Δίνουν ψήφο εμπιστοσύνης

Του Κώστα Αναγνωστόπουλου

Η χρονική συγκυρία παίζει πάντα ρόλο στην εξέλιξη των πραγμάτων και πολύ περισσότερο στην πολιτική. Η άφιξη του Σόιμπλε στην Ελλάδα αποτελεί την απαρχή μιας σειράς σημαντικών συναντήσεων, που έπονται και διαμορφώνουν ένα κλίμα ελπίδας για την πορεία της χώρας. Πρόκειται για συναντήσεις που επαναφέρουν την Ελλάδα

στο επίκεντρο των εξελίξεων, με θετική διάσταση. Μάλιστα, δημιουργούν προσδοκίες για την τοποθέτηση επενδυτών, με τη βελτίωση του κλίματος στο εξωτερικό, την ώρα που στο εσωτερικό υπάρχουν κλυδωνισμοί, λόγω των αντιδράσεων στις επιχειρούμενες μεταρρυθμίσεις.
Μετά την επίσκεψη Σόιμπλε, αύριο Κυριακή επισκέπτεται την Αθήνα ο υπουργός Οικονομικών των Ηνωμένων Πολιτειών, Τζακ Λου, ενώ ακολουθεί στις 8 Αυγούστου το ταξίδι του πρωθυπουργού, Αντώνη Σαμαρά, στην Ουάσινγκτον, όπου θα συναντηθεί με τον Αμερικανό πρόεδρο, Μπαράκ Ομπάμα.
Με αυτά τα ταξίδια και τις συνομιλίες, δημιουργείται ένα «τρίγωνο» Αθήνα – Βερολίνο – Ουάσινγκτον, που δείχνει πως η Ελλάδα βρίσκεται και πάλι στο επίκεντρο διεθνών εξελίξεων, ακριβώς την εποχή που πρέπει να ολοκληρωθεί ο κύκλος των μεταρρυθμίσεων και η οικονομία να «ζεσταθεί».
Ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας ακολουθεί κατά γράμμα την πολιτική της σκληρής λιτότητας που χάραξε και εφαρμόζει η Ανγκελα Μέρκελ, ωστόσο, η παρουσία του και μόνο στην Αθήνα δείχνει πως το ενδιαφέρον για τη χώρα μας και την επιτυχία του προγράμματος ανάκαμψης της οικονομίας δεν έχει ατονήσει. Το αντίθετο, μάλιστα.
Με την ιδιότητα του πολιτικού που έπαιξε σημαντικό ρόλο στη δημιουργία του μηχανισμού στήριξης της χώρας και με δεδομένο ότι η Γερμανία αποτελεί τον μεγαλύτερο δανειστή της Ελλάδας, η παρουσία του έχει μεγάλη σημασία.
Η επίσκεψή του δημιουργεί έναν πολιτικό, αλλά και ουσιαστικό συμβολισμό, που δείχνει όχι μόνο τη στήριξη των προσπαθειών της κυβέρνησης, αλλά και την έμπρακτη εμπιστοσύνη της Γερμανίας στην ελληνική οικονομία, μέσω της συμμετοχής της στο Ελληνικό Αναπτυξιακό Ταμείο. Κάτι που μπορεί να ερμηνευθεί και ως εκτίμηση εκ μέρους της γερμανικής ηγεσίας για επικείμενη επιτυχία και έξοδο από την κρίση.
Η επίσκεψη Σόιμπλε είχε διπλό στόχο. Αφενός, να δείξει στην κοινή γνώμη, τόσο της Γερμανίας, όσο και της Ελλάδας, ότι η εικόνα της χώρας μας αρχίζει να αλλάζει. Αφετέρου, η γερμανική ηγεσία με την επίσκεψη αυτή ήθελε να τονίσει πως με την επιτυχία του ελληνικού προγράμματος θα έρθει και η ανάπτυξη, ενώ παράλληλα θα πάψουν να υφίστανται οι όποιες ανησυχίες για δυσμενείς εξελίξεις στην Ευρώπη εξαιτίας της Ελλάδας.
Παράλληλα, είναι σαφές, ιδιαίτερα τον τελευταίο καιρό, ότι το Βερολίνο επιδιώκει να μπει στην τελική ευθεία πριν από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου σε κλίμα ομαλότητας εντός της ευρωζώνης, για να μη διαταραχθεί η πορεία της Μέρκελ και του κόμματός της προς μία εκλογική επιτυχία.

