Η τραπεζική κρίση στην Ιταλία δεν είναι πια πρόβλημα του Ρέντσι

Είναι η σειρά της Ιταλίας. Η τέταρτη σε μέγεθος οικονομία της Ευρώπης είναι η τελευταία εύπορη δημοκρατική χώρα που βιώνει μια πολιτική αναταραχή με τα το δημοψήφισμα της 4ης Δεκεμβρίου. Ο Ρέντσι έδωσε την παραίτησή του και, ενώ η εξουσία είναι πιθανό να περάσει τώρα σε μια μεταβατική κυβέρνηση, τα λαϊκιστικά κόμματα, τόσο από τα αριστερά, όσο και από δεξιά, ζητούν πρόωρες εκλογές.

Για

τις αγορές, ο μεγάλος κίνδυνος δεν είναι το πολιτικό δράμα που εκτυλίσσεται στη Ρώμη. Εξάλλου, μιλάμε για μια χώρα που έχει αλλάξει πάνω από 60 κυβερνήσεις από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο (για την ακρίβεια 64), άρα τι σημασία έχει μια περισσότερη; Το πραγματικό πρόβλημα της Ιταλίας είναι οι προβληματικές τράπεζές της.
Με 360 δισ. ευρώ κόκκινα δάνεια, που αντιστοιχούν στο 1/5 του ΑΕΠ της χώρας οι 12 κορυφαίες τράπεζες έχουν χάσει πάνω από τη μισή τους αγοραία αξία από τις αρχές της χρονιάς. Εχουν απόλυτη ανάγκη από σταθερότητα και οι πολιτικές εξελίξεις αποτελούν τώρα μια νέα πηγή αβεβαιότητας. «Από σήμερα, η όλη ιστορία γίνεται πλέον τραπεζική», αναφέρει η επικεφαλής οικονομολόγος της Manulife Asset Management, Μέγκαν Γκριν.

Και πάλι, όμως οι βραχυπρόθεσμες κινήσεις της αγοράς διαψεύδουν τις προσδοκίες. Η μετοχή της UniCredit, της Νο1 ιταλικής τράπεζας, με assets ύψους 874 δισ. ευρώ, έκανε άλμα 18% τις τρεις ημέρες που ακολούθησαν το ιταλικό δημοψήφισμα. Κι αυτό γιατί οι επενδυτές είχαν ήδη μαντέψει ότι θα επικρατούσε το «όχι» και το είχαν αποτιμήσει αυτό στις τραπεζικές μετοχές, αναφέρει ο Φεντερίκο Σάντι του Eurasia Group. Ωστόσο μπορεί να υποτιμούν τα πολιτικά ρίσκα των επόμενων μηνών που αφορούν και την πιθανότητα εκλογών πριν τις προγραμματισμένες του 2018.

«Όλοι εκείνοι οι παράγοντες που οδήγησαν στην ήττα Ρέντσι, θα υπάρχουν και το 2017», αναφέρει ο Σάντι.

Τα βλέμματα είναι στραμμένα στη Monte dei Paschi di Siena, που έχει 27,7 δισ. ευρώ σε κόκκινα δάνεια τα οποία προσπαθεί να πουλήσει. Ήδη η τράπεζα έχει σπαταλήσει 12 δισ. ευρώ που έλαβε από bailouts και πωλήσεις μετοχών μέσα στα τελευταία χρόνια. Η ΕΚΤ λέει τώρα ότι και πάλι πρέπει να βελτιώσει την κεφαλαιακή της θέση. Τώρα η Monte Paschi βρίσκεται πάλι με την πλάτη στον τοίχο κι ετοιμάζεται να πάρει κεφάλαια 5 δισ. ευρώ από τους επενδυτές. Πριν το δημοψήφισμα αυτό φάνταζε δύσκολο. Τώρα φαντάζει ουτοπία.

