Οι Γερμανοί αγρότες στους δρόμους: Ανασκόπηση των εξελίξεων

Γράφει ο Ηλίας Κουφόγιαννης, υποψήφιος διδάκτορας Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο RWTH Aachen.

Η επισιτιστική κρίση έχει διακριτή θέση στο πλέγμα των παγκόσμιων εξελίξεων και δεν αφήνει έξω από το κάδρο τον αναπτυγμένο κόσμο. Ωστόσο, αυτό δεν εμποδίζει τη Γερμανική κυβέρνηση να λάβει μέτρα λιτότητας ενάντια στους παραγωγούς. Οι Γερμανοί αγρότες απαντούν δυναμικά και πετυχαίνουν να αναδείξουν τον καθοριστικό ρόλο των επαγγελματιών του πρωτογενούς τομέα στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας της Γερμανίας.

Στις 15 Νοεμβρίου του 2023, μετά από προσφυγή των Χριστιανοδημοκρατών, το

ανώτατο Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας έκρινε ως αντισυνταγματική την απόφαση του κυβερνητικού συνασπισμού της Γερμανίας να αναδιανείμει κονδύλια ύψους 60 δις. ευρώ που προορίζονταν για την αντιμετώπιση της κρίσης του COVID-19 προς το λεγόμενο ταμείο για το κλίμα και την πράσινη μετάβαση. Τα χρήματα αυτά είχαν πιστωθεί στο Γερμανικό προϋπολογισμό του 2021 μετά από δανεισμό για κάλυψη έκτακτων αναγκών της πανδημίας. Το δικαστήριο ωστόσο δεν τα θεώρησε περίσσευμα και αποφάσισε πως μια τέτοια αναδιανομή παραβιάζει το συνταγματικά οριζόμενο «φρένο χρέους», που σημαίνει πως κάθε νέος ετήσιος δανεισμός της Γερμανίας δεν μπορεί να ξεπερνά το 0.35% του ονομαστικού ΑΕΠ.

Ένα μήνα μετά, ο κυβερνητικός συνασπισμός «Φανάρι», εκπροσωπούμενος από τον καγκελάριο Όλαφ Σολτς (Σοσιαλδημοκράτες/κόκκινοι), τον αντικαγκελάριο Ρόμπερτ Χάμπεκ (Πράσινοι) και τον ομοσπονδιακό Υπουργό Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ (Ελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα/κίτρινοι) ανακοινώνει πακέτο μέτρων λιτότητας για την αντιμετώπιση της δημοσιονομικής «τρύπας» που προέκυψε από την απόφαση αυτή. Ανάμεσα τους ανακοινώνουν την άμεση κατάργηση της φοροαπαλλαγής για την αγορά γεωργικών μηχανημάτων και της επιδότησης στο αγροτικό πετρέλαιο κίνησης (Agrardiesel).

Οι ενώσεις αγροτών χαρακτηρίζουν τα μέτρα ως κήρυξη πολέμου εναντίον του γερμανικού πρωτογενούς τομέα. Χιλιάδες αγρότες απεργούν και κατεβαίνουν στους δρόμους. Διαδηλώνουν σε όλη τη γερμανική επικράτεια, μπλοκάρουν αυτοκινητόδρομους και προχωρούν προς το Βερολίνο με περισσότερα από 3.000 τρακτέρ. Εκεί θα κορυφώσουν την πρώτη φάση των κινητοποιήσεών τους με μια εντυπωσιακή πορεία προς την Πύλη του Βρανδεμβούργου την 18η Δεκεμβρίου, όπου σύμφωνα με τους διοργανωτές, συμμετείχαν 8.000 με 10.000 άτομα.

Υπό το βάρος των κινητοποιήσεων, ο κυβερνητικός συνασπισμός επιχειρεί έναν ελιγμό συμβιβασμού. Παίρνει πίσω το μέτρο της κατάργησης απαλλαγής φόρου για την αγορά γεωργικών μηχανημάτων, ενώ επιμένει για το αγροτικό πετρέλαιο, ανακοινώνοντας πως θα καταργήσει την ενίσχυση σταδιακά έως το 2026. Οι αγρότες ανακοινώνουν νέες κινητοποιήσεις για τη δεύτερη εβδομάδα του νέου έτους, ενώ διάφορες συναντήσεις με εκπροσώπους της κυβέρνησης δεν καταλήγουν σε συμφωνία.

Σημειώνεται πως ο ενεργειακός φόρος στο πετρέλαιο κίνησης ανέρχεται σε 47,04 λεπτά του ευρώ ανά λίτρο και η επιδότηση σε 21,48 λεπτά ανά λίτρο, με τους Γερμανούς αγρότες να γίνονται συλλογικά φτωχότεροι κατά 440 εκ. ευρώ ετησίως, αν εφαρμοστεί το μέτρο. Οι αγρότες χαρακτηρίζουν το μέτρο δυσανάλογο, και παρουσιάζουν στοιχεία από έρευνα του 2017, που δείχνουν πως το κόστος καλλιέργειας για το Γερμανό καλλιεργητή είναι κατά μέσο όρο 24,6 ευρώ ανά στρέμμα ακριβότερο από τον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Το αυξημένο κόστος προκύπτει από τους αυστηρούς εθνικούς και ευρωπαϊκούς κανόνες, σε συνδυασμό με τη σχετικά χαμηλή βασική ενίσχυση, η οποία θα μειωθεί περεταίρω στη νέα ΚΑΠ 2023-27. Ανησυχητικές είναι και οι προβλέψεις άλλων φορέων για το μέλλον της γεωργίας στη Γερμανία. Σύμφωνα με έρευνα της DZ Bank, ο αριθμός των αγροτικών εκμεταλλεύσεων αναμένεται να μειωθεί σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50%, από 255.000 που είναι σήμερα σε 100.000 το 2040. Αντίστοιχα, το μέσο μέγεθος μια γεωργικής εκμετάλλευσης αναμένεται να αυξηθεί από 648 σε 1600 στρέμματα, με τις μικρές και οικογενειακές εκμεταλλεύσεις να απειλούνται με αφανισμό.

