ΣΕΒ: Ιδιωτικές επενδύσεις για περισσότερες και καλύτερες δουλειές!

Tο ποσοστό ανεργίας, οι άνεργοι δηλαδή ως ποσοστό του ενεργού πληθυσμού, μειώνεται τα τελευταία χρόνια, συνεπικουρούμενο από τον σταθερό αριθμό του ενεργού πληθυσμού, δηλαδή του εργατικού δυναμικού.

Η ανεργία αποκλιμακώνεται πολύ ταχύτερα απ΄ ό,τι σε μια οικονομία με αυξανόμενο εργατικό δυναμικό, που περιλαμβάνει όσους δουλεύουν (απασχολούμενοι) και όσους δεν δουλεύουν αλλά ψάχνουν για δουλειά (άνεργοι). Αυτό συμβαίνει - όπως αναφέρει ο ΣΕΒ στο εβδομαδιαίο δελτίο του- κυρίως διότι, πέραν των δημογραφικών παραγόντων,

Όσοι μπαίνουν στην αγορά εργασίας, είτε επειδή ενηλικιώνονται και επιθυμούν να δουλέψουν, είτε επειδή επιστρέφουν από τους μη ενεργούς (κυρίως συνταξιούχοι που δεν τα βγάζουν πέρα, γυναίκες που πρέπει πλέον να εργαστούν για να στηρίξουν την οικογένεια, νέοι που περατώνουν την εκπαίδευσή τους κλπ), είναι περίπου οι ίδιοι με όσους βγαίνουν από την αγορά εργασίας, είτε λόγω συνταξιοδότησης είτε λόγω αποθάρρυνσης από την υψηλή και παρατεταμένη ανεργία. Ήδη, τρεις στους τέσσερις ανέργους είναι άνεργοι για πάνω από ένα χρόνο και 360 χιλιάδες άτομα είναι άνεργοι για πάνω από τέσσερα χρόνια, με μικρή πιθανότητα εξεύρεσης εργασίας.

Οι νέοι 25-29 ετών που δεν εργάζονται, δεν εκπαιδεύονται και δεν καταρτίζονται ανέρχονται πλέον σε 36% των νέων στην ηλικιακή αυτή κατηγορία, έναντι 19% στις ανεπτυγμένες χώρες του ΟΟΣΑ. Το 75% των νέων 20-29 ετών που εργάζονται σε καθεστώς μερικής απασχόλησης το κάνουν διότι δεν μπορούν να βρουν πλήρη απασχόληση. Όλα αυτά είναι απότοκα μιας οικονομίας που της λείπει ο δυναμισμός και η εξωστρέφεια και που, ως εκ τούτου, ανακάμπτει με πιο αργούς ρυθμούς από την υπόλοιπη Ευρώπη.

Τρεις παράγοντες ευθύνονται για την υψηλή διαρθρωτική ανεργία: το στρεβλό αναπτυξιακό πρότυπο μίας μη εξωστρεφούς οικονομίας που προϋπήρχε της κρίσης, η βαθιά ύφεση των προηγούμενων χρόνων και το επιχειρηματικό περιβάλλον των διάχυτων αντικινήτρων (υψηλής και μη ανταποδοτικής φορολογίας, ασφάλισης, αδειοδοτήσεων, κόστους χρήματος και ενέργειας κοκ), που διώχνει νέες και υφιστάμενες επενδύσεις προς άλλους προορισμούς και δυστυχώς δεν δείχνει σημάδια βελτίωσης παρά τις εφαρμοζόμενες μεταρρυθμίσεις. Η αύξηση της απασχόλησης στον δημόσιο τομέα για να μειωθεί η ανεργία και οι ενεργές πολιτικές απασχόλησης παρά την χρησιμότητά τους, δεν μπορεί να είναι υποκατάστατο των ιδιωτικών επενδύσεων, ούτε μπορεί να συμπληρώσει τα εισοδήματα και τις θέσεις εργασίας που θα μπορούσαν να δημιουργηθούν.