Στις 6 Δεκεμβρίου, ο CEO της τράπεζας έπεισε τους ομολογιούχους να ανταλλάξουν 1 δισ. subordinated ομολόγων με μετοχές. Σε αντίθεση με τους ομολογιούχους , οι μέτοχοι δεν χρειάζεται να αποζημιωθούν, άρα η ανταλλαγή ομολόγων με μετοχές θα μειώσει την πίεση στον τραπεζικό ισολογισμό.

Ο CEO της τράπεζας θα πρέπει να επικρατήσει επί σκληρών παικτών όπως είναι τα κρατικά ταμεία πλούτου για να κλείσει μια συμφωνία, αλλιώς θα πρέπει να ζητήσει κρατική βοήθεια. Κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν προετοιμαστεί για ένα τέτοιο σχέδιο. Παράλληλα, η τράπεζα ανακοίνωσε ότι χρειάζεται χρόνο μέχρι τις 20 Ιανουαρίου για να συγκεντρώσει κεφάλαια από ιδιωτικούς πόρους.

Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι πλέον εύκολο να επεκτείνει κανείς τις περιόδους χάριτος με χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών τραπεζών από τους φορολογούμενους. Με τους νέους κανόνες της ΕΕ, οι επενδυτές σε ομόλογα και μετοχές πρέπει να απορροφήσουν πρώτα τις ζημιές. Στην Ιταλία, πολλοί επενδυτές σε προβληματικές τράπεζες δεν είναι εταιρείες ή θεσμοί, αλλά απλά νοικοκυριά και ιδιώτες ή μικρές επιχειρήσεις και απλοί καταθέτες. Αν το κράτος καταφερθεί εναντίον τους και τους επιβαρύνει με μεγάλες απώλειες I, θα υπάρξει μεγάλο πολιτικό κόστος. Είναι όμως πιθανό η ΕΚΤ να εγκρίνει τρόπους προστασίας των ιδιωτών από τέτοιου είδους ζημιές, μέσω επιστροφής χρημάτων.

Αυτός που θα επωφεληθεί σίγουρα από την κοινωνική οργή κατά τραπεζών και τυου κράτους που τις προστατεύει, θα είναι το Κίνημα των 5 Αστέρων και των άλλων λαϊκιστών. Το κόμμα του Γκρίλλο αν γίνονταν τώρα εκλογές, μάλλον θα νικούσε. Όπως έχει προαναγγείλει θα έκανε δημοψήφισμα για αποχώρηση από το ευρώ και αν η Ιταλία το αποφάσιζε, τότε θα ερχόταν και η αποσταθεροποίηση του ευρώ,.

Ακόμα κι αν η Monte Paschi πετύχει την ανακεφαλαιοποίηση, ο κύκλος της κρίσης που έχει παγιδεύσει εδώ και χρόνια την Ιταλία, δεν θα έκλεινε. Κι αυτό μπορεί ν αποδοθεί ίσως στην απόφαση της Ιταλίας το 2012 να μην ζητήσει πρόγραμμα διάσωσης όπως είχε κάνει η Ισπανία που είχε λάβει τότε 59 δισ. ευρώ,και κατάφερε να έχει σήμερα ρυθμό ανάπτυξης 3%. Αντίθετα, στην Ιταλία το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι σήμερα στα επίπεδα του 1999.

Σύμφωνα με αναλυτές, ένας τρόπος για να αλλάξει ρότα η Ιταλία θα ήταν να ακολουθήσει ένα πρόγραμμα τόνωσης της οικονομίας, πχ. μέσω ενός πακέτου υποδομών. Κι αυτό γιατί μια βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη θα βοηθούσε τις τράπεζες να μειώσουν τα κόκκινα δάνεια, κάτι που με τη σειρά του θα βοηθούσε στην άμβλυνση των πολιτικών αντιδράσεων. Θα μπορέσει όμως να το κάνει αυτό η όποια κυβέρνηση μέσα στους επόμενους 18 μήνες; Συμπέρασμα: Οι τράπεζες της Ιταλίας έχουν στις πλάτες τους ένα εξαιρετικά δυσανάλογο βάρος μη εξυπηρετούμενου χρέους και η πολιτική αστάθεια δεν διευκολύνει την επίλυση αυτού του προβλήματος