Η κοινή γνώμη στη Γερμανία υποστηρίζει τους αγρότες, με δημοσκοπήσεις των ινστιτούτων INSA και forsa να καταγράφουν ποσοστά 69% και 81% αντίστοιχα. Στον αντίποδα, η δημοτικότητα του κυβερνητικού συνασπισμού βυθίζεται, ενώ σύμφωνα με προσφάτως δημοσιευμένα στοιχεία της Eurostat για το πόσο ικανοποιημένοι νιώθουν οι πολίτες των κρατών-μελών της ΕΕ, η Γερμανία βρίσκεται στην προτελευταία θέση με 6,5 στα 10. Την τριάδα των ουραγών συμπληρώνει η χώρα μας με 6,7 και η Βουλγαρία με 5,6.

Ο «Πράσινος» ομοσπονδιακός υπουργός γεωργίας Τζεμ Όζντεμιρ τάσσεται υπέρ του δίκιου των αγροτών και χαρακτηρίζει τα μέτρα ως σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι, κατηγορώντας τις προηγούμενες κυβερνήσεις πως δεν προσπάθησαν να λύσουν τα χρόνια προβλήματα του πρωτογενούς τομέα. Ο Λίντνερ υπερασπίζεται το μέτρο για το αγροτικό πετρέλαιο και αντ’ αυτού υπόσχεται μείωση της γραφειοκρατίας. Χαρακτηρίζει επενδύσεις για την εκπαίδευση, τις ένοπλες δυνάμεις, τις υποδομές και την ενέργεια ως υψηλής προτεραιότητας και δηλώνει πως "Όλοι πρέπει να συνεισφέρουν αν δεν θέλουμε γενική αύξηση της φορολογίας." Σε διάγγελμά του την 13η του Γενάρη, ο καγκελάριος Σoλτς χαιρετίζει μεν τους αγρότες, δηλώνει δε ανυποχώρητος, προτάσσοντας την πρόσφατη αναδιατύπωση των μέτρων ως συμβιβασμό από πλευράς της κυβέρνησης. Καταγγέλλει ως «τοξικό μείγμα» εξτρεμιστικές ομάδες που δηλητηριάζουν το δημοκρατικό διάλογο και φαντασιώνονται ανατροπή του συστήματος, χρησιμοποιώντας ως ορμητήριο προπαγάνδας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εμμέσως πλην σαφώς αναφέρεται στην επιχείρηση πολιτικής κεφαλαιοποίησης της κρίσης από το ακροδεξιό κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD). Παράλληλα ευχαριστεί την Ένωση Γερμανών Αγροτών για τη δηλωμένη της αποστασιοποίηση από ακραία στοιχεία.

Η εβδομάδα δράσεων έχει ξεκινήσει δυναμικά. Μόνο για το Μόναχο και σύμφωνα με την αστυνομία, 8.000 άνθρωποι και 5.500 τρακτέρ διαδήλωσαν τους δρόμους της Βαυαρικής πρωτεύουσας την 8η Ιανουαρίου. Οι κινητοποιήσεις συνεχίζονται κατά τη διάρκεια της εβδομάδας και κορυφώνονται εκ νέου στο Βερολίνο την 15η Ιανουαρίου. Στους δρόμους της πρωτεύουσας συγκεντρώνονται 8.500 άνθρωποι και 6.000 τρακτέρ, σύμφωνα με την αστυνομία, ενώ οι διοργανωτές εκτιμούν τον αριθμό των συμμετεχόντων σε 30.000! Με συνθήματα όπως «Ως εδώ, φτάνει πια!» και «Χωρίς την αγροτιά θα ήσουν γυμνός και πεινασμένος», οι κεντρικές λεωφόροι της 17ης Ιουνίου και Unter den Linden πλημμυρίζουν από αγρότες, κτηνοτρόφους και δασοκόμους. Στο πλευρό τους στέκονται επαγγελματίες της εστίασης, μεταφορείς, οδηγοί ΜΜΜ, αλιείς και τεχνίτες. Παρόν είναι και ο υπουργός οικονομικών Λίντνερ, ο οποίος θα επαναλάβει τις θέσεις της κυβέρνησης ανάμεσα σε αποδοκιμασίες.

Το βράδυ της 18ης Ιανουαρίου ανακοινώθηκαν οι τελικές τροποποιήσεις στον προς ψήφιση προϋπολογισμό, στις οποίες δεν περιλαμβάνεται η ανάκληση του μέτρου. Ο προϋπολογισμός του 2024 θα συζητηθεί και θα τεθεί προς ψήφιση στην Ομοσπονδιακή Βουλή την εβδομάδα από την 29η Ιανουαρίου έως την 2η Φεβρουαρίου.

Οι αγρότες φαίνεται να έχουν φτάσει στις εσχατιές της ανάγκης, με τον πρόεδρο της Ένωσης Γερμανών Αγροτών Ιωακίμ Ρούκβιντ να δηλώνει πως οι μέχρι τώρα κινητοποιήσεις θα μοιάζουν με «προσεισμό» μπροστά σε αυτές που θα ακολουθήσουν.

Το άρθρο του κ. Ηλία Κουφόγιαννη δημοσιεύθηκε στο EleftheriaOnline.gr.