«Με τρομάζει ο πολιτισμός που θα προκύψει από την κρίση»

Συνέντευξη στους Γιάννη Βασιλακόπουλο και Τάσο Ντούβλη

Ενας άνθρωπος που αντιλαμβάνεται την Τέχνη ως παράγοντα Παιδείας και τον πολιτισμό ως προϊόν ενός τόπου και ενός λαού, που πρέπει να χαίρει σεβασμού και να αποτιμάται. Ενας δραστήριος, αεικίνητος και παραγωγικός Ελληνας, ένας άνθρωπος που με τον τρόπο του έχει σφραγίσει την εποχή του και έχει συνείδηση ότι η προσφορά δεν τελειώνει ποτέ. Ο λόγος για τον Μανούσο Μανουσάκη, ο οποίος μιλάει σήμερα στο «Π». Ο σημαντικός σκηνοθέτης, σεναριογράφος, αλλά εδώ

και πολλά χρόνια και ελαιοπαραγωγός συζητά μαζί μας για όλα, υπερασπιζόμενος την αγάπη του για την Ελλάδα που απαγορεύει να καπηλεύονται, ανησυχώντας για τον πολιτισμό του μέλλοντος και δείχνοντας από την πρώτη του έως την τελευταία κουβέντα ότι είναι ένα καθάριο πολιτικό ον.

Πώς προέκυψε η «στροφή» σας στα αγροκτήματα;

Δεκαπέντε χρόνια περίπου ασχολούμαι με τα αγροκτήματα. Ο πατέρας της συζύγου μου, στη Σελλασία Λακωνίας, αποφάσισε να μοιράσει την περιουσία του στα παιδιά του. Ετσι, πήραμε κάποια κτήματα εκεί, τα οποία, ωστόσο, είχαν καταστραφεί, είχαν καεί. Συζητώντας με τη Μαρία (τη σύζυγο) θέλαμε να δούμε τι θα κάνουμε με τα χωράφια, διότι ήταν κρίμα να τα αφήσουμε έτσι. Μου είπε να βάλουμε μερικές ελιές για το σπίτι. Σιγά σιγά, όμως οι 50 -100 ελιές με τον καιρό έγιναν 2.500 δέντρα. Από εκεί που δίναμε στους φίλους λάδι, πρέπει να επεκταθούμε γιατί και η ποσότητα πλέον είναι πολύ μεγάλη. Πριν από δέκα χρόνια, διοργανώσαμε μια γιορτή της Ελιάς και Λαδιού, η οποία πλέον έχει μεγαλώσει και εκπροσωπεί όλα τα λακωνικά προϊόντα, όπως το κρασί, το μέλι κ.α.

Κινητοποιηθήκαμε με σκοπό να κοινοποιήσουμε την ποιότητα των προϊόντων αυτών και να «δώσουμε» ένα ράφι σε μικρούς βιοτέχνες και παραγωγούς, γιατί δεν έχουν τρόπο να δημοσιοποιήσουν τα προϊόντα τους. Αυτό πέτυχε και εμπλακήκαμε ακόμα περισσότερο, οργανώσαμε και πανελλήνιες γιορτές, όπως πρόσφατα στο Σύνταγμα, το Agro Quality Festival, με αγροτικά προϊόντα υψηλής ποιότητος, στην οποία είμαι πρόεδρος Οργανωτικής Επιτροπής.

Θεωρείτε ότι η χώρα και οι πολίτες χρειάζεται να γυρίσουν στο χωράφι;

Εάν οι Ελληνες ψωνίζουν ελληνικά αγροτικά προϊόντα, το 50% της κρίσης θα το απορροφήσουν μόνιμα, αυτό είναι δεδομένο. Αν όλα τα καταστήματα στη Λακωνία έπαιρναν λάδι τοπικό, αν όλα τα μπαράκια αντί να βάλουν τα αποξηραμένα φιστίκια μαζί με το ουίσκι (και λέω ουίσκι γιατί το πίνουν πολλοί) βάζανε μια ελιά ή λίγο αγγουράκι, τα πράγματα για την οικονομία του τόπου θα ήταν πολύ καλύτερα. Δεν είμαι οικονομολόγος, αλλά είναι προφανές ότι κάτι τέτοιο θα βοηθούσε πολύ.

Πώς περνά τη μέρα του ο Μανούσος Μανουσάκης;

Αυτήν τη στιγμή ασχολούμαι πάρα πολύ με τα κηπευτικά και τα αγροτικά. Οταν είμαι στο κτήμα –που πλέον περνώ πάρα πολλές μέρες εκεί– επιθεωρώ τις εργασίες που έχουν γίνει. Παρακολουθώ πώς προχωρούν οι διαδικασίες, έρχομαι σε επαφή με τους συνεργάτες μου, τους εμπόρους, τους διανομείς κ.λπ. Από εκεί και πέρα, διαβάζω πάρα πολύ και κάνω μαθήματα Ελεύθερου Σχεδίου –ως μαθητής– μ’ αρέσει πάρα πολύ και έχω συμμαθητές ακόμη και 18 και 20 ετών. Από εκεί και πέρα, προσπαθώ να δω αν μπορώ να κάνω ένα σενάριο που είχα γράψει παλαιότερα, το οποίο δεν έγινε σήριαλ και προσπαθώ τώρα να το κάνω κόμικ.

«Με τρομάζει ο πολιτισμός που θα προκύψει από την κρίση», έχετε αναφέρει παλαιότερα. Τι ακριβώς εννοείτε;

Ακριβώς. Η οικονομική κρίση είναι σαν το τσουνάμι, περνάει και φεύγει, με τις επιπτώσεις να παραμένουν. Τη ραδιενέργεια που προέκυψε στην Ιαπωνία θα τη ζήσουν τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας. Το ίδιο συμβαίνει και με την κρίση. Τις επιπτώσεις και τις παρενέργειες της κρίσης δεν μπορούμε να τις προβλέψουμε αυτήν τη στιγμή. Με προβληματίζει πραγματικά ο πολιτισμός, η κοινωνία που θα προκύψει από αυτή την κρίση. Θα είναι ανθρωποφαγική κοινωνία που θα «τρώμε ο ένας τον άλλον» ή θα προκύψει μια κοινωνία ανθρώπων που θα μάθουν να συνεργάζονται και να προκύπτει κάτι καλύτερο; Αυτό είναι ένα ερώτημα. Και σε όλα αυτά η Τέχνη παίζει τον ρόλο της».

«Ουζερί Τσιτσάνης»…

Το «Ουζερί Τσιτσάνης» αφορά τα παραγωγικά χρόνια του Τσιτσάνη στη Θεσσαλονίκη που άνοιξε αυτό το περίφημο ουζερί, μαζί με τον αδελφό της γυναίκας του. Αυτό το μαγαζί, κατ’ αρχάς, κατέληξε να είναι το ψηφιδωτό της πόλης. Σύχναζαν εκεί από εκατομμυριούχοι μέχρι τον χαμάλη, από τον αντιστασιακό μέχρι τον δωσίλογο, από τον αρχηγό της Αστυνομίας –που ήταν και κουμπάρος του– μέχρι τον Μαυρογωρίτη. Αυτό είναι το σκηνικό της ιστορίας μας. Το μηχανάκι, όμως, που τρέχει την ιστορία είναι η ερωτική σχέση του κουνιάδου του, με μία Εβραιοπούλα, μέρος της ελληνικής εβραΐκής κοινότητας τότε. Και μέσα από αυτήν τη σχέση με την εβραΐκή κοινότητα, η οποία ήταν περίπου το 20%-25% της πόλης και την εξόντωσή της από τους ναζί, εκτυλίσσεται η ιστορία. Μέσα από αυτό το έργο θέλουμε να καταδείξουμε τον παραλογισμό της φυλετικής διάκρισης. Ενα σύγχρονο μήνυμα.

«Δεν επιτρέπω κανένας να φοβίζει τον Ελληνα και τη νέα γενιά», είχατε αναφέρει παλαιότερα…

Η ελληνική κοινωνία δεν είναι ρατσιστική. Είναι μία κοινωνία που πάντα είχε ανοιχτή την αγκαλιά της για τους πάντες. Μία κοινωνία που καταβρόχθιζε τους κατακτητές της και δημιουργούσε καινούργιο πολιτισμό και καινούργιες αξίες, παίρνοντας αξίες από παντού. Μια κοινωνία που έβγαζε ατσάλι και τώρα έχει γίνει φοβική, καθώς φοβάται τα πάντα. Εγώ δεν μπορώ να είμαι Ελληνας και να φοβάμαι, είμαι Ελληνας και δεν φοβάμαι. Κανείς δεν μπορεί να καπηλευθεί τον εθνικισμό μου, την αγάπη μου για την πατρίδα, τη θρησκεία μου. Θα τα αγαπώ με τους δικούς μου όρους. Δεν το επιτρέπω. Δεν επιτρέπω κανένας να φοβίζει τον Ελληνα και τη νέα γενιά.

