Το πρώτο ηλεκτρονικό μουσείο για τη ναυτιλία

Ο Γιώργος Φουστάνος με γενεαλογικό δέντρο με πολύ βαθιές ρίζες στη ναυτιλία και μακρά θητεία στον εφοπλισμό έχει δημιουργή σει ένα από τα παγκοσμίως κορυφαία ναυτιλιακά αρχεία όπου περιλαμβάνονται 5.000 βιβλία και σχεδόν μισό εκατομμύριο εικόνες

Του Μηνά Τσαμόπουλου

Θεωρείται ο χρονικογράφος του έπους της ελληνικής ναυτιλίας. Με ρίζες βαθιές στη ναυτιλία και τον εφοπλισμό, έκανε σκοπό της ζωής του να διασώσει, να καταγράψει και να κάνει γνωστό στην παγκόσμια κοινωνία το ελληνικό θαύμα. Γιατί μπορεί η Ελλάδα να

Ο Γιώργος Φουστάνος είναι αυτός που αποφάσισε να δημιουργήσει την κιβωτό γνώσεων για την ελληνική ναυτιλία. Αυτός που συνέλαβε την ιδέα για τη δημιουργία του διαδικτυακού μουσείου της ναυτιλίας. Του Greek Shipping Miracle.org. Ενός site με κείμενα στα ελληνικά αλλά και στη γλώσσα του παγκόσμιου εμπορίου και της ναυτιλίας, τα αγγλικά. Γιατί το ενδιαφέρον είναι παγκόσμιο. Ολοι θέλουν να μάθουν πώς μία μικρή σε μέγεθος χώρα έχει καταφέρει να κυριαρχεί στις θάλασσες. Η λογική της δημιουργίας ενός διαδικτυακού τόπου, όπως εξηγεί ο ίδιος, είναι η ευκολία στην χάρη στην οποία όποιο μπορεί να ενδιαφέρεται να μάθει για τη ναυτιλία όπου και αν βρίσκεται, σε όποια γωνιά του πλανήτη.

«Η ναυτιλία αποτελεί εθνικό θησαυρό και ως τέτοιος πρέπει να αντιμετωπίζεται ομόθυμα από όλους τους Ελληνες. Δεν θα υπεισέλθω σε άλλες πρωτοβουλίες του εφοπλισμού όπως το διαχρονικό κοινωφελές έργο που είναι εξαιρετικά ορατό τις ημέρες μας εξαιτίας της κρίσης που μαστίζει τη χώρα. Δεν θα παραλείψω, ωστόσο, να σημειώσω ότι ο άνθρωπος που χάρη στη διαθήκη του πραγματοποιούνται τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας τα μεγαλύτερα κοινωφελή έργα, ο Σταύρος Νιάρχος, λοιδορήθηκε εν ζωή όσο λίγοι στην ίδια του τη χώρα. Ανάλογη μεταχείριση είχαν και άλλοι άνθρωποι της ναυτιλίας, που και εκείνοι έχουν να επιδείξουν σημαντικό κοινωφελές έργο όπως ο Αριστοτέλης Ωνάσης και ο Γιάννης Λάτσης. Είναι δυστυχώς το αποτέλεσμα της δαιμονοποίησης του πλούτου στην πατρίδα μας», επισημαίνει ο Γιώργος Φουστάνος και συνεχίζει: «Για να πείσουμε όμως τους Ελληνες να αγαπήσουν αυτό τον εθνικό θησαυρό και να εκτιμήσουν τους ανθρώπους της ναυτιλίας, πρέπει να παρέχουμε τη σωστή πληροφόρηση. Και αυτό είναι έργο υπεύθυνο και πολυδιάστατο. Με αυτή τη ρομαντική σκέψη, άφησα πίσω μου πριν από 27 χρόνια τον εφοπλισμό, έχοντας εκτιμήσει ότι αξίζει να αναλώσω το υπόλοιπο της ζωής μου στη μελέτη των δεδομένων που συνθέτουν τον δημιουργικό κόσμο της ναυτιλίας των Ελλήνων. Εναν κόσμο που βίωσα από παιδί, λόγω της μακρόχρονης σχέσης της οικογένειάς μου με τον κλάδο, με τις σπουδές μου στη Ναυπηγική, αλλά και από την προσωπική μου επιχειρηματική ενασχόληση με τον εφοπλισμό επί περίπου δύο δεκαετίες. Οσο δε και αν ακούγεται περίεργο, πολλά απ’ όσα έχω καταγράψει είναι άγνωστα ακόμα και στους περισσότερους εφοπλιστές, ιδιαίτερα της νέας γενιάς».

Η συνειδητοποίηση της πραγματικότητας αυτής ήταν και το μεγαλύτερο κίνητρο για να αποτολμήσει να αλλάξει σελίδα στη ζωή του. Εχει δημιουργήσει ένα από τα παγκοσμίως κορυφαία ναυτιλιακά αρχεία όπου περιλαμβάνονται 5.000 βιβλία και σχεδόν μισό εκατομμύριο εικόνες, κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά, αφιερωμένα στην ελληνική ναυτιλία.
Μας λέει ακόμα ότι «επειδή όσα λέγονται πρέπει και να αποδεικνύονται, ξεκίνησα συγχρόνως να ασχολούμαι με τη συλλογή του απαραίτητου αρχειακού και εικαστικού υλικού. Ξεκινώντας από την ταξινόμηση οικογενειακών αρχείων που σχετίζονται με τη ναυτιλία, προσπάθησα όλα αυτά τα χρόνια να συγκεντρώνω τεκμήρια που θα βοηθούσαν το ερευνητικό μου έργο. Ενα έργο το οποίο οφείλω στην πολύ καλή γνώση της λειτουργίας της ναυτιλιακής επιχείρησης, χάρη στην προηγούμενη ενασχόλησή μου με τον εφοπλισμό, αλλά και την προσωπική μου γνωριμία με κορυφαίους συντελεστές του ελληνικού ναυτιλιακού θαύματος, που διασταύρωναν τα στοιχεία που έφερνε στο φως η έρευνά μου».

Στα πρώτα του βήματα ως ερευνητή απέκτησε το περιοδικό «Αργώ» που είχε ήδη διανύσει με επιτυχία πορεία 25 ετών στον ναυτιλιακό χώρο. Ηταν το πλέον κατάλληλο σεμινάριο για να πληροφορηθεί πολλά πράγματα και, το κυριότερο, να γνωρίσει πώς θα τα παρουσιάσει με ευθύνη στο ευρύ κοινό.

Λίγα χρόνια αργότερα, άρχισε τη συγγραφή και τη δημιουργία θεματικών βιβλίων καταγράφοντας μεθοδικά σημαντικούς σταθμούς της ναυτιλιακής μας ιστορίας. Με αυτό τον τρόπο σκέφτηκε ότι θα μπορούσε κάποια στιγμή να δημιουργήσει ένα μουσείο.

«Αυτό ήταν το όραμά μου, να αξιοποιηθούν οι προσπάθειές μου και να περάσει η γνώση της πραγματικής ιστορίας της ναυτιλίας μας στους πολλούς. Ενα μουσείο όμως αντάξιο του μεγέθους και της διεθνούς σημασίας της. Ενα μουσείο το οποίο θα προσφέρει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να κατανοήσει βήμα-βήμα την εξέλιξή της από την εποχή που πέρασε από τα ιστιοφόρα στα ατμόπλοια. Που να μην είναι στατικό, να είναι ζωντανός οργανισμός που εξελίσσεται, που βελτιώνεται και που διαρκώς εμπλουτίζεται με ευρήματα που έρχονται στην επιφάνεια και προσθέτουν στις γνώσεις μας γύρω από το αντικείμενο. Ενα μουσείο που να αισθάνεται κανείς την επιθυμία να το επισκεφθεί ξανά και ξανά, επειδή θα γνωρίζει ότι θα δει κάτι νέο ή κάτι πιο ολοκληρωμένο. Οραματίστηκα ένα μουσείο μέσω του οποίου θα αναδεικνύονται συγχρόνως η γενικότερη αξία και η σημασία του έργου της εμπορικής ναυτιλίας για την ανθρωπότητα». Ομως, όπως κάθε καινοφανής ιδέα συναντάει δυσκολίες στα πρώτα βήματα της υλοποίησής της, το ίδιο συνέβη και με το διαδικτυακό μουσείο: «Γνώριζα εξαρχής ότι το όραμά μου θα συναντούσε δυσκολίες στην υλοποίησή του. Η ιστορία της εμπορικής μας ναυτιλίας είναι μεγάλη και κυρίως πολυσύνθετη. Από την άλλη πλευρά, λίγοι πιστεύουν στους ονειροπόλους, ειδικά στη χώρα μας. Πιθανότατα, δε, θα προσπαθούσα ακόμα και σήμερα να βρω τον τρόπο να το κάνω πραγματικότητα, ιδιαίτερα μέσα από τη συγκυρία που βιώνουμε στη χώρα μας εδώ και μια σχεδόν δεκαετία».