«Βοηθήστε για να βοηθήσουμε»…
Το πνεύμα των δηλώσεων Σόιμπλε ήταν αυτό που ακολουθούν οι Γερμανοί όλα αυτά τα δύσκολα χρόνια. Δηλαδή: «Βοηθήστε τον εαυτό σας, για να σας βοηθήσουμε»… Ο Σόιμπλε αναγνώρισε τα βήματα που έχουν γίνει στην κατεύθυνση των μεταρρυθμίσεων, οι οποίες θεωρούνται εκ των ων ουκ άνευ για να κερδηθεί το στοίχημα της ανάπτυξης. Κάτι βέβαια που τους προηγούμενους μήνες επαναλαμβάνει ο ίδιος, και πολύ περισσότερο η Ανγκελα Μέρκελ. Δηλώσεις που δείχνουν ότι το κλίμα στη Γερμανία απέναντι στην Ελλάδα αλλάζει ή, καλύτερα, γίνεται προσπάθεια και από τη γερμανική ηγεσία να αλλάξει.
Οι δηλώσεις συμπαράστασης έχουν πλέον αντικαταστήσει τις απειλές -ευθείες ή έμμεσες- περί εξόδου της χώρας μας από το ευρώ και την ανησυχία για το μέλλον ακόμα και της ίδιας της ευρωζώνης. Στην Αθήνα, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε έδειξε τη συγκρατημένη, βέβαια, αισιοδοξία του, λέγοντας μετά τη συνάντησή του με τον Αντώνη Σαμαρά: «Το ποτήρι είναι περισσότερο γεμάτο παρά άδειο».
Από πού, όμως, απορρέει η όποια αισιοδοξία των Γερμανών; Είναι σαφές πως σημαντικό ρόλο έχει παίξει η αταλάντευτη στάση της κυβέρνησης για να προχωρήσουν πλέον, έστω και μετά από ανεπίτρεπτες καθυστερήσεις, οι απαραίτητες δομικές αλλαγές.
Αλλωστε, για την εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, θα συζητήσει και ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών στις συναντήσεις του με τον Αντώνη Σαμαρά και τον Γιάννη Στουρνάρα. Κάτι που αφορά και την αμερικανική πλευρά, καθώς αν δεν υπάρξει υγιές και σταθερό οικονομικό περιβάλλον δεν πρόκειται να έρθουν επενδύσεις. Και οι επενδύσεις στην Ελλάδα φαίνεται πως ενδιαφέρουν Ευρωπαίους και Αμερικανούς.

Τι σημαίνει «ναι» σε βοήθεια, «όχι» σε κούρεμα
Ο Βόλφγκανγκ Σόϊμπλε εμφανίστηκε πραγματιστής, αλλά και με απόλυτη συναίσθηση της οικονομικής πραγματικότητας της Ελλάδας. Πριν από τη συνάντηση με τον πρωθυπουργό, Αντώνη Σαμαρά, μιλώντας στην εκδήλωση του Ελληνογερμανικού Επιμελητηρίου απέκλεισε κάθε συζήτηση για νέο κούρεμα του χρέους, ωστόσο, άφησε ανοικτό ενδεχόμενο για παροχή νέας βοήθειας.
Μάλιστα, είπε πως αυτός ήταν «ο πρώτος υπουργός Οικονομικών που ήταν υπέρ ‘‘κουρέματος’’ για την Ελλάδα» και συνέχισε, λέγοντας χαρακτηριστικά, πως «και για μεγάλο διάστημα ήμουν ο μόνος», δίνοντας έτσι το στίγμα του και αποτρέποντας τους καλοθελητές από παρερμηνεία των λεγομένων του.
Εδειξε, μάλιστα, πως είναι και γνώστης της ελληνικής πραγματικότητας και της ατέλειωτης διάδοσης φημών, προσθέτοντας με νόημα: «Θέλω να ζητήσω από όλους σας να μη συνεχίσετε τη συζήτηση για νέο ‘‘κούρεμα’’. Δεν είναι προς όφελός σας».
Μπορεί να μη συζητά η Γερμανία το «νέο κούρεμα», ο Σόιμπλε όμως βλέπει θετικά το ενδεχόμενο νέας βοήθειας, καθώς, όπως είπε, εάν το 2014 έχουν τηρηθεί οι υποχρεώσεις και έχει υπάρξει πρωτογενές πλεόνασμα, «τότε μπορούμε να συζητήσουμε για πιθανή βοήθεια και πρόσθετα μέτρα προς την κατεύθυνση ελάφρυνσης του χρέους».
Και η γερμανική «πειθαρχία» φάνηκε στην επεξήγησή του για το «κούρεμα», λέγοντας χαρακτηριστικά: «Εάν συζητάτε για ‘‘κούρεμα’’ πέρα από το 53% στον ιδιωτικό τομέα, δεν το συζητάμε καθόλου. Εάν μιλάτε για ‘‘κούρεμα’’ στον μηχανισμό στήριξης, τότε είμαστε εντελώς αντίθετοι. Εφόσον παίρνετε βοήθεια και μιλάτε για ‘‘κούρεμα’’, τότε είσαστε ψεύτες. Εάν συνεχίσετε, αυτή η κατεύθυνση δεν είναι σωστή»…

