Σφυρίζοντας...προτάσεις

Της Κέλλυς Φαναριώτη, εφημερίδα "Παραπολιτικά"

Μια γλώσσα ιδιαίτερη και διαφορετική από τις άλλες αναβιώνει στα Αντιά της Νότιας Εύβοιας. Οι κάτοικοι του χωριού επικοινωνούν μεταξύ τους χρησιμοποιώντας τη γλώσσα που δεν μιλιέται, αλλά… σφυρίζεται. Κάθε σφύριγμα αντιστοιχεί σε ένα γράμμα της αλφαβήτου και πολλά μαζί δημιουργούν ολόκληρες προτάσεις. Αν, λοιπόν, περάσει κανείς, έστω και τυχαία, από τα Αντιά δεν θα πρέπει να παραξενευτεί, αν ακούσει ολόκληρες «συγχορδίες» σφυριγμάτων.

Η «Σφυριά», όπως λέγεται η περίεργη αυτή γλώσσα, δημιουργήθηκε από την ανάγκη των Αντιωτών να επικοινωνούν

μεταξύ τους από τη μια άκρη του βουνού στην άλλη. Η περίεργη αυτή γλώσσα έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο το 1967, με αφορμή ένα αεροπορικό δυστύχημα που είχε σημειωθεί στην περιοχή. Οπως εξηγεί στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» ο κ. Τζαναβάρης, Αντιώτης στην καταγωγή και πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου του χωριού, όλα ξεκίνησαν όταν ένα μικρό αεροσκάφος έπεσε σε μια πλαγιά του όρους Οχη. Οι κάτοικοι του χωριού ξεκίνησαν τις έρευνες προκειμένου να βρεθεί ο πιλότος και στην προσπάθειά τους να συνεννοηθούν μεταξύ τους για την πορεία των ερευνών επικοινωνούσαν με «σφυριές». «Το χωριό μας είχαν επισκεφθεί τότε διάφορα ξένα πρακτορεία ειδήσεων προκειμένου να καλύψουν το γεγονός. Δημοσιογράφοι και τεχνικοί από διάφορες χώρες είχαν ακούσει για πρώτη φορά τους Αντιώτες να μιλούν σφυριχτά. Τους είχε κάνει τρομερή εντύπωση», δηλώνει κ. Τζαναβάρης.

Οι κάτοικοι των Αντιών στο καφενείο του χωριού.

ΟΙ ΡΙΖΕΣ. Αυτό που τώρα για τους περισσότερους φαντάζει δύσκολο, κάποτε ήταν κάτι απλό και κατανοητό, ειδικά για ένα παιδί. Ο κ. Τζαναβάρης θυμάται, μάλιστα, τους γονείς και τους παππούδες του να μιλούν σφυριχτά, κάτι που του φαινόταν πολύ φυσιολογικό. «Μέχρι να πάμε στο δημοτικό, κατανοούσαμε και μιλούσαμε όλα τα παιδιά του χωριού τη “Σφυριά”», θυμάται με νοσταλγία. Οπως μας λέει, ιδιαίτερα χρήσιμος αποδεικνυόταν ο συγκεκριμένος τρόπος επικοινωνίας στους κτηνοτρόφους της περιοχής, οι οποίοι ενημέρωναν τους υπόλοιπους κατοίκους του χωριού που βρίσκονταν στην άλλη άκρη για οτιδήποτε συνέβαινε. «Εκείνη την περίοδο δεν υπήρχαν κινητά τηλέφωνα και η “Σφυριά” αποτελούσε τον μοναδικό τρόπο επικοινωνίας των κατοίκων, οι οποίοι ήταν όλη την ημέρα διασκορπισμένοι στις ράχες και τις πλαγιές. Αν κάποιος για παράδειγμα έχανε το ζώο του, ενημέρωνε όλο το χωριό σφυρίζοντάς το και η πληροφορία έφθανε σε κλάσματα του δευτερολέπτου από τη μια άκρη του βουνού στην άλλη. Υπό άλλες συνθήκες, θα χρειάζονταν ολόκληρες ώρες προκειμένου να ενημερώσουν ο ένας τον άλλον, σε περίπτωση που προέκυπτε κάποιο πρόβλημα», υπογραμμίζει ο κ. Τζαναβάρης.

