Υπολήψεις: Ένα βιβλίο για τη δύναμη του «φαίνεσθαι» απέναντι στη δύναμη του «είναι»

Η γυναίκα του Καίσαρα δεν πρέπει μόνο να είναι τίμια, πρέπει και να φαίνεται τίμια. Αυτή είναι μια φράση που δημιουργήθηκε για να αναδείξει την ανάγκη της διαφάνειας και της αλήθειας των πράξεων προς το ευρύ κοινό.

Είναι όμως μια φράση που αντίκειται στην έννοια της πολιτικής. Στην πολιτική η διαφάνεια μπορεί να δημιουργήσει και εμπόδια σε πράξεις που έχουν μακροπρόθεσμο όφελος.

Με αυτές τις αντιφατικές συνθήκες συνδιαλέγεται στο βιβλίο του Υπολήψεις ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες, ο Κολομβιανός συγγραφέας που διόλου άδικα έχει το δικαίωμα να στέκεται επάξια δίπλα στον

τεράστιο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές.

Μετά τον Ήχο των Πραγμάτων Όταν Πέφτουν και τη Μορφή των Λειψάνων, ο Βάσκες αφήνει τις αισθήσεις και καταπιάνεται με τις δι-αισθήσεις.

Στο βιβλίο του μιλά για την καθόλα σεβαστή προσωπικότητα του Χαβιέρ Μαγιαρίνο, ενός σκιτσογράφου που από ένα σημείο και μετά ταυτίζεται με την εθνική φωνή της Κολομβίας. Ή και, ακόμα πιο πολύ, με την πλαστελίνη συνείδησης και αντίληψης του κολομβιανού λαού. Μέσα από τα σκίτσα του διαθλάται η πολιτική ζωή ενός τόπου καταδικασμένου στην αιώνια ταραχή.

Από τον Εμανουέλ Ουρίμπε στις αρχές του 20ου αιώνα, στον Ελιέσερ Γκαϊτάν που δολοφονήθηκε και δόθηκε το έναυσμα του Μπογοτάσο, του εμφυλίου της χώρας κι από κει στην περίοδο Εσκομπάρ, η Κολομβία είναι ένα έθνος μαθημένο στη διχόνοια.

Το να μπορεί να συσπειρωθεί ο λαός είναι κάτι σπάνιο, μα και τόσο αναγκαίο. Η μαγεία των σκίτσων του Μαγιαρίνο προσφέρει την εθνική ταύτιση. Και ως ένα βαθμό αυτή οδηγεί σε σωστή κρίση της πολιτικής πραγματικότητας. Η πολιτική όμως διαπλέκεται με την προσωπική ζωή των πολιτικών. Κι ο κόσμος είναι πάντα έτοιμος να κατασπαράξει τα δημόσια πρόσωπα ακόμα και χωρίς αποδείξεις, ακόμα κι αν αιωρείται μια φήμη. Ακόμα κι αν υπάρχει μόνο το «φαίνεσθαι» και κανένα «είναι».

Κάπως έτσι, ο Μαγιαρίνο γίνεται εν αγνοία του το όργανο για να κατασπαραχθεί ένα πολιτικό πρόσωπο. Όλα ξεκινούν από ένα περιστατικό ύστερα από ένα πάρτι του Μαγιαρίνο κατά το οποίο η κόρη του και η συμμαθήτρια της μεθούν, καταλήγουν να κοιμούνται σε ένα κρεβάτι και η δεύτερη έχει σηκωμένη φούστα. Ο πατέρας της την βλέπει και βλέπει τον πολιτικό Κουέγιαρ να κατεβαίνει τις σκάλες. Το μυαλό πάει αναμφίβολα εκεί. Μια ζωή στιγματίζεται από κει και μετά.

Είναι της κόρης; Είναι του Κουέγιαρ; Κανείς δεν μαθαίνει την αλήθεια. Κι όποιος την αναζητήσει, όπως ο Μαγιαρίνο στο τέλος, οφείλει να ξέρει ότι η αλήθεια μπορεί να τον τοποθετήσει στη θέση του γεύματος, του σφάγιου.

Με μια πολύ απλή γραφή και με μικρότερο πλαίσιο από τα άλλα του βιβλία, ο Βάσκες επιχειρεί να σκιαγραφήσει ξανά την πραγματικότητα της κολομβιανής κοινωνίας, του status quo της κοινής γνώμης.

Οι Υπολήψεις μάλιστα γράφονται σε μια περίοδο που δεν έχει γιγαντώσει ακόμα στον βαθμό του σήμερα ο κόσμος των social media. Όχι ότι συγκρίνεται αυτό που ζούμε εμείς με αυτό που ζουν οι Κολομβιανοί. Αλλά σίγουρα θα μπορούσε να κάνει πιο έντονη την αίσθηση του αναγνώστη. Τα σκίτσα του Μαγιαρίνο είναι τα status και τα tweets των δικών μας συνθηκών.

Ο Βάσκες εμπλέκει σε αυτό και τα ζητήματα συλλογικής και ατομικής μνήμης, όπως κάνει σε όλα του τα βιβλία. Η μνήμη τοποθετείται με την ακολουθία εγγραφή-καταχώρηση ως κάτι αναπόδραστο. Αυτό που περνά στη μνήμη, δημιουργεί ένα συναίσθημα κι αυτό κυριαρχεί σε βαθμό που αρχίζει να θολώνει την κάποτε αλήθεια στο πέρασμα του χρόνου. Άραγε η μνήμη είναι τόπος κυριαρχίας των συναισθημάτων με τέτοια απολυτότητα όπως τη συνειδητοποιεί ο Βάσκες;

Οι Υπολήψεις καθίστανται απόλυτα εύθραυστες. Κι ως γνωστόν, οτιδήποτε ραγίζει μένει για πάντα ραγισμένο. Οτιδήποτε σπάει, δεν προσφέρει δυνατότητα να ενωθούν τα κομμάτια.

* Υπολήψεις, Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες, Εκδόσεις Ίκαρος, Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης