Ελληνοτουρκικές σχέσεις: Από τις κουμπαριές, στις απειλές

Η πρόσφατη ιστορία των ελληνοτουρκικών σχέσεων περιλαμβάνει δύο σημεία καμπής: Την κρίση των Ιμίων το 1996 και τους σεισμούς του 1999. Στην πρώτη περίπτωση, οι δύο χώρες ήρθαν στα πρόθυρα του πολέμου. Στην δεύτερη, ο φονικός εγκέλαδος που χτύπησε στην Τουρκία έδωσε την ευκαιρία στους δύο λαούς να έρθουν πιο κοντά.

Από τότε μέχρι σήμερα περάσαμε πάνω από 15 χρόνια σχετικής ηρεμίας, με τραγικά γεγονότα, όπως η απώλεια του Κώστα Ηλιάκη το 2006, να μας θυμίζει ότι τίποτα δεν έχει λυθεί. Μπορεί να τα βάλαμε τα προβλήματα

Γιατί, αντί πραγματικής πολιτικής, που απαιτεί προετοιμασία, δημιουργεί άγχος και προϋποθέτει ανάληψη (ιστορικής) ευθύνης, οι πολιτικοί μας αναλώθηκαν σε χαριτωμενιές. Τι να θυμηθεί κανείς; Τα ζεϊμπέκικα του Γιώργου Παπανδρέου, την κουμπαριά του Κώστα Καραμανλή ή την ανακήρυξη του Αλέξη Τσίπρα σε διδάκτορα του πανεπιστημίου της Σμύρνης;

Τα παλαμάκια, όμως, ποτέ και παγκοσμίως δεν έλυσαν κανένα πρόβλημα. Οι φιέστες είναι απλά για όσους θέλουν να αφήνουν τον χρόνο να περνά χωρίς να αλλάζουν τα πράγματα. Είναι καλές για την εθιμοτυπία, αλλά όχι για την ουσία των διακρατικών σχέσεων. Που παραμένουν στη βάση τους απλοί συσχετισμοί συμφερόντων.

Και η Ελλάδα άφησε αναξιοποίητη την περίοδο της δύναμής της. Όπως και η Κύπρος. Που άφησε πίσω της το σχέδιο Ανάν, όταν ήταν «φρέσκο» μέλος της ΟΝΕ, και τώρα διαπραγματεύεται μια χειρότερη λύση στη Γενεύη. Η Ελλάδα ποτέ δεν έγινε στην πραγματικότητα η «γέφυρα» της Τουρκίας με την ΕΕ.

Αν το δει κανείς το θέμα από την άλλη πλευρά του Αιγαίου, μάλλον το αντίθετο θα διαπιστώσει. Ότι η Ελλάδα είδε την ΕΕ σαν «οχυρό» απέναντι στο επιθετικό ταπεραμέντο της Τουρκίας. Ουδέποτε επιδίωξε να χτίσει μια στρατηγική σχέση συνεργασίας με τη γειτονική χώρα. Να τολμήσει να χτίσει κοινά συμφέροντα.

Καμία κυβέρνηση δεν τόλμησε να ενημερώσει την κοινή γνώμη για την ουσία των ελληνοτουρκικών διαφορών. Για τις πιθανές συνέργειες που θα μπορούσαν να προσφέρουν οφέλη και στους δύο λαούς. Στερεότυπα, στερεότυπα, στερεότυπα. Έλεος! Έλληνες και Τούρκοι δεν είναι δέσμιοι ιστορικών διαφορών, πλέον, αλλά της ανικανότητας ή της απροθυμίας των ηγεσιών τους να αλλάξουν τον ρου της ιστορίας.

Γιατί, όπως υπάρχουν ευθύνες στην Αθήνα, υπάρχουν και στην Άγκυρα. Στην πολιτική ελίτ της γειτονικής χώρας που συνηθίζει να... ταΐζει τους πολίτες της με φανταστικούς (και να αξιοποιεί τους υπαρκτούς τους οποίους και συντηρεί με την πολιτική της) εχθρούς. Με φανταστικά σενάρια για αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την ένωση όλων των Τούρκων από την Κίνα μέχρι τον πλανήτη Άρη κοκ.

Όλα αυτά είναι λογικό να τρομάζουν την Ελλάδα. Τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς δεν είναι και λίγα. Και ο πληθυσμός της Τουρκίας δεν αφήνει και πολλά περιθώρια για να τα βάλει κανείς μαζί τους. Είναι και η συμπεριφορά του κατεστημένου που έχει μάθει να απειλεί, πότε στην Κύπρο, πότε στο Αιγαίο και πότε στην Θράκη. Αυτά είναι πραγματικά περιστατικά που δεν μπορεί να αγνοηθούν.

Οι Τούρκοι (πολιτικοί) κάνουν τη δουλειά τους; Οι δικοί μας (πολιτικοί) τι κάνουν; Και σε τελική ανάλυση εμείς (όλοι μας) τι κάνουμε; Που είναι τα πανεπιστήμια; Που είναι οι καθηγητάδες; Που είναι οι επιχειρηματίες; Κανείς πια δεν νοιάζεται για τίποτα. Κανείς δεν βλέπει στο καθήκον τη δουλειά του;

Προσοχή: δεν είναι εύκολο. Δεν ανήκω στους χαριτωμένους που λένε ότι το Αιγαίο ανήκει στα ψάρια του, αλλά ούτε και στους πολεμοκάπηλους των πληκτρολογίων που θέλουν να ανέβουμε στα άλογα και να πάμε να πάρουμε πίσω την Πόλη. Απλά δε θεωρώ τους πρώτους προδότες και τους δεύτερους πατριώτες. Και δεν πιστεύω ότι όλα μας τα προβλήματα μπορούν να τα λύσουν οι Ευρωπαίοι.

Θεωρώ ότι όλες οι προαναφερθείσες «οπτικές» οδηγούν τα πράγματα σε αδιέξοδο. Υπάρχει άλλος δρόμος. Δύσκολος και με κινδύνους, αλλά υπάρχει. Ο ρεαλισμός δεν έβλαψε ποτέ κανέναν. Για αυτό η φύση μας έδωσε χέρια, πόδια και μυαλό, ώστε να τα χρησιμοποιούμε όλα. Όλα μαζί. Αλλιώς ή θα τρέχουμε, ή θα γράφουμε θεωρίες, κατηγορίες και δικαιολογίες. Και φανταστικά σενάρια, όπως οι γείτονες.

Δεν πιστεύω ότι είναι λύση να βάζεις τα προβλήματα στο ράφι. Να προσπαθείς να τα λύσεις όλα μέσω ΕΕ. Είναι μια μορφή διαρκούς υποχώρησης. Ο άλλος δεν σε βλέπει μόνο στην παρέα με τα πιο μεγάλα «παιδιά». Βλέπει και την... πλάτη σου, κάθε φορά που σπεύδεις να «κρυφτείς» στη συντροφιά τους.

Ούτε είναι λύση να σηκώνεις τα χέρια ψηλά ή να τα έχεις συνέχεια γεμάτα με όπλα. Υπάρχουν και άλλα πράγματα στη ζωή. Δεν απορρίπτω καμία επιλογή. Το επιβάλλει ο ρεαλισμός. Αναζητώ, όμως, και άλλες λύσεις. Ρεαλιστικές και πιο συμφέρουσες. Για όλους. Και κυρίως για τους λαούς, οι οποίοι είναι σε τελική ανάλυση εκείνοι που πληρώνουν. Τους πολιτικούς με χρήμα και τις αποφάσεις τους και με αίμα και και με χρήμα.