«Πικρά» γενέθλια για την ενωμένη Ευρώπη

Της Σοφίας Ζαφείρη

Τυπικά σήμερα για την Ενωμένη Ευρώπη είναι μία ημέρα χαράς. Γιορτάζει τα εξήντα χρόνια της ύπαρξής της, έχοντας, αρχικά, δρέψει δάφνες για τις επιτυχίες της, για το γεγονός, κυρίως, ότι σε όλο αυτό το διάστημα οι ευρωπαϊκοί λαοί ζουν ειρηνικά.

Όπως, άλλωστε, έχει δηλώσει ο επικεφαλής του ESM, Κλάους Ρέγκλινγκ «είναι καλύτερα να είμαστε κλεισμένοι σε ένα γραφείο και να διαπραγματευόμαστε για ώρες παρά να πυροβολούμε ο ένας το άλλο». Ως εδώ, φυσικά, όλα μοιάζουν τέλεια. Όμως συμπληρώνοντας τα 60 της

χρόνια η Ε.Ε. έχει μετατραπεί σε μία... γηραιά κυρία που έχει τόσα προβλήματα που οι λύσεις μοιάζουν ως ένα μακρινό όνειρο και σαφώς πολύ διαφορετικό από αυτό που «είδαν» οι δημιουργοί της, όταν υπέγραφαν τη Συνθήκη της Ρώμης, στις 25 Μαρτίου του 1957.

Σήμερα, 60 χρόνια μετά, οι ηγέτες των χωρών μελών της Ένωσης - πλην της Βρετανίας που αποφάσισε να ακολουθήσει το δρόμο της εξόδου απ' την ΕΕ - θα επιχειρήσουν να ανανεώσουν την «πίστη» τους για το κοινό ευρωπαϊκό μέλλον.

Μόνο που πλέον το επονομαζόμενο «ευρωπαϊκό project» μοιάζει, τουλάχιστον μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, να βρίσκεται σε μία διαρκή αναταραχή. Ο πνευματικός της πατέρας, Jean Monnet, υποστήριζε, πριν από αρκετές δεκαετίες, ότι η «Ενωμένη Ευρώπη προκειμένου να οδηγηθεί σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ενσωμάτωση των κρατών-μελών της θα πρέπει να μάθει να διαχειρίζεται κρίσεις, να βρίσκει λύσεις, από κοινού, και να τις αντιμετωπίζει».

Σήμερα, όμως, βρίσκεται σε μία από τις πιο κρίσιμες στιγμές της. Οι παράγοντες που έχουν οδηγήσει σε αυτήν την κατάσταση ποικίλου. Σειρά σημαντικών εκλογικών διαδικασιών σε ορισμένα από τα ισχυρά κράτη μέλη. Οι ολλανδικές εκλογές μπορεί να προσέφεραν μία πρόσκαιρη ανακούφιση, αλλά καταφθάνουν οι προεδρικές εκλογές στη Γαλλία –με τον καθοριστικό δεύτερο γύρο τον Μάιο -, οι εκλογές στη Γερμανία τον Σεπτέμβριο και όπως τονίζουν οι πολιτικοί αναλυτές εντός του 2017 θα υπάρξουν και εκλογές στην Ιταλία.

Την ίδια ώρα ένα κραταιό, οικονομικά και πολιτικά, μέλος θα απουσιάζει από την πανηγυρική Σύνοδο της Ρώμης. Η Βρετανία, μετά από αρκετό διάστημα τεταμένων σχέσεων με την Ε.Ε, ξεκινά και τυπικά τη διαδικασία του Brexit, ενώ το διεθνές πολιτικό περιβάλλον μοιάζει όλο και πιο δύσκολο. Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμ στις ΗΠΑ και η ξεκάθαρη θέση του όχι μόνο υπέρ του Brexit αλλά και ενάντια στην Ενωμένη Ευρώπη. Η Ρωσία μοιάζει να γίνεται όλο και πιο επιθετική, ενώ η Τουρκία απειλεί να τινάξει στον αέρα την ούτως ή άλλως εύθραυστη συμφωνία για το μεταναστευτικό.

Ταυτόχρονα όταν βρέθηκε αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη οικονομική κρίση στην ιστορία της, με πέντε χώρες να εισέρχονται σε καθεστώς σκληρής δημοσιονομικής προσαρμογής (Ελλάδα, Ιρλανδία, Ισπανία, Κύπρος και Πορτογαλία), η πρώτη αντίδραση ήταν να... προσκληθεί το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, μιας και ως φαίνεται οι δημιουργοί της Ενωμένης Ευρώπης και πολύ περισσότερο της Ευρωζώνης πίστευαν ότι ποτέ δεν θα βρεθούν αντιμέτωποι με προβλήματα, ώστε να έχουν προετοιμάσει τους απαραίτητους μηχανισμούς αντιμετώπισής τους.

Ένα, όμως, από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ε.Ε. και ανησυχεί τους πάντες είναι το ακόλουθο: η Ένωση έχει αρχίσει και χάνει τη δημοτικότητά της τόσο μεταξύ των κυβερνήσεων όσο, και αυτό είναι το σημαντικότερο, των πολιτών που κάποτε... έπιναν νερό στο όνομά της.

Η σχεδόν αδιαφορία των Ευρωπαίων θα έπρεπε να έχει γίνει κατανοητή από τους ηγέτες της Ε.Ε., το 2014, όταν η μέση συμμετοχή στις ευρωεκλογές διαμορφώθηκε στο 42,6%, δηλαδή στο χαμηλότερο ποσοστό στην ιστορία.

Πώς απαντά η Ενωμένη Ευρώπη ή ορθότερα τα ισχυρά της κράτη-μέλη σε όλα τα παραπάνω προβλήματα. Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία και Ιταλία, σε πρόσφατη συνάντηση των ηγετών της πρότειναν τη δημιουργία μίας «Ευρώπης πολλών ταχυτήτων», όπου ένας σκληρός πυρήνας χωρών θα βρίσκονται στο επίκεντρο, θα προχωρούν γιατί έχουν τη δυνατότητα και οι υπόλοιπες είτε θα... τρέχουν να προλάβουν, είτε θα περιθωριοποιηθούν πλήρως.

Το σίγουρο είναι, με δεδομένο το εξαιρετικά δύσκολο γεωπολιτικό περιβάλλον, η Ε.Ε. καλείται αυτή τη στιγμή να λάβει γενναίες αποφάσεις. Το μεγάλο, βέβαια, ερωτηματικό είναι εάν διαθέτει την πολιτική βούληση –και πιθανώς τους κατάλληλους ηγέτες – για να το πράξει.

Εάν, πάντως, πιστέψουμε τους πολιτικούς αναλυτές, το πιθανότερο είναι ότι οι Ευρωπαίοι για μία ακόμη φορά θα συμπεριληφθούν ως τη στρουθοκάμηλο. Θα... χώσουν το κεφάλι στην άμμο και θα περιμένουν να περάσει η μπόρα....