«Σε περιόδους οικονομικής κρίσης είναι πολύ δύσκολο να στηριχθεί η λειτουργία ενός μουσείου- δεν εννοώ από πλευράς της πολιτείας-, αλλά από τις αναγκαίες, πολλές φορές, χορηγίες ιδιωτών επιχειρηματιών. Ευτυχώς είχα επίγνωση όλων αυτών των παραμέτρων και γι’ αυτό σχεδίασα προσεκτικά τις λεπτομέρειες γύρω από τη λειτουργία του με τρόπο που θα του εξασφαλίζει περιθώρια βιωσιμότητας. Ελαβα σοβαρά υπόψη μου την παράμετρο ότι σε πρωτοβουλίες αυτού του είδους χρειάζεται οι εργαζόμενοι και οι συνεργάτες γενικότερα να διαπνέονται από το αίσθημα της υπερηφάνειας και της αέναης δημιουργίας. Την ανάγκη να συμβάλουν στην παραγωγή έργου το οποίο θα διασφαλίσει, εάν όχι καθ’ ολοκληρίαν, τουλάχιστον σε σημαντικό ποσοστό τα λειτουργικά του έξοδα. Στον χώρο του πολιτισμού δεν υπάρχει, πιστεύω, χειρότερο πράγμα από την εικόνα ενός μουσείου σε υποβάθμιση ή παρακμή. Γιατί υποβαθμίζεται ή ακυρώνεται το αντικείμενο του μουσείου περισσότερο από το ίδιο το μουσείο. Το έχουμε δει αρκετά τα τελευταία χρόνια».

Κάθε νέα προσπάθεια όμως χρειάζεται και τύχη για να πετύχει να αναδειχθεί. Η περίπτωση του GreekShippingMiracle.org δεν θα μπορούσε να αποτελέσει την εξαίρεση στον κανόνα. Αν και η τύχη προέκυψε μέσα από ένα πρόβλημα υγείας. «Στην περίπτωσή μου υπήρξα τυχερός, έστω και στην ατυχία μου. Ενα απρόσμενο συμβάν που αφορούσε στην υγεία μου πριν από επτά χρόνια διέκοψε βίαια όποιες σκέψεις είχα εκείνη τη στιγμή για να επιχειρήσω το άλμα με στόχο τη δημιουργία ενός μουσείου. Αυτό άλλαξε άρδην τα σχέδιά μου και με υποχρέωσε να βρω εναλλακτική λύση ώστε να μην πάει χαμένος τόσος κόπος ετών, αλλά και μια μεγάλη συλλογή από την κατάλληλη επεξεργασία της οποίας μπορεί να δημοσιοποιηθεί το μεγαλύτερο ίσως επίτευγμα του σύγχρονου ελληνισμού. Η διεθνής πρωτοπορία στις θαλάσσιες μεταφορές», εκμυστηρεύεται ο Γιώργος Φουστάνος και συνεχίζει: «Αντιμετωπίζοντας την πρόκληση να δημιουργήσω κάτι σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα, αλλά συγχρόνως πολύ μεγάλο που να χωρά όλες τις παραμέτρους της διαχρονικής διαδρομής της ελληνικής ναυτιλίας, σκέφθηκα να ιδρύσω το μουσείο μου αξιοποιώντας έναν χώρο στον οποίο έχουν ελεύθερη πρόσβαση όλοι οι λαοί της γης. Το Διαδίκτυο. Εκεί δεν έχεις πρόβλημα να αναρτήσεις όσους πίνακες ή φωτογραφίες επιθυμείς, οι “τοίχοι” του δεν γεμίζουν ποτέ. Εκεί μπορείς να συμπεριλάβεις υλικό και πληροφορίες που μπορεί να υπάρχουν σε άλλα μουσεία, αλλά δεν είναι προσβάσιμα στους πολλούς, βρίσκονται συνήθως σε αποθήκες. Το κυριότερο, δεν έχει να κάνει με ωράρια λειτουργίας. Το επισκέπτεσαι όποτε επιθυμείς και παραμένεις όσες ώρες θέλεις. Ετσι γεννήθηκε η σκέψη για τη δημιουργία του Greek Shipping Miracle στις αρχές του 2011, την οποία μετά την απαραίτητη προετοιμασία δημοσιοποίησα με συνέντευξή μου στη Lloyd’s List τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς, επίτηδες, ώστε να εκτεθώ δημόσια και να μην μπορώ να υποχωρήσω. Αυτό όμως μου έδωσε και τεράστια δύναμη για να αντεπεξέλθω στον άλλο μεγάλο αγώνα που έδινα».

