καυκάσου που ήταν η Γεωργία, η Δημοκρατία του Εριβάν (Αρμενία) και το Αζερμπαϊτζάν. 

Αλλά και άλλες εθνότητες όπως οι Κοζάκοι του Ντον, οι Τάταροι της Κριμαίας, το Κουρδιστάν, η περιοχή του Αστρακάν, οι Μπασκίρ στα Ουράλια και άλλοι προχωρούσαν ανακηρύσσοντας την αυτονομία τους.

Σ’ όλα τα παραπάνω πρέπει να προστεθεί πρώτον η φοβερή προπαγάνδα των μπολσεβίκων στις συμμαχικές χώρες, αλλά και στην Γερμανία, που πιστεύοντας — ορθά — ότι η διαιώνιση των παραγόντων εξασθένισης όλων των αντιμαχομένων θα απέβαινε επ’ ωφελεία της Μόσχας, διακήρυσσαν ότι η αναμενόμενη παγκόσμια επανάσταση και εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου ήταν επί πύλαις.

Έχουν υπάρξει αρκετές συζητήσεις, αντιδικίες και απόψεις, για το πόσο ποσοστό ευθύνης για την επέμβαση φέρει ο κάθε ένας από τους παραπάνω παράγοντες και για το αν υπήρχαν ή όχι άλλοι, πολιτικοί λόγοι, που υπαγόρευσαν στους Συμμάχους να επέμβουν.

Στην Ελλάδα βασίλευε ο Αλέξανδρος.

 Η κυβέρνησις ήταν του Ελευθερίου Βενιζέλου με υπουργό Στρατιωτικών τον ίδιο και υπουργό Ναυτικών τον Παύλο Κουντουριώτη που, το 1919, τον διαδέχθηκε ο Αθανάσιος Μιαούλης. 

Ο Βενιζέλος συνέχιζε την μέχρι τότε επιτυχή τακτική του να βρίσκεται πάντα στην πλευρά των νικητών. 

Πράγματι, από τις 17 Αυγούστου 1916, ημέρα γέννησης του Διχασμού, είχε ριψοκινδυνεύσει τα πάντα, τασσόμενος στο πλευρό των Αγγλογάλλων και κηρύσσοντας στις 11 Νοεμβρίου 1916 επισήμως τον πόλεμο του κράτους της Θεσσαλονίκης κατά των Κεντρικών Δυνάμεων.

 Και είχε κερδίσει.

Ο μεγάλος παίκτης αρνήθηκε να μαζέψει τα κέρδη του και να αποσυρθεί οργανώνοντας ένα μεγάλο και ευτυχισμένο κράτος. Αντίθετα, συνεπαρμένος από την μεθυστική επιτυχία της τόσο επιτυχημένης επένδυσης, ενέδωσε στις φιλοδοξίες των «δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών», κολακεύθηκε από την υστερόβουλη ισοτιμία που του απένειμαν οι Μεγάλοι στις τράπεζες των διαπραγματεύσεων και έκλεισε τα αυτιά του σε άλλες, σώφρονες, φωνές.

Περιφρόνησε τα στρατηγικά αντιστήριγμα — τα των νησιών του Αιγαίου και της Δυτικής Θράκης, τον τεράστιο σιτοβολώνα της Ανατολικής Θράκης μέχρι τη γραμμή της Τσατάλτζας και το βιλαέτι του Αϊδινίου με πρωτεύουσα τη Σμύρνη.

 Και ζήτησε και άλλα.

 Κι όταν οι άλλοι παίκτες του ζήτησαν να ποντάρει και άλλα για να τον βοηθήσουν να έχει δικαίωμα να πάρει χαρτί δεν δίστασε. Έθεσε τον ελληνικό Στρατό και Στόλο, στη διάθεση των Συμμάχων.

(αύριο η δράση του Πολεμικού Ναυτικού)

Πληροφορίες

Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού

Σ. Ι. ΧΑΡΑΤΣΗΣ

KALITERILAMIA

The post Το μάθημα που δεν έχουμε πάρει από την Ουκρανία! Πολεμικό ημερολόγιο από το 1919 appeared first on Militaire.gr.