Ερχονται επενδύσεις;
Οι επενδύσεις, που είναι το ζητούμενο για τη νέα εποχή, τέθηκαν στο τραπέζι της συνάντησης Σόιμπλε – Σαμαρά στο Μαξίμου. Νωρίτερα, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών είχε δώσει την είδηση πως, μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις και δύο χρόνια από τις πρώτες επαφές, βρίσκεται στην τελική ευθεία η υλοποίηση του Ελληνικού Αναπτυξιακού Ταμείου, στα πρότυπα του αντίστοιχου γερμανικού και υπό την οικονομική και τεχνική βοήθεια της Γερμανίας.
Στη σύσκεψη του Μαξίμου, ο κ. Σόιμπλε φέρεται να έκανε θετική αναφορά στη χθεσινή ψήφιση του πολυνομοσχεδίου και ειδικότερα στις αλλαγές στη δημόσια διοίκηση. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο κ. Σαμαράς αναφέρθηκε στις προσπάθειες που καταβάλλει η κυβέρνηση, αναγνώρισε ότι υπάρχουν κάποιες καθυστερήσεις, ενώ υπογράμμισε ότι στο εξής θα επιταχυνθούν περισσότερο οι ρυθμοί των μεταρρυθμίσεων.
Η συνάντηση διήρκησε 40 λεπτά -10 λεπτά περισσότερο από το προγραμματισμένο-, ενώ ακολούθησε σύσκεψη στην οποία συμμετείχαν επίσης ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ευ. Βενιζέλος, ο υπουργός Οικονομικών Γ. Στουρνάρας, ο υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης Κ. Μητσοτάκης, ο υπουργός Ανάπτυξης Κ. Χατζηδάκης, ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Χρ. Σταϊκούρας, ο υφυπουργός Οικονομικών Γ. Μαυραγάνης, ο διπλωματικός σύμβουλος του πρωθυπουργού Στ. Παπασταύρου και ο βουλευτής Επικρατείας Χρ. Λαζαρίδης.
Μετά τη σύσκεψη, Βενιζέλος και Σόιμπλε είχαν ιδιαίτερη συζήτηση, ενώ μετά την αποχώρηση του Γερμανού υπουργού Οικονομικών ο πρωθυπουργός και ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης είχαν δεκάλεπτη συνομιλία.

Είχε στις αποσκευές του την εμμονή στη δημοσιονομική εξυγίανση
Πρέπει, πάντως, να επισημανθεί ότι, κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Αθήνα, ο Σόιμπλε δεν έδειξε ούτε για μια στιγμή πως η Γερμανία «βάζει νερό στο κρασί της».
Το μοντέλο της δημοσιονομικής εξυγίανσης δεν είναι διαπραγματεύσιμο, θεωρώντας πως πρόκειται για τον μόνο τρόπο ανάκαμψης, βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας και δημιουργίας κλίματος εμπιστοσύνης για τη χώρα. Η έκπληξη ήταν πως παραλλήλισε τη σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα με την κατάσταση στη Γερμανία πριν από δέκα χρόνια.
«Τότε, εμείς ήμασταν οι ασθενείς της Ευρώπης», είπε χαρακτηριστικά στην εκδήλωση του Ελληνογερμανικού Επιμελητηρίου. Αναγνώρισε, πάντως, ότι είναι τεράστιο το πρόβλημα ρευστότητας στην ελληνική αγορά, ενώ χαρακτήρισε θεμελιώδη την πορεία ανακεφαλαιοποίησης των τεσσάρων μεγάλων ελληνικών τραπεζών.