Χωρίς καλπάζουσα ανάπτυξη της ιδιωτικής οικονομίας, είναι αδύνατον να πληρωθούν οι συντάξεις και να εξυπηρετηθεί το δημόσιο χρέος. Η κυβέρνηση και οι θεσμοί οφείλουν κατά την τρέχουσα αξιολόγηση να συνεκτιμήσουν όλες αυτές τις παραμέτρους και να διαπραγματευθούν ένα νέο μείγμα φιλοεπενδυτικής πολιτικής που θα μειώσει την ανεργία με τρόπο βιώσιμο και όχι προσωρινά.

Οι νέοι είναι ανυπόμονοι!

Η έρευνα ανταγωνιστικότητας του World Economic Forum καταγράφει τη μακροοικονομική σταθεροποίηση και την εδραίωση της προόδου σε πεδία όπως των εργασιακών σχέσεων και των υποδομών, ενώ ταυτόχρονα καταδεικνύει ότι η πρόσβαση σε χρηματοδότηση για τον ιδιωτικό τομέα παραμένει εξαιρετικά προβληματική ενώ η αποδυνάμωση σε μια ευρεία σειρά θεσμικών δεικτών, μαζί με την επίπτωση της φορολογίας, συνεχίζουν να εκδιώκουν από τη χώρα ταλέντο και ποιοτικές επενδύσεις. Τα οργανικά έσοδα από ΦΠΑ και φόρους κατανάλωσης δείχνουν σταδιακά να βρίσκουν το βηματισμό τους, μετά την κορύφωση της τουριστικής περιόδου, αλλά τα έσοδα από φόρο εισοδήματος παραμένουν αδύναμα μετά την εφαρμογή των νέων φορολογικών μέτρων από την αρχή του έτους. Η μέχρι τώρα καλή πορεία των εσόδων από προηγούμενα οικονομικά έτη για την ώρα αντισταθμίζουν ένα μέρος αυτής της υστέρησης.

Ο αριθμός των εγγεγραμμένων ανέργων υποχωρεί τον Αύγουστο του 2017, ενώ τα προγράμματα απασχόλησης του ΟΑΕΔ για το 2017, αναμένεται να περιορίσουν την εποχική αύξηση που παρατηρείται κατά τους φθινοπωρινούς μήνες μετά τη λήξη της τουριστικής περιόδου. Ωστόσο, οι κενές θέσεις εργασίας (θέσεις για τις οποίες οι επιχειρήσεις έχουν ήδη προβεί σε ενέργειες για να βρεθεί ο κατάλληλος υποψήφιος), παρουσιάζουν μείωση το 2ο τρίμηνο του 2017, γεγονός που μπορεί να περιορίσει το ρυθμό μείωσης της ανεργίας κατά τα επόμενα τρίμηνα.

Η δυναμική της μείωσης της ανεργίας

Στο παρόν δελτίο γίνεται μια προσπάθεια να αποκρυπτογραφηθούν οι τάσεις που ενσωματώνει η μείωση του ποσοστού ανεργίας τα τελευταία χρόνια. Από το β' τρίμηνο του 2015 έως το β' τρίμηνο του 2017, το ποσοστό ανεργίας έχει μειωθεί κατά 3,4 ποσοστιαίες μονάδες από 24,6% σε 21,1%, και ο αριθμός των ανέργων κατά 163,5 χιλιάδες καθώς διαμορφώνεται πλέον σε 1016,6 χιλιάδες άτομα, από 1180,1 χιλιάδες άτομα το β΄ τρίμηνο του 2015.

Το β' τρίμηνο του 2017, η μερική απασχόληση ανέρχεται σε 374,3 χιλιάδες άτομα ή 10% της συνολικής απασχόλησης, εκ των οποίων 251,6 χιλιάδες άτομα ή 67% της συνολικής μερικής απασχόλησης αναζητούν πλήρη απασχόληση. Παρόλα αυτά η μερική απασχόληση στην Ελλάδα είναι μικρότερη από ό,τι είναι στην Ευρώπη.

Σύμφωνα, λοιπόν, με τα στοιχεία του ΕΡΓΑΝΗ, από το 2013 και μετά έχουν αρχίσει να δημιουργούνται νέες θέσεις μισθωτής εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, ως αποτέλεσμα της μείωσης του κατώτατου μισθού και της επικράτησης ευέλικτων μορφών εργασίας και, βεβαίως, της μεγάλης ώθησης από τον τουρισμό λόγω ευνοϊκών γεωπολιτικών εξελίξεων. Οι καθαρές προσλήψεις από -72 χιλιάδες το 2012 διαμορφώθηκαν σε 133,5 χιλιάδες το 2013, με το μέγεθος του 2013 να ενσωματώνει σε κάποιο βαθμό και προσλήψεις εργαζομένων που δεν είχαν δηλωθεί στο παρελθόν. Το 2014 και 2015 δημιουργήθηκαν 100 χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας ετησίως, μέγεθος που αυξήθηκε το 2016 σε 136 χιλιάδες ενώ και το 2017 οι νέες προσλήψεις φαίνεται ότι θα κυμανθούν στα ίδια περίπου επίπεδα με το 2016. Γύρω στο 25% των νέων θέσεων εργασίας σε ετήσια βάση δημιουργούνται στον τομέα του τουρισμού (υπερδιπλάσιες της συμβολής του τουρισμού στην οικονομία).

Στο οκτάμηνο του 2017, οι καθαρές προσλήψεις στην υπόλοιπη οικονομία (εκτός τουρισμού) ανήλθαν σε 39,7 χιλιάδες έναντι 43,8 χιλιάδες την αντίστοιχη περίοδο του 2016, εξέλιξη μη αναμενόμενη, που αντανακλά ενδεχομένως την ασθενή και ασταθή ανάκαμψη που βιώνει η οικονομία παρά την επίδραση μιας καλύτερης από πέρυσι τουριστικής περιόδου, και σε διάρκεια και σε κύκλο εργασιών. Στον τομέα του τουρισμού, αντιθέτως, οι καθαρές προσλήψεις στο οκτάμηνο Ιαν- Αυγ. 2017 ανήλθαν σε 209,1 χιλιάδες (έναντι 194,1 χιλιάδων το αντίστοιχο διάστημα του 2016), διαμορφώνοντας τις συνολικές καθαρές προσλήψεις το οκτάμηνο του 2017 σε 248,7 χιλιάδες, επίπεδο ρεκόρ μέχρι σήμερα.

Το ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό είναι σήμερα στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών, δυστυχώς, όμως, λόγω της μείωσης του πληθυσμού σε εργάσιμη ηλικία και όχι της αύξησης του ενεργού πληθυσμού.

Ταυτόχρονα, συνεχίζεται η τάση σύγκλισης του ποσοστού των ευέλικτων μορφών απασχόλησης με τα ευρωπαϊκά επίπεδα. Έτσι, μόνο το 47,6% των νέων προσλήψεων αφορά σε θέσεις πλήρους απασχόλησης, έναντι 47,9%, 50,1% και 52,9% κατά το οκτάμηνο του 2016, 2015 και 2014 αντίστοιχα, τάση η οποία συμβαδίζει με την ταχύρρυθμη ανάπτυξη του τουρισμού τα χρόνια αυτά. Σε ετήσια βάση, τα ποσοστά πλήρους απασχόλησης στις νέες συμβάσεις διαμορφώνονται σε 45,3%, 46,9% και 49,5% για το 2016, 2015 και 2014 αντίστοιχα. Σημειώνεται ότι το απόθεμα (όχι οι νέες) των συμβάσεων εργασίας του συστήματος ΕΡΓΑΝΗ που αντιστοιχούν σε πλήρη απασχόληση (>35 ώρες εβδομαδιαίως) κατά τον μήνα Οκτώβριο κάθε έτους, διαμορφώνεται σε 68%, 70% και 69,5% το 2016, 2015 και 2014 αντίστοιχα. Το ποσοστό ανεργίας που δημοσιεύεται συμπεριλαμβάνει στον ορισμό του ενεργού πληθυσμού όσους απασχολούνται ακόμη και μια ώρα εβδομαδιαίως.

