Η εκλογή μούφτηδων και οι ιδιαιτερότητες

Οι νέες (υποβαθμισμένες) αρμοδιότητές τους και τα δύο σενάρια για τη διαδικασία από την οποία θα επιλεγούν

Από τον
Γιάννη Κουριαννίδη*

Οι μουφτήδες είναι οι ανώτατοι ιερωμένοι των μουσουλμάνων. Για να συνεννοούμαστε, θα λέγαμε πως είναι οι αντίστοιχοι των μητροπολιτών της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Οι ιερείς που λειτουργούν στα τεμένη ονομάζονται ιμάμηδες. Οι μουφτήδες, όπως σε όλο τον κόσμο, διορίζονται στις θέσεις τους από το κράτος. Οι ιμάμηδες επιλέγονται από μια επιτροπή αποτελούμενη από τρεις μουσουλμάνους και δύο ορθόδοξους

Το 2007 η τότε κυβέρνηση Καραμανλή έφερε νόμο που ψηφίστηκε στη Βουλή, ο οποίος, μετά από τροπολογία του το 2013, επί κυβερνήσεως Σαμαρά - Βενιζέλου, προέβλεπε μεταξύ άλλων τη δυνατότητα οι ιμάμηδες (εφόσον το επιθυμούν οι ίδιοι) να διδάσκουν και ως ιεροδιδάσκαλοι στα μειονοτικά σχολεία.

Στο μεταξύ, μέχρι την εφαρμογή του νόμου και την έναρξη της μισθοδοσίας των εν λόγω ιερωμένων από το ελληνικό κράτος, η πλειονότητα αυτών είχε μεταστραφεί προς τους λεγόμενους «εκλεγμένους» μουφτήδες της Θράκης, αφού εκεί δεν υπήρχαν τέτοια προβλήματα. Η μισθοδοσία τους από τα μυστικά κονδύλια του τουρκικού ΥΠΕΞ, μέσω του προξενείου της Κομοτηνής, ήταν άμεση και χωρίς πολλές διατυπώσεις. Αρκεί να δήλωναν υποταγή στους μη αναγνωρισμένους από την ελληνική Πολιτεία τουρκομουφτήδες, οι οποίοι είχαν «εκλεγεί» με μία υποτίθεται διαφανή διαδικασία σε πέντε έξι τεμένη με όσους πιστούς παρόντες. Αυτοί οι άνθρωποι αποτελούν σήμερα την πνευματική (και πολιτική) ηγεσία του πολυπληθέστερου τμήματος των μουσουλμάνων της Θράκης μας, μεταφέροντας τη γραμμή της Αγκυρας στην περιοχή.

Πάντως, είναι αλήθεια ότι ο νόμος προκάλεσε αντιδράσεις στο τουρκόφρονο κομμάτι των μουσουλμάνων, αφού προέβλεπε τον διορισμό 240 ιεροδιδασκάλων, που δεν θα ήταν δυνατόν να ελεγχθεί από τους μηχανισμούς της Αγκυρας στην περιοχή. Επίσης, ο διορισμός τους ενίσχυε το κύρος των νόμιμων μουφτήδων, με αποτέλεσμα πολλοί και από τους παλαιούς ιμάμηδες να μεταστραφούν και πάλι προς τη νομιμότητα, όπως και έγινε. Ηδη, έχουν διοριστεί αρκετοί από τον προβλεπόμενο αριθμό των 240 ιεροδιδασκάλων, με πιο πρόσφατη την προκήρυξη 120 θέσεων το περασμένο καλοκαίρι.

