Ρίνγκο, Ρίνγκο, είσ’ εδώ;

Δεν μεταναστεύουν μόνον οι απόκληροι, βάζοντας σε κίνδυνο την ίδια τη ζωή τους ελπίζοντας σε μία καλύτερη. Είδωλα του παρελθόντος, εγκαταλείπουν τον κόσμο των πραγμάτων ταξιδεύοντας στην επικράτεια των φαντασμάτων. Ξεχασμένος κάπου σε ασήμαντες τηλεοπτικές παραγωγές, ο άνθρωπος που έγραψε στο σινεμά τη μικρή, δική του ιστορία ως Ρίνγκο, δεν αφήνει τη σκηνή ως πιστολέρο εξαιρετικός αλλ’ ως συνηθισμένος οδηγός. Ρώμη, Οκτώβριος, σύγκρουση μετωπική αυτοκινήτων, θάνατος ακαριαίος.

Ατυχές περιστατικό, φινάλε συμβολικό. Πώς αφήνει την τελευταία του πνοή, αλήθεια, ένας τυχοδιώκτης μ’ αρετή του

στη σβελτάδα, μήπως σε πολυθρόνα αναπηρική, παρακολουθώντας μελαγχολικά τα παλιά του κατορθώματα; Σε σαλούν μαχαιρωμένος, καλπάζοντας τραυματισμένος ή πέφτοντας σ’ ενέδρα ως επικηρυγμένος; Δεν ήταν σε καμιά περίπτωση ο Τρινιτά μα δίπλα στους υπόλοιπους ήρωες του ουέστερν – σπαγγέτι, ο Ρίνγκο διακρινόταν για τη σχετική ευγένεια, μιαν ορισμένη εντιμότητα, βλέμμα καθαρό, έκφραση ανάλαφρη. Απλώς, η είδηση για το τροχαίο με θύμα τον πρώην πιστολέρο, στριμώχνεται σ’ ένα 24ωρο μάλλον ασυνήθιστο.

Δεν πνίγονται οι Αφρικανοί όταν το πλοίο προς την Λαμπεντούζα και την Ευρώπη αναποδογυρίζει, δεν σκοτώνονται οι επιβάτες του αεροσκάφους που συντρίβεται στη Νιγηρία, μόνον. Επιπλέον, 40 χρόνια μετά από την πρόταση του Ενρίκο Μπερλινγκουέρ για «Ιστορικό Συμβιβασμό», κάτι ανάλογο πραγματοποιείται στο Ιταλικό Κοινοβούλιο προς μεγάλη απογοήτευση του Καβαλιέρε. Αντίθετα, στην Ουάσινγκτον, ο πόλεμος Βορείων και Νοτίων θαρρείς επαναλαμβάνεται, αυτή τη φορά μεταξύ Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων.

Ποιους θα υποστήριζε στις παραπάνω αναμετρήσεις το παλικαράκι με τη διπλή ονομασία, συμπατριώτης του Σέρτζιο Λεόνε αλλά μακρινός συγγενής των Κορλεόνε; Μπορεί ο Λεόνε να θεωρείται ο ιδρυτής του είδους, όμως στα ουέστερν – σπαγγέτι δούλεψαν και οι Κορμπούτσι, Φούλτσι, Νταμιάνι, Τεσάρι κι άλλοι ισορροπώντας επιμελώς μεταξύ παράδοσης και ανατροπής, Αμερικανών και Ευρωπαίων ηθοποιών ή πολιτικής, περιπέτειας, Δύσης και Μαφίας.

Τον Ρίνγκο, για παράδειγμα, τον ενσαρκώνει ο Τζουλιάνο Τζέμα. Τζουλιάνι (Μοντάλντο) είναι, όμως, το όνομα του σκηνοθέτη σε ταινία του οποίου («Έγκλημα χωρίς δολοφόνο») ανατινάζεται η σύμβαση που προστατεύει τους πιστολέρος. Και «Τζουλιάνο, ο αρχιληστής» είναι η βιογραφία του Φραντσέσκο Ρόζι, για τον Σικελό παράνομο ύποπτο για τις σχέσεις του με το Βατικανό, το οργανωμένο έγκλημα και τις μυστικές υπηρεσίες.

Ας μη συγχέουμε τη σύμπτωση με τη συνωμοσία. Κάθε πιστολέρο που σέβεται τον εαυτό του, ελάχιστα ενδιαφέρεται αν το αμερικανικό σύστημα υγείας ελέγχεται από την κυβέρνηση ή από τις επιχειρήσεις. Ας ενδιαφερθούν τα θύματα, έστω οι συγγενείς κι οι άτυχοι διερχόμενοι από το χώρο της ληστείας, της μονομαχίας, ή όποιας ανταλλαγής πυρών. Για τον ίδιο άλλωστε, αν χρειαστεί, η γιατρειά είναι απαγορευμένη κι επικίνδυνη, μόλις διασχίσει το κατώφλι της παρανομίας ή της άγριας φύσης. Ακόμα κι αν πρόκειται για έναν γοητευτικό ζεν πρεμιέ; Τέτοιος, ο απόλυτος ίσως όλων των εποχών, υπήρξε ο Αλέν Ντελόν.