ΔΙΑΣΩΣΗ. Παρά το γεγονός πως οι νέοι έχουν εγκαταλείψει τα Αντιά και το χωριό κατοικείται αποκλειστικά από τους πενήντα εναπομείναντες κατοίκους, δεν είναι λίγοι εκείνοι που εκφράζουν το ενδιαφέρον τους να μάθουν τη σφυριχτή γλώσσα. Σημαντικό ρόλο σε αυτό παίζει ο κ. Τζαναβάρης, ο οποίος καταβάλλει προσπάθειες προκειμένου η γλώσσα που άκουγε από τα παιδικά του χρόνια να μη χαθεί. «Οι Αντιώτες είναι απογοητευμένοι και πιστεύουν πως η γλώσσα τους θα χαθεί όταν φύγουν από τη ζωή. Αυτό δεν ισχύει. Ηδη διδάσκω σε αρκετά νέα παιδιά της περιοχής τη “Σφυριά”, ενώ ενδιαφέρον για την εκμάθησή της έχουν εκφράσει και δύο νέοι από τη Σύρο», τονίζει ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου του χωριού με αισιοδοξία.

Οι ηλικιωμένοι αφήνουν πίσω τους τη βαριά παράδοση.

Πάντως, το να μάθει κανείς τη «Σφυριά» δεν είναι μια εύκολη υπόθεση, καθώς δεν υπάρχει θεωρία και το μόνο που απαιτείται είναι η πρακτική. «Η δυσκολία έγκειται στο ότι οι νέοι εγκατέλειψαν τα Αντιά, συνεπώς δεν ακούνε τη γλώσσα όπως την ακούγαμε εμείς όταν ήμασταν παιδιά. Αυτό που έχω παρατηρήσει στα μαθήματα που κάνω είναι πως όταν λέω στα παιδιά να μου πουν μια πρόταση σφυριχτά, δυσκολεύονται. Αντιθέτως, όταν τη σφυρίζω εγώ πρώτος είναι πολύ πιο εύκολο για εκείνα να την αποδώσουν σφυρίζοντας», υπογραμμίζει.

Το περασμένο καλοκαίρι διοργανώθηκε για πρώτη φορά με πρωτοβουλία του κ. Τζαναβάρη Φεστιβάλ Σφυριχτής Γλώσσας, το οποίο έτυχε μεγάλης ανταπόκρισης από τον κόσμο. Εφέτος ο ίδιος σκοπεύει να επαναλάβει το φεστιβάλ, αλλά αυτή τη φορά δίνοντάς του διεθνή χαρακτήρα. «Είμαι σε συζητήσεις με Ισπανούς και Γάλλους, μιας και στις χώρες αυτές υπάρχουν χωριά όπου οι κάτοικοι επικοινωνούν με αυτόν τον τρόπο», λέει και προσθέτει: «Από τη στιγμή που ήδη έχουν εκπαιδευτεί κάποιοι νέοι άνθρωποι, η γλώσσα είναι εξασφαλισμένη για τα επόμενα 40-50 χρόνια. Στόχος μου είναι να διασώσω τη γλώσσα αυτή και είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος που ανέτρεψα όσα πίστευαν μέχρι πρότινος οι κάτοικοι του χωριού».

Αίτηση ένταξης στην Αϋλη Πολιτιστική Κληρονομιά της UNESCO

Έντονο είναι το ενδιαφέρον μεγάλων ξένων πρακτορείων ειδήσεων, όπως το BBC, για το χωριό Αντιά και τον ιδιαίτερο τρόπο επικοινωνίας που ανέπτυξαν μεταξύ τους οι κάτοικοι. Δημοσιογράφοι αλλά και γλωσσολόγοι από όλο τον κόσμο επισκέπτονται το χωριό προκειμένου να κάνουν έρευνες και να καταγράψουν με την κάμερά τους τούς τελευταίους σφυριχτές της περιοχής. Ωστόσο, σύμφωνα με τον κ. Τζαναβάρη, πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου των Αντιών, το ενδιαφέρον των Ελλήνων για τη «Σφυριά» εκδηλώθηκε τώρα τελευταία. «Οι Ελληνες, αντί να προσπαθήσουν να διασώσουν τη “Σφυριά”, σφυρίζουν αδιάφορα», τονίζει με ένα μικρό μειδίαμα. Στόχος του είναι να μετατρέψει το μοναδικό σχολείο του χωριού -το οποίο δεν λειτουργεί εδώ και πολλά χρόνια, μιας και δεν υπάρχουν μαθητές στην περιοχή- σε ένα κέντρο αρχείων, μελέτης και διάσωσης της «Σφυριάς». «Θα κάνω ό,τι περνάει από το χέρι μου προκειμένου η γλώσσα αυτή να μη χαθεί. Είμαι σίγουρος πως, αν ευαισθητοποιηθούν και τα νέα παιδιά της περιοχής, η σφυριχτή γλώσσα θα αναβιώσει», καταλήγει ο κ. Τζαναβάρης. Αξίζει να σημειωθεί πως πριν από κάποιους μήνες ο Δήμος Καρύστου κατέθεσε πλήρη φάκελο υποψηφιότητας για την εγγραφή της «Σφυριάς» στην Αϋλη Πολιτιστική Κληρονομιά της UNESCO.