Οσον αφορά το θέμα της εκλογής των μουφτήδων, το οποίο εδώ και δεκαετίες έχει θέσει η Αγκυρα στην ατζέντα των αιτημάτων της και πιέζει ποικιλοτρόπως προς αυτήν την κατεύθυνση, αξίζει να τονίσουμε τα εξής:
Οπως αναφέραμε, σε όλον τον κόσμο, μηδέ της Τουρκίας εξαιρουμένης, οι μουφτήδες διορίζονται και μισθοδοτούνται από το κράτος, είναι δηλαδή δημόσιοι λειτουργοί.
Οι μουφτήδες εφαρμόζουν και το ισλαμικό δίκαιο (σαρία), είναι δηλαδή και δικαστές.

Στην Ελλάδα οι δικαστικές αρμοδιότητές τους άπτονται κυρίως οικογενειακών θεμάτων (διαζύγια, κοινωνικές μικροδιαφορές κ.λπ.), χωρίς βεβαίως να είναι υποχρεωτική η προσφυγή των μουσουλμάνων συμπολιτών μας στην κρίση του μουφτή, αντί των πολιτικών δικαστηρίων.

Οπως γίνεται αντιληπτό, λόγω των δικαστικών αρμοδιοτήτων του μουφτή, δεν είναι δυνατόν αυτός να εκλέγεται, να είναι δηλαδή εξαρτώμενος από την ψήφο κάποιων πολιτών που μεθαύριο μπορεί να ζητήσουν την κρίση του. Αυτό ήταν μέχρι σήμερα το βασικό επιχείρημα της ελληνικής πλευράς στην αντίδρασή της στην εκλογή των μουφτήδων.

Είναι λογικό, όμως, σε μια δημοκρατική ευρωπαϊκή πολιτεία η ισχύς της σαρίας να ηχεί τουλάχιστον παράξενη, αν όχι αδιανόητη. Ετσι, η σημερινή κυβέρνηση δείχνει να αποφάσισε να το τελειώσει αυτό το θέμα. Το ερώτημα είναι πώς θα το κάνει.
Η αφαίρεση των δικαστικών αρμοδιοτήτων από τους μουφτήδες και η υποβίβασή τους στην επίλυση μικροϋποθέσεων εθιμικού δικαίου είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Επειδή, όμως, έτσι ανοίγει ο δρόμος για την εφεξής εκλογή τους, το ερώτημα είναι από ποιους θα εκλέγονται αυτοί οι άνθρωποι. Το ίδιο ερώτημα έθεσε δημοσίως σε συνέντευξή του ο αρμόδιος υπουργός. Από αυτόν όμως περιμέναμε απάντηση και όχι ερώτηση!

Η Πολιτεία έχει στα χέρια της έναν θεσμό, αυτόν των διορισμένων ιεροδιδασκάλων, που αποτελεί ένα δυνάμει εκλεκτορικό σώμα το οποίο, προς το παρόν τουλάχιστον, δεν δείχνει να ελέγχεται από τους μηχανισμούς του προξενείου. Μπορεί, λοιπόν, κάλλιστα και απολύτως φυσιολογικά να χρησιμοποιηθεί ως βάση εκλογής των μουφτήδων. Αν προσφύγει στη βάση των μουσουλμάνων, που είναι έρμαια των μηχανισμών του τουρκικού προξενείου, σίγουρα θα βρεθούμε προ δυσάρεστων εξελίξεων.

Οι πανηγυρισμοί των τουρκοφρόνων στη Θράκη προϊδεάζουν για τη δεύτερη επιλογή και δικαιολογημένα υποθέτει κανείς ότι υπάρχει ήδη μια υπόγεια συμφωνία μετά την επίσκεψη του Ερντογάν στη χώρα μας (παρά τη σαφή τοποθέτηση του πρωθυπουργού ότι αυτό είναι ένα θέμα που δεν αφορά την Τουρκία, αλλά μόνο την Ελλάδα).
Το αν η κυβέρνηση θα σταθεί ενώπιον των εθνικών ευθυνών της ή θα καταπέσει στην εξυπηρέτηση ιδεοληψιών της είναι κάτι που θα το δούμε σύντομα.

*Διευθυντής περιοδικού «Ενδοχώρα»