Το μουσείο λειτουργεί από τον Ιούλιο του 2014 με την αποφασιστική συμβολή του γιου του Γιώργου Φουστάνου, Μιχαήλ, και το έχουν επισκεφθεί άτομα από 170 χώρες. «Είναι πράγματι ωραίο να συνειδητοποιεί κανείς ότι δίνεται η δυνατότητα ακόμα και σε ανθρώπους που δεν γνωρίζουν το παραμικρό για τη χώρα μας να πληροφορούνται πόσο πολύτιμη είναι η παρουσία της ναυτιλίας μας για την πατρίδα τους. Ακόμα πιο όμορφο, είναι να γνωρίζεις ότι το μουσείο επισκέπτονται πολλά νέα παιδιά, που μπορούν με αυτό τον τρόπο να βρουν πρότυπα δημιουργίας στο πρόσωπο μεγάλων Ελλήνων επιχειρηματιών και να οραματιστούν το δικό τους μέλλον», επισημαίνει ο ιδρυτής του.

Με βαθιές ρίζες στη ναυτιλία

Ο Γεώργος Μ. Φουστάνος διαθέτει γενεαλογικό δέντρο με πολύ βαθιές ρίζες στη ναυτιλία. Τρεις προπάπποι του ήταν ιδιοκτήτες ατμόπλοιων πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Επίσης, η οικογένεια της μητέρας του, οι γνωστοί Βαλμάδες από την Ανδρο και τη Σύρο, ήταν ονομαστοί καραβοκύρηδες της εποχής τους.

Σπούδασε ναυπηγός στην Αγγλία. Στη συνέχεια εργάστηκε στην οικογενειακή ναυτιλιακή επιχείρηση αρχικά ως επιθεωρητής μηχανικός και στη συνέχεια ως τεχνικός διευθυντής. Στις αρχές της 10ετίας του ’80 έγινε συνιδιοκτήτης της Seastar Navigation και εξελέγη μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΕΕΕ. Διετέλεσε ενεργό μέλος του συμβουλίου για 16 χρόνια. Επίσης υπηρέτησε για πολλά χρόνια στο διοικητικό συμβούλιο του Ελληνικού Ναυτικού Επιμελητηρίου και ήταν εκ των ιδρυτικών μελών της Helmepa.

Ενα πρώτο βιβλίο, αφιερωμένο στα 100 πλοία Liberty και στα επτά Τ2 δεξαμενόπλοια, τα οποία περιήλθαν σε ελληνικά χέρια στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, σηματοδότησε το ξεκίνημα μιας νέας σταδιοδρομίας που περιλαμβάνει τη συγγραφή και δημοσίευση σχεδόν 30 βιβλίων, πλούσια εικονογραφημένων με σπάνιες φωτογραφίες πλοίων, των ιδιοκτητών τους και συχνά ναυτικών. Μεταγενέστερα βιβλία περιλαμβάνουν τη σειρά «Βασιλείς των Ωκεανών» που καταγράφει τις ναυπηγήσεις των Ελλήνων εφοπλιστών, το «Ωνάσης: Πρωτοπόρος στη Ναυτιλία», καθώς επίσης ιστορίες των ατμόπλοιων των Οινουσσών, της ελληνικής επιβατηγού ναυτιλίας και πολλά άλλα ελληνικά ναυτικά θέματα.