Ποια είναι η πραγματικότητα για τις σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας; Μαργαρίτα Γεωργιάδου

Της Μαργαρίτας Ι. ΓεωργιάδουΟικονομολόγου διεθνών θεμάτων, ΒΑ, University of London -Royal Holloway.ΜΑ, Πολιτική & διακυβέρνηση - Διεθνείς σχέσεις - Σπουδές Ανατολικής Μεσογείου, Πανεπ. Λευκωσίας        Σχέσεις Ρωσίας - ΤουρκίαςΜετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, άνοιξε η συνοριακή πύλη Sarp https://www.gtias.com.tr/en/tamamlanan-proje-detay/sarp_border_gate_1 μεταξύ νέας Ρωσίας και Τουρκίας, δηλ. μιας ΝΑΤΟικής χώρας, οπότε η Τουρκία άρχισε να λαμβάνει φυσικό αέριο από τη Ρωσία ( συμφωνία για το Blue Stream ). Παράλληλα άρχισαν οι εγκαταστάσεις εργαζομένων πολιτών στις 2 χώρες. Σήμερα, περίπου 86.000 Τούρκοι ζουν στη Ρωσία και περίπου 25.000 Ρώσοι στην Τουρκία.Τον Φεβρουάριο του 2009, ο Αμπντουλάχ Γκιουλ έγινε ο πρώτος Τούρκος Πρόεδρος που επισκέφτηκε τη Μόσχα. Ακολούθησε η συνάντηση των Πρωθυπουργών των δύο χωρών, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και Βλαντιμίρ Πούτιν, στο Σότσι τον Μάιο του 2009.  Οι επαναληπτικές επισκέψεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του Υπουργού Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου τον Ιανουάριο του 2010. Ομοίως τον Μάιο του 2010, ο Πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ συνάντησε τον Αμπντουλάχ Γκιουλ.Στις 18 Ιουλίου 2012, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συναντήθηκαν στο Κρεμλίνο. Οι ηγέτες συζήτησαν τις οικονομικές σχέσεις, τα κοινά έργα στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας, καθώς και το Συριακό ζήτημα που αναφαινόταν.Εν τούτοις οι δύο χώρες έχουν και βασικές διαφορές και συμφέροντα,  όπως πχ στο Κυπριακό και τον Καύκασο, όπου όμως φαίνεται να συμπίπτουν περισσότερο.Μετά την ανατροπή της κυβέρνησης του Β. Γιανουκόβιτς και την προσάρτηση της Κριμαίας  ( 2014),  ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αναφέρθηκε στα  ιστορικά δικαιώματα της Τουρκίας στην Κριμαία.Μετά την κατάρριψη του ρωσικού αεροπλάνου SU-24 το 2015, η Τουρκία άρχισε να υποστηρίζει ανοιχτά την Ουκρανία, την  οποία βοήθησε και βοηθά τόσο πολιτικά όσο και στρατιωτικά.Η συγγνώμη της Τουρκίας προς τη Ρωσία για την κατάρριψη του αεροπλάνου, άλλαξε την πορεία της σχέσης και η Ρωσία ανέστειλε το εμπάργκο  τουρισμού.Στη Συρία και στο εκεί διαχρονικό πρόβλημα,  παρότι τα δυτικά κράτη και οι ΗΠΑ, επιθυμούν την πτώση του  Προέδρου Μπασάρ Άσαντ, παρέχοντας όπλα και πυρομαχικά στον Ελεύθερο Συριακό Στρατό, η Τουρκία κρατά επαμφοτερίζουσα στάση, ενώ η Ρωσία είναι υπέρ του Άσαντ.Στη σύνοδο κορυφής της G20, ο Β. Πούτιν δήλωσε: «Υπάρχουν χώρες της G20 που υποστηρίζουν το ISIS» κατηγορώντας ανοιχτά την Τουρκία και τις χώρες του ΝΑΤΟ ότι αγοράζουν πετρέλαιο από το ISIS.Όμως, τελικά επιτεύχθηκε συμφωνία μεταξύ Τουρκίας-Ιράν-Ρωσίας στα τέλη του 2016 και η πρώτη συνάντηση ( Αστάνα 2017). κατέστησε τις τρεις χώρες εγγυητές για τη διασφάλιση της ειρήνης και της σταθερότητας στη Συρία.Μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη βόρεια Συρία, στις 9 Οκτωβρίου 2019, η Τουρκία ξεκίνησε την Επιχείρηση "Πηγή Ειρήνης" κατά του YPG, την οποία θεωρεί τρομοκρατική οργάνωση . Εν τω μεταξύ, η Ρωσία ενίσχυσε τη στρατιωτική της παρουσία στη Συρία και δημιούργησε στρατιωτικές βάσεις στις περιοχές Manbij, Ayn al-Arab, Ayn Issa, Sirrin και Qamishli.Η συμφωνία του Σότσι, μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας στα τελευταία στάδια της επιχείρησης βελτίωσε περαιτέρω τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών.Το άρθρο 5 της συμφωνίας του Σότσι ορίζει ότι «η ρωσική στρατιωτική αστυνομία και οι Σύροι συνοριοφύλακες μπορούν να εισέλθουν στη συριακή πλευρά των συνόρων Τουρκίας-Συρίας, η οποία βρίσκεται εκτός περιοχής της Επιχείρησης "Πηγή Ειρήνης",  για να διασφαλίσουν ότι ο YPG απομακρύνθηκε πέραν των 30 χλμ από τα σύνορα Τουρκίας-Συρίας, και ότι αυτή η διαδικασία θα γίνει εντός 150 ωρών». Ωστόσο, η Τουρκία και η Ρωσία υποστήριξαν διαφορετικές πλευρές στις συγκρούσεις στο Idlib.Η Τουρκία, πήρε κάποιες πρωτοβουλίες για την ενίσχυση των συστημάτων αεράμυνάς της λόγω του συριακού εμφυλίου από το  2011. Στο πλαίσιο αυτό, υπέβαλε αίτηση στο ΝΑΤΟ για προμήθεια πυραύλων Patriot από συμμαχικές χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Γερμανία και η Ισπανία. Ωστόσο οι ΗΠΑ και η Γερμανία απέσυραν τους Patriot που είχαν αναπτύξει στην Τουρκία, οπότε η Τουρκία , σύμφωνα με το δικό της αφήγημα,  υπέγραψε συμφωνία με τη Ρωσία, για την προμήθεια του συστήματος αεράμυνας S-400. Ίσως μια πράξη εκβιασμού προς τις ΗΠΑ, ίσως μια πράξη καλής θέλησης του Ερντογάν προς τον Πούτιν που τον προφύλαξε από το εις βάρος του πραξικόπημα τον Ιούλιο του 2016.Τον Οκτώβριο του 2019, ο Alexander Mikheev, Γενικός Διευθυντής του ρωσικού κρατικού εξαγωγέα όπλων Rosoboronexport, ανακοίνωσε ότι ολοκληρώθηκε η παράδοση του συστήματος αεράμυνας S-400 στην Τουρκία, γεγονός που προκάλεσε την επιδείνωση των σχέσεων Τουρκίας-ΗΠΑ.  Το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας της Τουρκίας ανακοίνωσε ότι το σύστημα αεράμυνας S-400 σχεδιαζόταν να ενεργοποιηθεί τον Απρίλιο του 2020, εν τούτοις μέχρι σήμερα ( Φεβρουάριος 2024 ) δεν έχει ενταχθεί στο σύστημα αεράμυνας της Τουρκίας.Περαιτέρω,Η ρωσική οικονομία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις εξαγωγές εμπορευμάτων όπως το αργό πετρέλαιο, τα προϊόντα πετρελαίου και το φυσικό αέριο. Μία από τις χώρες όπου η Ρωσία προσπαθεί να αυξήσει την επιρροή της είναι η Τουρκία. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο της συμφωνίας που υπογράφηκε μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας το 2010, ξεκίνησαν οι εργασίες για το πυρηνικό  Akkuyu , που όμως ανήκει 100% μετοχικά στη Ρωσική Rosatom και η Τουρκία θα λάβει εργολαβικό αντάλλαγμα για την εκχώρηση αυτή.