Η Τέχνη πώς μπορεί να προσφέρει στην κρίση, τόσο στην οικονομική όσο και στην πολιτισμική;

Η Τέχνη είναι μια επένδυση για μια κοινωνία, διαμορφώνει χαρακτήρες, πολίτες, τρόπους σκέψεις, εκπαιδεύει, ενώ αποτιμάται και οικονομικά. Τρόπους σκέψεις που απηχούν στην καθημερινότητα του πολιτισμού τής εκάστοτε κοινότητας. Η Τέχνη είναι το σχολείο, είναι η καθημερινότητα, οι σχέσεις, η Παιδεία γενικότερα που αποτελείται από πάρα πολλούς παράγοντες, πολλές συνιστώσες. Η τηλεόραση παίζει πολύ μεγάλο ρόλο, ασκεί Παιδεία, που δυστυχώς δεν είναι το πιο κατάλληλο μέσο για να το κάνει αυτό, ούτε δημιουργήθηκε για αυτόν τον σκοπό. Οταν, όμως, το παιδί περνά τόσες ώρες στην τηλεόραση και το αντικείμενο συζήτησής του την επόμενη μέρα με τους συμμαθητές του είναι πώς συνουσιάστηκε ο Σουλεϊμάν και με ποια πήγε… τι να πούμε, εντάξει τώρα. Η Τέχνη, πέραν όλων αυτών, είναι και ένα εξαγώγιμο προϊόν. Πώς οι Τούρκοι εξάγουν τα σήριάλ τους και εμείς δεν μπορέσαμε ποτέ (όχι εμείς, αλλά οι επιχειρηματίες) να εξάγουμε το προϊόν μας στον βαθμό που το κάνουν οι Τούρκοι;

«Βολές κατά ριπάς» για τη δημόσια τηλεόραση

«Η δημόσια τηλεόραση έχει να αναπαράγει ελληνική σειρά πέντε χρόνια τώρα. Δεν έχει υποχρέωση αυτήν τη στιγμή να κάνει μία αντιπρόταση ψυχαγωγίας και πολιτισμού; Δεν υπάρχει άλλος φορέας, νομίζω, που να μπορεί να το κάνει. Εχω κάνει μία πρόταση εδώ και δύο χρόνια περίπου, πηγαίνοντας μπρος πίσω, περιμένοντας την απόφαση της έγκρισης.

Κάθε εβδομάδα ξεκινάμε την… επόμενη εβδομάδα, αυτό συμβαίνει εδώ και δύο χρόνια. Με καμία αιτιολογία, τη μία έβρεξε και την άλλη… χιόνισε. Εχει περάσει και από επιτροπή κοστολογίου τρεις φορές, έχουμε συζητήσει λεπτομέρειες για την κατασκευή, τα πάντα, είναι όλα έτοιμα και περιμένουμε εισήγηση από το Δ.Σ. Βέβαια, τώρα άλλαξε πάλι ο διευθύνων σύμβουλος και πρέπει πάλι από την αρχή να ενημερωθεί, αλλά τα τελευταία δύο χρόνια έχουν αλλάξει τρεις.

Η δημόσια τηλεόραση είναι ο μόνος φορέας αυτήν τη στιγμή που μπορεί να παράγει πολιτιστικό έργο και να προτείνει μια εναλλακτική μορφή ψυχαγωγίας μέσω της ελληνικής σειράς. Η τηλεόραση που δεν παράγει σειρές πώς θα επιβιώσει; Εκτός του ότι πιστεύω ότι η δημόσια τηλεόραση θα έχει κέρδη από μια ελληνική σειρά, γιατί δεν θα έχει και ανταγωνισμό αυτήν τη στιγμή. Να προκαλέσει και τα ιδιωτικά κανάλια σε υψηλότερο επίπεδο από αυτό που έχουν αποφασίσει να ανταγωνίζονται μεταξύ τους. Το γιατί δεν το κάνει για μένα είναι μυστήριο. Επίσης, αυτήν τη στιγμή από ό,τι λέγεται –γιατί δεν είμαστε και στη τσέπη της– διαθέτει τα κεφάλαια να το κάνει.

Ο νέος διευθύνων σύμβουλος της ΕΡΤ στη συνέντευξη Τύπου, όταν ανέλαβε, είπε ότι θα την κάνει ανταγωνιστική. Ας το δούμε…