Οκτώ χώροι υπερβατικού διαλογισμού από σπουδαίους καλλιτέχνες (εικόνες)

Είναι μακριά η ιστορία καλλιτεχνών που σχεδίασαν χώρους πνευματικού, υπερβατικού διαλογισμού. Ο Μιχαήλ Άγγελος έβαλε τις τελευταίες πινελιές στην Καπέλα Σιστίνα το 1512, ο Τζότο ζωγράφισε νωπογραφίες, ιερά που κοσμούν εκκλησίες στην Ιταλία, ο Πικάσο φιλοτέχνησε δύο τοιχογραφίες για το παρεκκλήσι στο Château de Vallauris, το 1959 ο Ζαν Κοκτώ έδωσε δύο τοιχογραφίες στην Notre Dame de France στο Λονδίνο.

Οι μέρες ζητούν να ανατρέξουμε σε πιο πρόσφατες συναντήσεις της τέχνης με τη θρησκευτική πίστη. Και δεν είναι λίγες.

Στα τέλη

του 2016, ο Τζέιμς Τάρελ κόσμησε το παρεκκλήσι στο κοιμητήριο Dorotheenstadt, στο Βερολίνο, με μία από τις εγκαταστάσεις φωτός που συνιστούν και την προσωπική του σφραγίδα ως καλλιτέχνης. Είναι και εδώ εμφανές το ενδιαφέρον του για τον χώρο και το φως, ιδιαίτερα σε σχέση με πνευματικούς χώρους.

Στο Χιούστον του Τέξας υπάρχει το περίφημο Rothko Chapel. Το παρήγγειλε στον Μαρκ Ρόθκο το ζεύγος ντε Μένιλ. Ο ζωγράφος δημιούργησε 14 πολύ μεγάλων διαστάσεων πίνακες – σε αποχρώσεις μαύρου και βαθύ μπλε – οι οποίοι διατρέχουν τους τοίχους του οκταγωνικού, χωρίς παράθυρα, παρεκκλησίου. Δεν πρόλαβε την ολοκλήρωση του κτίσματος, αυτό έγινε το 1971, ο Ρόθκο έφυγε το 1970.

Το 2015, η εγκατάσταση «Sanctum» του Θιάστερ Γκέιτς. Στον μεσαιωνικό ναό Temple Church, στο Μπρίστολ, ναό που είχαν σχεδιάσει οι Ναΐτες Ιππότες, ναό από τον οποίο οι βομβαρδισμοί της Λουφτβάφε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είχαν αφήσει μόνο το κέλυφος. «Το Sanctum είναι, πρωταρχικά, μια πλατφόρμα πάνω στην οποία οι κάτοικοι του Μπρίστολ έχουν μια ευκαιρία ν’ ακούσουν ο ένας τον άλλον» είχε πει ο Γκέιτς.

Το 1941, ο Ανρί Ματίς έβαλε αγγελία στην εφημερίδα ζητώντας οικόσιτη, νεαρά και ελκυστική νοσοκόμα να βοηθήσει στην ανάρρωσή του από καρκίνο των εντέρων (από τον οποίο δεν ανέλαβε ποτέ). Το 1946, η νεαρά νοσοκόμος Μονίκ Μπουρζουά, σε διαδικασία να ενδυθεί Δομινικανή μοναχή, ζήτησε από τον Ματίς να βοηθήσει στον σχεδιασμό ενός παρεκκλησίου για το μοναχικό τάγμα της, στους λόφους της Βανς, στη Γαλλία. Ο Ματίς είχε γεννηθεί Χριστιανός, αλλά ήταν άθεος. Παρ’ όλα αυτά, τα επόμενα τέσσερα χρόνια, εργάστηκε για το παρεκκλήσι – πρόκειται για το La Chapelle du Rosaire de Vance – έως τα θυρανοίξια, το 1951. «Νομίζω ότι είναι καλύτερα να προσεύχεσαι μέσα στην ομορφιά» έλεγε.

Τη δεκαετία του 1970, η Ίλιζε Γκρίνσταϊν, παρατηρώντας την Καπέλα Σιστίνα του Μιχαήλ Αγγέλου, είπε: «Πού ήταν η γυναίκα στη σχέση του άνδρα με τον Θεό; Ο Θεός και ο Αδάμ, τα χέρια τους αγγίζουν – σχεδόν. Πού ήταν η Εύα;». «Αποφάσισα να προκαλέσω τη σύλληψη του Μιχαήλ Αγγέλου. Θα αφηγούμουν εκ νέου τον μύθο της δημιουργίας», κατέληξε και τα επόμενα χρόνια συνεργάστηκε με καλλιτέχνιδες και το 1978 έγιναν τα εγκαίνια του «The Sister Chapel» στο Κουίνς.

Το 2014, ο καναδός καλλιτέχνης Τέρενς Κοχ άφησε πίσω του τον καλλιτεχνικό κόσμο της Νέας Υόρκης και κατέφυγε στα βουνά Κάτσκιλς. Φτάνοντας στο καινούργιο του σπίτι, αναρωτήθηκε: «Τι μπορείς να κάνεις, καθήμενος στην κορφή ενός βουνού, ως καλλιτέχνης, ως άνθρωπος, ως κάποιος που έχει συνείδηση του τι συμβαίνει σήμερα;». Έφτιαξε λοιπόν, ανάμεσα σε δυο μηλιές, ένα «παρεκκλήσι μελισσών». Για να μοιραστεί την εμπειρία του με άλλους, παρουσίασε μια εκδοχή του στην Andrew Edlin Gallery, στην Νέα Υόρκη, το 2016.

Ποτέ δεν αναφέρθηκε ο Έλσγουορθ Κέλι στο «Austin Chapell» ως έναν σαφώς θρησκευτικό χώρο. Αν και οι συγκρίσεις με το «Rothko Chapel» είναι συχνές. «Συνέλαβα αυτό το πρότζεκτ χωρίς θρησκευτικό πρόγραμμα. Ελπίζω να έχουν οι επισκέπτες την εμπειρία ενός μέρους γαλήνης και φωτός» είχε πει. Οι εργασίες άρχισαν τον Οκτώβριο του 2015 – δυο μήνες πριν τον θάνατο του 92χρονου Κέλι – κι οι πρώτοι επισκέπτες αναμένονται το 2018.

Παρήγγειλαν στην αμερικανή γλύπτρια Λουίζ Νέβελσον το «Παρεκκλήσιο του Καλού Ποιμένα», στην εκκλησία του Αγίου Πέτρου στο Μανχάταν. «Εστίασα στο να τιμήσω το στοχαστικό σε έναν χώρο που δεν ορίζεται από τοίχους ή από τον χρόνο, αλλά μόνο από τον περιορισμό του ίδιου του πνεύματος» είπε.

(ΑΠΕ-ΜΠΕ)