«Δεν είμαι τρόικα»
Με διπλωματικό τρόπο, πάντως, ο Β. Σόϊμπλε απέφυγε να μιλήσει για νέα μέτρα από την ελληνική κυβέρνηση, εάν δεν πετύχει το πρόγραμμα σταθεροποίησης, λέγοντας:
«Εγώ δεν είμαι ούτε η τρόικα, ούτε ο καθηγητής από άμβωνος που θα κάνει μαθήματα στην Ελλάδα». Αρνήθηκε κατηγορηματικά ότι έγινε συζήτηση στη συνάντηση που είχε με τον Γιάννη Στουρνάρα, για ενδεχόμενο νέων μέτρων αυτήν τη στιγμή, βάζοντας ως ορόσημο για τα πάντα το 2014: «Αυτό θα το δούμε στο τέλος του 2014, εάν δεν επιτευχθούν οι στόχοι, τότε πράγματι μπορεί να υπάρξει μια συζήτηση για νέα μέτρα.
Ουσιαστικά, δεν διαφοροποιήθηκε από τα όσα έχει πει ο πρόεδρος του Eurogroup, Γερούν Ντάισελμπλουμ, για περαιτέρω βοήθεια, εφόσον φυσικά εφαρμόζεται κατά γράμμα το μνημόνιο, σε ό,τι αφορά τα οικονομικά αποτελέσματα, αλλά και τις μεταρρυθμίσεις. Απλώς, ο κ. Ντάισελμπλουμ είχε μιλήσει για την άνοιξη και όχι για το τέλος του 2014.
Σε ό,τι αφορά το ΔΝΤ και τη συμμετοχή του στην τρόικα, ο κ. Σόιμπλε παραδέχθηκε ότι υπάρχει ένα περίπλοκο ζήτημα στη σχέση του ΔΝΤ με την Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά διευκρίνισε ότι πάντα ο καθένας πρέπει να κάνει αυτό που πρέπει να κάνει.

Το παράθυρο για το κατοχικό δάνειο
Η συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, με την ολοκλήρωση της επίσκεψής του στην Αθήνα, έκρυβε μια έκπληξη. Ρωτήθηκε από τους Ελληνες δημοσιογράφους ποιες είναι οι προθέσεις της Γερμανίας σε σχέση με το κατοχικό δάνειο και τις γερμανικές πολεμικές αποζημιώσεις. Και ενώ η απάντηση αναμενόταν αρνητική, ή έστω αόριστη, όπως γίνεται σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, ο κ. Σόιμπλε απάντησε:
«Οι Γερμανοί αναγνωρίζουμε τη συνεχιζόμενη ευθύνη μας για την κρίση που προκάλεσαν οι ναζί στην Ευρώπη με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακομη και αν οι σημερινοί Γερμανοί δεν έχουν μνήμη, καθώς έχουν γεννηθεί σε μεταγενέστερους χρόνους, η ευθύνη εξακολουθεί να υπάρχει και πρέπει να δούμε πραγματικά τι έγινε στην Ελλάδα εκείνη την εποχή».
«Αυτό όμως», πρόσθεσε, «είναι ένα θέμα τελείως διαφορετικό από τις γερμανικές αποζημιώσεις που έχουν διευθετηθεί τελεσίδικα», υπονοώντας προφανώς, χωρίς να το αναφέρει, τη συμφωνία του Λονδίνου.

Δηκτικός απέναντι στον Τσίπρα
Με ιδιαίτερα δηκτικό τρόπο ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας αναφέρθηκε στον Αλέξη Τσίπρα, χωρίς καν να τον κατονομάσει. Σε ερώτηση δημοσιογράφου της «Bild», σχετικά με το πώς σχολιάζει το γεγονός ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κάρολος Παπούλιας, συναντήθηκε με τον Αλέξη Τσίπρα την ημέρα που εκείνος βρισκόταν στην Αθήνα, απάντησε:
«Πράγματι, μου είπαν ότι κάποιος από την αντιπολίτευση συναντήθηκε με τον κύριο Κάρολο Παπούλια. Μου είπαν για την ακρίβεια ότι ο αρχηγός μιας ομάδας αντιπολιτευόμενων βουλευτών έγινε δεκτός από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Εγώ δεν συνηθίζω να σχολιάζω τις συναντήσεις και τις επαφές των αρχηγών των κρατών»…