Η συνεργασία μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας στον τομέα της ενέργειας προωθήθηκε σε περαιτέρω επίπεδο με το έργο TurkStream που ξεκίνησε το 2015 Ο αγωγός, έχει ετήσια δυνατότητα μεταφοράς 31,5 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου και εγκαινιάστηκε στις 8 Ιανουαρίου 2020.Η Τουρκία φαίνεται να τα έχει καλά και με τη Ρωσία και με την Ουκρανία.  Και με το ΝΑΤΟ και με αντιΝΑΤΟικές δυνάμεις. Είναι η μόνη ΝΑΤΟική χώρα που συνομιλεί με τον Πούτιν. Εν τούτοις η συνάντηση Πούτιν - Ερντογάν της 12ης Φεβρουαρίου αναβλήθηκε/ ματαιώθηκε. Βέβαια,  ο εκπρόσωπος Τύπου του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε ότι δεν υπήρξε αναβολή, αφού δεν είχε οριστεί επίσημη ημερομηνία για επίσκεψη ( sic).Το ότι υπάρχει μια ( αναμενόμενη) δυσφορία του Κρεμλίνου προς την Άγκυρα,  λόγω της άρσης του veto ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ , καθώς και της εξαγγελίας κατασκευής εργοστασίου drones Bayraktar στην Ουκρανία, είναι δεδομένο.Ακόμα και η δήλωση της  υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Βικτ. Νούλαντ, πως:  " θα μπορούσε να υπάρξει αποκατάσταση της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35, άν φύγουν οι S400", δεν βοηθά τις σχέσεις Ρωσίας- Τουρκίας.Παρόλα αυτά, θα ήταν πρόωρο να θεωρήσουμε πως σπάνε οι σχέσεις Άγκυρας-Κρεμλίνου, δεδομένης της οικονομικής αλληλεξάρτησης που δεσμεύει τις δύο πλευρές.Εν τούτοις πρέπει να θεωρούμε τις σχέσεις αυτές  απλά συμφεροντολογικές " λυκοφιλίες" και όχι ουσιαστικές,  αν λάβουμε υπόψιν μας τους 13 ιστορικούς πολέμους Ρωσίας- Τουρκίας και το ρητό " πως δεν υπάρχουν σταθερές φιλίες μεταξύ των κρατών , αλλά σταθερά συμφέροντα ".Πολύ θα ήθελε η Ρωσία,  μέσω Τουρκίας,  Κύπρου,  Συρίας,  να έχει άμεση πρόσβαση στην Ανατολική Μεσόγειο,  ενώ με χαρά θα ήθελε να είναι μόνη κυρίαρχος στη Μαύρη Θάλασσα και να ελέγχει τα Στενά των Δαρδανελίων , παρά να εξαρτάται από την Τουρκία.Αναλόγως των μελλοντικών συγκυριών, πιθανολογώ πως η Τουρκία είναι εντός των στόχων της Ρωσίας,  παρά ουσιαστικός σύμμαχος.Φυσικά δεν αναφέρομαι σε μεταξύ τους πολεμική σύγκρουση,  αλλά σε σύγκρουση συμφερόντων και υποβοήθηση δημιουργίας εσωτερικών προβλημάτων ( πχ οικονομίας, ενέργειας,  Κουρδικό) στην Τουρκία,  τα οποία θα προκαλέσει ή θα σιγοντάρει η ΡωσίαΟ καιρός θα δείξει.Πηγές :- Haluk F.Gürsel, Τουρκο-ρωσικές σχέσεις σε όλη την ιστορία , Ak Y., Istanbul- Οικονομία του εμπορίου: Εξαγωγές Ρωσίας https://tradingeconomics.com/russia/exports.- Mehmet Çağatay Güler, "Dynamics of the Russian Foreign Policy Between 2000-2019: Nuclear Energy as a Foreign Policy Tool in the Case of Turkey", 2019 http://etd.lib.metu.edu.tr/upload/12623637/index.pdf

The post Ποια είναι η πραγματικότητα για τις σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας; Μαργαρίτα Γεωργιάδου appeared first on Militaire.gr.