Επανυπολογίζοντας τον αριθμό των απασχολούμενων ως εάν να εργαζόντουσαν σε συνθήκες πλήρους απασχόλησης (40 ώρες εβδομαδιαίως έναντι 38,6 ώρες εβδομαδιαίως που εργαζόταν ο μέσος απασχολούμενος το β' τρίμηνο του 2017), τότε προκύπτει ότι το ποσοστό ανεργίας σε ισοδύναμο πλήρους απασχόλησης διαμορφώνεται σε 22,6% έναντι του δημοσιευμένου 21,1% (Δ01 και Δ02). Το β' τρίμηνο του 2017, η μερική απασχόληση ανέρχεται σε 374,3 χιλιάδες άτομα ή 10% της συνολικής απασχόλησης, εκ των οποίων 251,6 χιλιάδες άτομα ή 67% της συνολικής μερικής απασχόλησης αναζητούν πλήρη απασχόληση. Το β' τρίμηνο του 2009, πριν την κρίση, η μερική απασχόληση απορροφούσε 279,6 χιλιάδες άτομα ή 6% της συνολικής απασχόλησης, εκ των οποίων 132,9 χιλιάδες άτομα, ή 2,9% της συνολικής μερικής απασχόλησης, μη εθελοντικά (Δ03). Όσον αφορά την κατάσταση κατά ηλικιακό επίπεδο, οι εργαζόμενοι νέοι (20-29 ετών) που απασχολούνται σε μη εθελοντική μερική απασχόληση, από 55,9% το 2009 (πριν την κρίση) ανήλθαν σε 77,6% το 2013, πριν να αρχίσουν να μειώνονται στο 74,9% το 2016, σαν αποτέλεσμα της ανάκαμψης τα τελευταία χρόνια.

Από τις αρχές του 2015 και μέχρι τα μέσα του 2017, (στοιχεία β' τριμήνου), σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, η απασχόληση έχει αυξηθεί κατά 165,9 χιλιάδες άτομα, όση είναι περίπου και η μείωση των ανέργων, (-163,5), καθώς ο ενεργός πληθυσμός παραμένει περίπου στάσιμος (+2,3 χιλιάδες). Ταυτόχρονα, παρατηρείται μια μείωση του μη ενεργού πληθυσμού (-72 χιλιάδες) καθώς μειώνεται ο πληθυσμός 15 ετών και άνω (τα παιδιά που ενηλικιώνονται είναι προφανώς λιγότερα από όσους φεύγουν από τη ζωή). Στο σύνολο του μη ενεργού πληθυσμού, πάντως, αυξάνονται ελαφρά οι συνταξιούχοι, οι μαθητές/ σπουδαστές και οι λοιποί μη ενεργοί, ενώ μειώνεται ο αριθμός των νοικοκυρών (Δ04 και Δ06). Αυτό σημαίνει ενδεχομένως ότι οι γυναίκες εντάσσονται όλο και περισσότερο στην αγορά εργασίας, με την τάση να ενισχύεται στα χρόνια της κρίσης, λόγω ανέχειας στην αρχή, και λόγω αυξημένων ευκαιριών απασχόλησης τα τελευταία 3-4 χρόνια. Οι άνω των 64 ετών, πάντως, που παραμένουν ενεργοί αυξάνονται, καθώς οι περικοπές των συντάξεων δρουν ανασταλτικά στη συνταξιοδότηση σε συνδυασμό με καλύτερες ευκαιρίες απασχόλησης.

Το 2016, στην Ελλάδα το ποσοστό των νέων 15-29 ετών που δεν δουλεύει, δεν εκπαιδεύεται και δεν καταρτίζεται διαμορφώνεται σε 23,5%, όταν στον αναπτυγμένο κόσμο των χωρών του ΟΟΣΑ, το αντίστοιχο ποσοστό είναι 13,9%. Το ποσοστό αυτό παραμένει υψηλό (25%) και στους νέους 20-24 ετών, και εκτοξεύεται σε 35,9% (έναντι 18,7% στις χώρες του ΟΟΣΑ) στους νέους 25-29 ετών, αν και θα περίμενε κανείς η ανάγκη επιβίωσης θα τους ωθούσε να βρουν κάποια δουλειά ή να μάθουν κάποια τέχνη.

