Ο Βενιζέλος για το νέο ΠΑΣΟΚ

Σας ευχαριστώ για την παρουσία σας. Την ερμηνεύω με τρεις τρόπους:

-         Ως τιμή στην ιστορική διαδρομή της παράταξης που την συνδιαμορφώσατε πολλοί από εσάς,

-         Ως ενθάρρυνση των προσπαθειών μας κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες για τον τόπο,

-         Ως διάθεση συμμετοχής σε έναν ανοικτό διάλογο για την ανασύσταση και το μέλλον της ευρύτερης δημοκρατικής, προοδευτικής παράταξης.

Μπορεί για τον καθένα από εσάς να ισχύουν μια ή περισσότερες από τις ερμηνείες αυτές. Για εμένα είναι σημαντικό ότι σήμερα συγκεντρωθήκαμε εδώ για να μιλήσουμε και πάλι με όρους ιστορικούς

και αξιακούς, δηλαδή ουσιαστικά πολιτικούς. Αυτό είναι που δυστυχώς λείπει από τη δημόσια σφαίρα. Έχουμε, άρα, υποχρέωση να το επαναφέρουμε, παρά τη δυσπιστία και την απαξίωση που κυριαρχούν στην ελληνική κοινωνία.

Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ, με την παρουσίαση της Διακήρυξης της 3ης Σεπτέμβρη, 38 χρόνια πριν, ήταν μια καταλυτική στιγμή στην πολιτική ιστορία της πατρίδας μας. Η Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη ήταν η ιστορική, τελετουργική πράξη που συμβόλιζε τη ριζοσπαστική μεταπολίτευση, σε αντίθεση με τη συμβατική και συμβιβαστική μεταπολίτευση. Την τομή όχι μόνο σε σχέση με την δικτατορία, αλλά και  με το προδικτατορικό πολιτικό σύστημα και την αντίληψή του για το ποια είναι και πώς εκφράζεται πολιτικά η ελληνική κοινωνία.

Στις 3 του Σεπτέμβρη του 1974 ο Ανδρέας Παπανδρέου εισήγαγε στον ελληνικό δημόσιο βίο μία νέα διάσταση. Διαμόρφωσε ένα νέο συλλογικό υποκείμενο. Αυτό τελικά προσδιόρισε περισσότερο από κάθε άλλο τη νέα εποχή, την εποχή της Μεταπολίτευσης.

Πρέπει προφανώς να τοποθετούμε πάντα τη Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη ως ιδρυτική πράξη του ΠΑΣΟΚ μέσα στα συμφραζόμενά της, ιστορικά και συγκυριακά. Κορυφαίο, άλλωστε, συμφραζόμενό της ήταν η ίδια η προσωπικότητα του Ανδρέα Παπανδρέου, η διαδρομή και οι απόψεις του.

Όλα όσα συμβαίνουν τότε, γίνονται  λίγες μόλις εβδομάδες μετά την κατάρρευση της δικτατορίας, με τα τραγικά γεγονότα της Κύπρου σε εξέλιξη, μέσα σε συνθήκες εξαιρετικά μεγάλης ιστορικής πύκνωσης. Κάθε στιγμή εντασσόταν απευθείας στον μακρύ Ιστορικό  χρόνο.

Με τη Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη εκφράστηκε μια αντισυμβατική, για τα δεδομένα της εποχής, αντίληψη για τον πολιτικό λόγο, την πολιτική οργάνωση, τη διεθνή θέση της χώρας, την ίδια την κοινωνική διαστρωμάτωση και την πολιτική αντιπροσώπευση της κοινωνίας. Άρχισε να διαμορφώνεται η ίδια η αισθητική της Μεταπολίτευσης.

Πριν, όμως, από όλα αυτά, η Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη ήταν μια κραυγή για την ανάγκη αναδρομικής αποκατάστασης ιστορικών αδικιών και αποκλεισμών.

Ας μην ξεχνάμε ότι τότε, ήταν πολύ νωπή η μνήμη της δεκαετίας του ’60 και του μεταεμφυλιακού κράτους. Υπήρχε ακόμη έντονη η αίσθηση της χαμένης ευκαιρίας των εκλογών του 1967 που δεν έγιναν ποτέ. Ήταν ακόμη επίκαιρος ο προβληματισμός για τους εσωτερικούς συσχετισμούς,  τις αντιφάσεις και τα όρια της προδικτατορικής Ένωσης Κέντρου, αλλά και για την ταυτότητα της προδικτατορικής Κεντροαριστεράς