Όταν, μισόν αιώνα πριν, γυρίζει ως νεαρός αξιωματικός στη Σικελία, όπου θα γνωρίσει την Κλαούντια Καρντινάλε στον «Γατόπαρδο», τον ακολουθεί ένας συνομήλικος με την ίδια στολή. Είναι ο Τζουλιάνο Τζέμα, πάλι σε σύντομο ρόλο, με παρόμοια ρούχα, στην «Έρημο των Ταρτάρων». Αν ο Βισκόντι και ο Ζουρλίνι του δίνουν ευκαιρίες, ο Ντούτσιο Τεσάρι αφού τον μεταμορφώνει τον χρίζει πρωταγωνιστή. Από το «Για ένα τρύπιο δολάριο» μέχρι την «Επιστροφή του Ρίνγκο», ο Ιταλός ηθοποιός αποκτά καινούργιο όνομα, καινούργιους θαυμαστές και τρόπους. Χωρίς ν’ αλλάξει διαβατήριο, πηγαινοέρχεται με εκπληκτική άνεση από τη Μεσόγειο ως τα Βραχώδη Όρη.

Ναι, πριν από την οικονομία και τις αγορές, μαζί με τους πολέμους, το εμπόριο και τον τουρισμό, μεγάλο μερίδιο στην παγκοσμιοποίηση έχουν τα περιφρονημένα, κάποτε, ουέστερν – σπαγγέτι. Καλός ο Κλιντ Ίστγουντ, ανάμεσα στον κακό και στον άσχημο; Παράφρων ο Κλάους Κίνσκι, σιωπηλός εκτελεστής ο Τρεντινιάν, μέθυσος και βίαιος ο Τζιαν Μαρία Βολοντέ, λίγο πριν σμίξει στην Αμερική με τον Ρικάρντο Κουτσιόλα, να θυσιαστούν και να υμνηθούν από την Τζόαν Μπαέζ, στο πολιτικό δράμα του Τζουλιάνο Μολντάντο «Σάκκο και Βαντσέτι».

Στην πρώτη ματιά, τίποτε δεν συνδέει τις απομιμήσεις του Χόλιγουντ και τους μάρτυρες του εργατικού κινήματος. Κι όμως, τα σπαγγέτι που δεν εκτυλίσσονται ακριβώς στην Άγρια Δύση, καθώς είναι γυρισμένα στη Μεσόγειο, όχι μόνον υπονομεύουν την μυθολογία του αμερικανικού ονείρου και της Δύσης, γενικότερα, αλλά μετατρέπουν σε Δύση όλον τον κόσμο. Τα σπαγγέτι δεν είναι κάπου, είναι οπουδήποτε, όπως στη δράση τους χωρούν οι πάντες, κίτρινοι και μαύροι, απόκληροι και μετανάστες, σαμουράι και πόρνες, δυνατοί κι αδύνατοι, καθάρματα κι επαγγελματίες, δειλοί και τρομεροί, ιδαλγοί και ανήθικοι, αδιάφθοροι και ρεμάλια. Υπέρτατος νόμος ο κυνισμός. Το σύστημα υπέρτερο από τους κακοποιούς. Αντί άλλων αξιών, μόνον φιλία, εχθρότητα, επιβίωση, κώδικας τιμής.

Διαφθορά, τράπεζες, τοκογλύφοι, αδικία, εκμετάλλευση και εκδικητές, ως πολιτική παρωδία του διεθνισμού και σάτιρα του καπιταλισμού, ταυτόχρονα. Αν ο Τεσάρι κι οι διαφημιστικές ανάγκες μετονομάζουν τον Τζουλιάνο Τζέμα σε Μοντγκόμερι Γουντ, ο ήρωας που υποδύεται ο Ρίνγκο, προσεγγίζει τον Ζορρό του Ντελόν και τον Τζάνγκο του Φράνκο Νέρο, στα χρόνια του ’60. Τώρα που ο «Τζάνγκο» επανέρχεται ως μαύρος στην οθόνη κλείνοντας το μάτι στον Μπαράκ Ομπάμα, ο πρόεδρος δέχεται πισώπλατα χτυπήματα, για το σύστημα υγείας και τον προϋπολογισμό. Κλειστά τα πάρκα, τα νοσοκομεία, το Άγαλμα της Ελευθερίας, κλειστά και τα μουσεία του Φαρ-Ουέστ; Ανάλογα νιώθει κι ο Μπερλουσκόνι, προδομένος από τους βουλευτές του. Χρέος παντού. Δίχως χρήμα, πώς να αγοράσεις ανεξαρτησία, εμπιστοσύνη και σφαίρες; Στο «Έγκλημα χωρίς δολοφόνο» του Τζουλιάνο Μοντάλντο, ο Τζέμα πυροβολεί απ’ την οθόνη έναν θεατή. Είναι όλα μια ανα-παράσταση ακόμα και η κρίση – και ο θάνατος; Στα 75 του, ο Τζέμα που γλίτωσε από τα εξάσφαιρα πέφτει θύμα τροχαίου. Τυχαίο; Στη σημερινή Άγρια Δύση ευγενικοί φαντάζουν οι πρώην πιστολέρος.