Σε κάθε περίπτωση, το ποσοστό ανεργίας μειώνεται με επιταχυνόμενο ρυθμό τα τελευταία χρόνια, από 24,6% το β' τρίμηνο του 2015 και 23,1% το β' τρίμηνο του 2016, σε 21,1% το β' τρίμηνο του 2017. Η ταχεία μείωση της ανεργίας συμβαδίζει με μια αύξηση του ποσοστού συμμετοχής του πληθυσμού (ενεργοί 15-64/ πληθυσμός 15-64) στην αγορά εργασίας, από 67,2% το β' τρίμηνο του 2015 σε 68,6% το β΄ τρίμηνο του 2017, κυρίως λόγω μείωσης του πληθυσμού σε εργάσιμη ηλικία, καθώς ο ενεργός πληθυσμός, όπως προαναφέρθηκε παρέμεινε στάσιμος. Σημειώνεται ότι το ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό είναι σήμερα στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών, δυστυχώς, όμως, λόγω της μείωσης του πληθυσμού σε εργάσιμη ηλικία και όχι της αύξησης του ενεργού πληθυσμού (Δ05). Εν προκειμένω, σημειώνεται ότι το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό έχει αυξηθεί κατακόρυφα (και μονοτονικά) από το 2001 και μετά (από 50% το 2001 σε 61% το 2017), και πριν και μετά την έλευση της κρίσης. Ταυτόχρονα, παρατηρείται η αντίστροφη πορεία στη συμμετοχή νέων 15-24 ετών στο εργατικό δυναμικό (από 35% το 2001 σε 26% το 2017), με όξυνση της πτωτικής πορείας από το 2014 έως το 2016, οπότε και ανακάμπτει, αν και βρίσκεται ακόμη σε χαμηλά επίπεδα (Δ07, Δ08, Δ09 και Δ10).

Απαιτείται αναπτυξιακή έκρηξη με αιχμή τις ιδιωτικές επενδύσεις ώστε να δίδονται στους νέους ευκαιρίες απασχόλησης με υψηλότερα εισοδήματα και καλύτερες προοπτικές, για να υπάρχει και το κίνητρο εκπαίδευσης και κατάρτισης. Οι νέοι πρέπει να έχουν δουλειά, και όχι βοηθήματα από δημόσια προγράμματα κοινωφελούς εργασίας.

Για να υπάρξει ανάκαμψη της οικονομίας σε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, δεν απαιτείται σταθεροποίηση αλλά επιτάχυνση του ρυθμού μείωσης των ανέργων που να στηρίζεται στην αύξηση της ιδιωτικής οικονομικής δραστηριότητας.

Ένα μέρος, λοιπόν, της μείωσης των ανέργων οφείλεται και στις έκτακτες προσλήψεις στο δημόσιο ή σε κοινωφελή προγράμματα εργασίας, τα οποία έχουν ημερομηνία λήξης. Από την ανάλυση των στοιχείων προκύπτει ότι από το β΄ τρίμηνο του 2015 μέχρι το β' τρίμηνο του 2017 έχει αυξηθεί η απασχόληση στο δημόσιο τομέα κατά 34,3 χιλιάδες άτομα, ενώ η μείωση των ανέργων διαμορφώνεται σε 163,5 χιλιάδες. Αυτό, κατά προσέγγιση, οδήγησε σε ισόποση μείωση των ανέργων. Συνεπώς, χωρίς τις προσλήψεις στο δημόσιο, οι άνεργοι θα είχαν μειωθεί κατά 129,2 χιλιάδες, και συνεπώς το ποσοστό ανεργίας το β΄ τρίμηνο του 2017 θα είχε διαμορφωθεί σε 21,9% έναντι του καταγραφέντος 21,1%. Γενικότερα, σημειώνεται ότι το ποσοστό ανεργίας συμπεριλαμβάνει και το ποσοστό ανεργίας στο δημόσιο τομέα που κατά τεκμήριο είναι μηδέν.